'Dữ liệu sạch - Lòng tin sáng' [Bài 2]: Nền móng quản trị đất đai minh bạch

LTS: Trong bối cảnh chuyển đổi số là xu thế tất yếu, ngành Nông nghiệp và Môi trường bước vào giai đoạn phát triển mới với khát vọng hiện đại hóa quản trị đất đai, lĩnh vực cốt lõi tác động sâu rộng đến kinh tế - xã hội. Chiến dịch “90 ngày làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai” (1/9- 30/11/2025) là bước đi chiến lược nhằm chuẩn hóa, làm trong và làm sống hệ thống dữ liệu đất đai quốc gia theo tiêu chí “đúng - đủ - sạch - sống”. Không còn những hồ sơ giấy cũ kỹ, sai lệch và phân tán, dữ liệu đất đai đang được số hóa, minh bạch và cập nhật thời gian thực, khởi đầu cho cuộc cách mạng trong tư duy quản lý.

Hướng tới kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Nông nghiệp và Môi trường (14/11/1945 – 14/11/2025), Báo Nông nghiệp và Môi trường thực hiện loạt bài “Dữ liệu sạch - Lòng tin sáng”, khắc họa hành trình chuyển đổi từ dữ liệu giấy sang nền tảng số, củng cố niềm tin vào một hệ thống đất đai công bằng, minh bạch và bền vững.

Luật Đất đai 2024 khung pháp lý cho dữ liệu minh bạch

Ông Mai Văn Phấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, nếu “Làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai” là cuộc cách mạng số vì dân, thì “đúng - đủ - sạch - sống - thống nhất - dùng chung” chính là yêu cầu trụ cột kỹ thuật và pháp lý, là nguyên tắc vàng của Luật Đất đai năm 2024 để kiến tạo một nền quản trị đất đai minh bạch, hiện đại và phục vụ người dân. Bộ Nông nghiệp và Môi trường - cơ quan được Chính phủ giao chủ trì xây dựng, vận hành cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia đang triển khai bộ tiêu chuẩn kỹ thuật và cơ chế giám sát thực thi các nguyên tắc này, hướng tới mục tiêu: mỗi thửa đất đều “sống” để “thống nhất - dùng chung”, có khả năng tương tác, cập nhật và phục vụ ngay trong thời gian thực.

Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/8/2024 đã tạo ra bước ngoặt trong quản lý, sử dụng và số hóa thông tin đất đai. Lần đầu tiên, luật xác định rõ dữ liệu đất đai là tài nguyên quốc gia đặc biệt, được quản lý thống nhất, cập nhật liên tục và chia sẻ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân, là một trong những mắt xích quan trọng của hệ thống dữ liệu quốc gia.

Với định hướng: “Cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai phải được xây dựng, quản lý thống nhất, bảo đảm đúng, đủ, sạch, sống, thống nhất, dùng chung”. Đây là lần đầu tiên sáu yếu tố này, trở thành tiêu chí bắt buộc để vận hành nền quản trị đất đai hiện đại.

Như vậy, chiến dịch Làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai không chỉ là một hoạt động hành chính hay kỹ thuật, mà chính là bước đi cụ thể hóa Luật Đất đai 2024, đưa các nguyên tắc pháp lý vào đời sống số – để “pháp luật đi vào dữ liệu, và dữ liệu phục vụ pháp luật”.

Từ dữ liệu đúng đến dữ liệu sống hành trình của minh bạch thông tin

Theo định hướng của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai phải đáp ứng sáu yêu cầu: Đúng - Đủ - Sạch - Sống - Thống nhất - Dùng chung.

Đúng là cơ sở của pháp quyền: mọi thông tin của dữ liệu phải phản ánh chính xác hiện trạng và pháp lý. Dữ liệu “đúng” là thước đo niềm tin - sai một thông tin có thể gây hệ lụy cho người dân, doanh nghiệp và ngân hàng trong giao dịch hay định giá tài sản.

Đủ là bảo đảm tính toàn diện và đầy đủ các trường dữ liệu. Một thửa đất không thể chỉ được ghi nhận diện tích và vị trí, mà phải bao gồm dữ liệu về quy hoạch, nghĩa vụ tài chính, tài sản gắn liền với đất, tình trạng pháp lý và biến động sử dụng. Khi dữ liệu “đủ”, cơ quan quản lý sử dụng để tác nghiệp chính xác cho nghiệp vụ, doanh nghiệp dễ đầu tư, còn người dân dễ tiếp cận và bảo vệ quyền lợi.

Sạch là loại bỏ sai sót, trùng lặp, thông tin lỗi thời, thậm chí mâu thuẫn, đồng thời đồng bộ giữa hồ sơ giấy, hồ sơ điện tử và hiện trạng trên thực địa; đảm bảo thông tin giữa 3 khối: dữ liệu không gian - dữ liệu thuộc tính - hồ sơ quét phải đảm bảo tính liên kết và đồng nhất. “Làm sạch dữ liệu” cũng là làm minh bạch lịch sử đất đai, xử lý các điểm nghẽn trong đăng ký, cấp giấy chứng nhận, quá trình giao dịch đất đai.

Sống là yếu tố thể hiện tinh thần đổi mới của Luật Đất đai 2024. Một thửa đất “sống” nghĩa là dữ liệu của nó luôn được cập nhật, kết nối, tương tác và phục vụ ngay khi phát sinh biến động. Đây là sự khác biệt căn bản giữa quản lý hồ sơ truyền thống và quản trị số hiện đại.

Thống nhất là cơ sở dữ liệu đất đai phải được cấu trúc và lưu trữ theo cùng một định dạng để đồng bộ với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác như cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai, cơ sở dữ liệu thuế, cơ sở dữ liệu nhà ở… để có thể hiểu và sử dụng dữ liệu một cách nhất quán.

Dùng chung là cơ sở dữ liệu đất đai phải được kết nối, chia sẻ với các ngành, các cấp cho các đối tượng cùng khai thác, sử dụng theo mục đích cụ thể.

Vì sao một thửa đất cần “sống”?

Trong thực tế, một thửa đất “chết” tức dữ liệu không được cập nhật dễ dẫn đến sai lệch, chậm trễ và phiền hà cho người dân. Khi người dân làm thủ tục chuyển nhượng hoặc thế chấp, dữ liệu cũ có thể khiến hồ sơ bị treo, cơ quan phải xác minh lại nhiều lần.

Khi dữ liệu “sống”, toàn bộ biến động đất đai được cập nhật tức thời; người dân có thể tra cứu, xác thực thông tin đất đai của mình mọi lúc, mọi nơi, giảm hẳn tình trạng “mỗi nơi một số liệu”. Các cơ quan quản lý có thể xử lý hồ sơ trong thời gian thực, thay vì qua nhiều cấp trung gian.

Với doanh nghiệp, dữ liệu “sống” giúp mở cửa thị trường đất đai minh bạch: tra cứu quy hoạch, giá trị, hạ tầng, pháp lý chỉ qua vài thao tác điện tử. Nhà đầu tư có thể ra quyết định nhanh chóng, giảm rủi ro, tiết kiệm chi phí và thời gian tiếp cận dự án.

Một thửa đất “sống” không chỉ là dữ liệu số mà là một tế bào hoạt động của nền kinh tế số, góp phần vận hành thông suốt chuỗi giao dịch, tín dụng và đầu tư.

Người dân và doanh nghiệp là trung tâm của dữ liệu “sống”

Dữ liệu đất đai “sống” không chỉ phục vụ công tác quản lý mà còn trực tiếp phục vụ người dân và doanh nghiệp. Người dân có thể: Xác thực quyền sử dụng đất của mình trên ứng dụng VNeID hoặc Cổng dịch vụ công; Không phải photo, công chứng “sổ đỏ” nhiều lần khi làm thủ tục; Được xử lý hồ sơ nhanh, chính xác, minh bạch.

Với doanh nghiệp, dữ liệu “sống” giúp tiếp cận thông tin thị trường đất đai nhanh, chính xác, thuận tiện trong định giá, đầu tư, thế chấp hoặc phát triển dự án. Thông tin minh bạch cũng giúp hạn chế tình trạng đầu cơ, thao túng giá, bảo đảm môi trường đầu tư lành mạnh.

Còn với Nhà nước, dữ liệu “sống” trở thành công cụ giám sát, điều hành thời gian thực, giúp hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực, kiểm soát quy hoạch và phòng ngừa rủi ro pháp lý trong quản lý tài sản công.

Sáu yếu tố “đúng - đủ - sạch - sống - thống nhất - dùng chung” không còn là yêu cầu kỹ thuật trong quản trị dữ liệu đất đai thông qua chiến dịch làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai, giá trị cốt lõi “vì dân” được thể hiện rõ nhất: công cụ để quản lý đất đai không còn khô cứng, mà trở thành phương tiện phục vụ, kiến tạo, bảo vệ và quyền cho người dân được minh bạch, chính xác và hiệu quả.

Cơ sở dữ liệu đất đai thống nhất, minh bạch, cập nhật liên tục sẽ là nền móng của nền hành chính phục vụ - nơi mọi quyết định được dựa trên dữ liệu, mọi người dân đều được tiếp cận thông tin bình đẳng, và mọi thửa đất đều “sống” trong dòng chảy của phát triển số quốc gia.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường việc xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai được thực hiện chủ yếu với dữ liệu đầu vào là bản đồ địa chính, hồ sơ đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hồ sơ địa chính, Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất, dữ liệu giá đất, dữ liệu thống kê, kiểm kê đất đai, dữ liệu quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất…

Đối với cơ sở dữ liệu đất đai do Trung ương xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng xong 4 dữ liệu thành phần: Hiện trạng sử dụng đất cấp vùng và cả nước; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất quốc gia; khung giá đất; điều tra cơ bản về đất đai cấp vùng và cả nước. Tuy nhiên, các khối dữ liệu này cần được tiếp tục cập nhật, bổ sung để phù hợp với quy định pháp luật đất đai hiện hành.

Trên cả nước, 34/34 tỉnh, thành phố đã xây dựng cơ sở dữ liệu địa chính của 2.342/3.321 đơn vị hành chính cấp xã; hoàn thành cơ sở dữ liệu thống kê, kiểm kê đất đai (hiện trạng sử dụng đất); xây dựng cơ sở dữ liệu quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh.

Thời gian tới, công tác xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai đang được thực hiện theo hai hướng. Thứ nhất, đối với những nơi đã có dữ liệu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tập trung chuẩn hóa, làm sạch và cập nhật các thửa đất đã được xây dựng ở các định dạng khác nhau, bảo đảm dữ liệu "đúng, đủ, sạch, sống", kết nối với cơ sở dữ liệu dân cư và các hệ thống dữ liệu liên quan. Thứ hai, đối với những nơi chưa có cơ sở dữ liệu, Bộ sẽ tận dụng toàn bộ tài liệu, bản đồ, hồ sơ đất đai đã có để số hóa, đưa vào quản lý trong thời gian tới.