Vùng đất Yên Bái cũ (nay thuộc tỉnh Lào Cai) từ lâu đã được mệnh danh là "thủ phủ" của cây tre Bát Độ. Loại cây có nguồn gốc từ Trung Quốc, được đưa về trồng thử nghiệm từ hơn 20 năm trước, đã bén rễ và phát triển mạnh mẽ trên đất đồi rừng nơi đây để thay thế cho nhiều loại cây lâm nghiệp kém hiệu quả.
Những cánh rừng tre Bát Độ bạt ngàn không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là một minh chứng sống động cho sự thay đổi tư duy sản xuất của người nông dân. Họ không còn canh tác manh mún, nhỏ lẻ mà đã biết liên kết, tạo thành những vùng nguyên liệu hàng hóa rộng lớn, cung cấp sản phẩm ổn định cho các doanh nghiệp chế biến.
Công ty Cổ phần Yên Thành sơ chế măng khô xuất khẩu sang Nhật Bản. Ảnh: Thanh Tiến.
Doanh nghiệp đồng hành người dân xây dựng vùng nguyên liệu
Khi giá trị của măng Bát Độ được khẳng định, Lào Cai trở thành điểm đến của nhiều doanh nghiệp. Ngoài những công ty tâm huyết, đầu tư bài bản, cũng xuất hiện không ít đơn vị "nhảy dù", chỉ đến mùa vụ mới ồ ạt thu mua, cạnh tranh không lành mạnh, tạo ra sự bất ổn về giá cả và chất lượng.
Chia sẻ với chúng tôi, ông Nguyễn Đức Dũng, Giám đốc Công ty Cổ phần Yên Thành, cho biết: “Ở Lào Cai bây giờ, nếu tính đầu ngón tay cũng có đến 5 - 6 doanh nghiệp thu mua măng nguyên liệu để chế biến xuất khẩu. Nhưng cách làm của Yên Thành thì khác hoàn toàn”.
Sự khác biệt mà ông Dũng nhắc đến nằm ở triết lý kinh doanh, không chỉ là người đến mua, mà là người đồng hành. Thay vì chờ đến mùa vụ mới đi thu mua theo kiểu "ăn xổi", Yên Thành đã dành nhiều năm kiên trì xây dựng vùng nguyên liệu của riêng mình. Công ty trực tiếp làm việc với các hộ nông dân ở Trấn Yên, Văn Yên, Văn Chấn, Lục Yên, Yên Bình... để phát triển vùng trồng theo các tiêu chuẩn cụ thể, bền vững.
"Chúng tôi thực hiện theo Nghị quyết 69 của tỉnh về phát triển nông nghiệp theo chuỗi giá trị. Mình phải làm sao để người nông dân có lợi ích lâu dài, chứ không chỉ là cái lợi trước mắt. Nếu cứ để tình trạng tranh mua, tranh bán, sẵn sàng mua cả sản phẩm không đạt chuẩn thì chỉ một thời gian ngắn là hỏng mất cả vùng nguyên liệu," ông Dũng trăn trở.
Sản phẩm chủ yếu được xuất khẩu chứ chưa tiêu thụ nhiều tròng nước. Ảnh: Thanh Tiến.
Chính quyền địa phương cũng đã nhận thấy nguy cơ này và đang dần siết chặt quản lý, yêu cầu các doanh nghiệp phải thu mua theo tiêu chuẩn. Nhưng với Yên Thành, đó là con đường họ đã chủ động đi từ trước. Sự đồng hành này không chỉ giúp công ty có nguồn cung ổn định, chất lượng cao mà còn giúp người nông dân yên tâm sản xuất, không còn lo lắng về đầu ra.
Theo ông Dũng, sản phẩm chủ lực của Yên Thành vẫn là xuất khẩu, chiếm tới 99% sản lượng. Trong khi nhiều doanh nghiệp khác chủ yếu sơ chế măng bằng cách ủ muối rồi xuất khẩu dưới dạng thô, Yên Thành đã đầu tư vào chế biến sâu hơn.
Ông Dũng tiết lộ: "Khoảng 50% sản lượng của công ty là măng khô. Chúng tôi phơi khô, thái nhỏ, chế biến kỹ hơn. Việc này không chỉ tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn mà còn sử dụng được nhiều lao động tại chỗ."
Những container măng muối, măng khô từ Yên Thành vượt biển đến với các thị trường nổi tiếng khó tính như Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc). Dù ở đó, vẫn được coi là nguyên liệu để các nhà máy của họ chế biến thành sản phẩm cuối cùng, nhưng việc chinh phục được những thị trường này đã là một sự khẳng định về chất lượng và uy tín của măng Bát Độ địa phương.
Những sản phẩm đầu tiên phục vụ thực khách Việt
Nhìn những sản phẩm của mình được người Nhật chế biến thành những túi măng ăn liền, những hộp măng nhỏ xinh bán với giá cao, một câu hỏi lớn cứ thôi thúc ban lãnh đạo công ty: "Tại sao chúng ta có vùng nguyên liệu tốt nhất, sản phẩm ngon như vậy mà người Việt lại chưa được thưởng thức một cách trọn vẹn? Ngay cả người trồng ra măng, cũng chỉ mùa măng tươi mới có măng ăn."
Người Nhật họ coi các sản phẩm đóng hộp, đóng gói được chế biến từ măng Bát Độ là 1 loại rau sạch. Ảnh: Thanh Tiến.
Từ suy nghĩ đó, năm 2024, Yên Thành bắt đầu hiện thực hóa khát vọng chinh phục thị trường nội địa. Công ty cử người đi học hỏi, nghiên cứu công nghệ, một phần được chuyển giao từ chính các đối tác Nhật Bản. "Tất nhiên họ không chuyển giao hết. Mình phải tự nghiên cứu để điều chỉnh cho phù hợp với khẩu vị, thị hiếu của người Việt Nam," ông Dũng chia sẻ.
Một số dòng sản phẩm mới lần lượt ra đời, mang đậm dấu ấn địa phương: Măng ăn liền Yên Thành, Măng ớt Thác Bà, Măng chua Thác Bà, Măng muối giòn Thác Bà... Tất cả đều được đăng ký thương hiệu, logo, có chứng nhận an toàn thực phẩm và công bố chất lượng đầy đủ.
Sản phẩm măng ăn Liền của Công ty Yên Thành được chế biến gần giống với sản phẩm của Nhật Bản. Ảnh: Thanh Tiến.
Con đường đưa sản phẩm vào các kênh phân phối hiện đại ban đầu không hề dễ dàng. Nhưng tín hiệu vui đã đến khi các sản phẩm của Yên Thành chính thức có mặt trên kệ của chuỗi siêu thị GO!
"Sản phẩm của chúng tôi đã vào được tổng kho của họ ở Hưng Yên, nơi cung cấp cho toàn bộ thị trường miền Bắc tới Quảng Bình, Quảng Trị. Và gần đây, chúng tôi nhận được thông tin tổng kho trong Cần Thơ cũng sẽ nhập hàng để cung cấp cho thị trường phía Nam. Tin rằng, với văn hóa ẩm thực phong phú, người miền Nam sẽ đón nhận sản phẩm này còn tốt hơn," ông Dũng không giấu được niềm vui.
Tuy nhiên, vị giám đốc cũng thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn. Thứ nhất, thói quen tiêu dùng của người Việt vẫn chuộng đồ tươi, chưa quen với các sản phẩm chế biến sẵn. Thứ hai, trọng tâm của công ty vẫn đang là xuất khẩu với sản lượng hàng nghìn tấn mỗi năm, việc "quay ra bán lẻ vài chục cân" đòi hỏi một sự thay đổi lớn trong tư duy và vận hành. Thêm nữa, để quảng bá thương hiệu, xây dựng kênh phân phối rộng khắp và đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, quy mô lớn cần một nguồn vốn không hề nhỏ.
"Hiện tại, quy trình sản xuất các sản phẩm nội địa của vẫn ở dạng bán thủ công. Để đầu tư một dây chuyền hiện đại, công suất vài trăm tấn thì tốn rất nhiều tiền. Chúng tôi phải đi từng bước”.
Mục tiêu trước mắt trong năm 2025 là làm cho người tiêu dùng Việt Nam quen dần với khái niệm "măng ăn liền". Với phương châm "đồ tốt thì ngấm dần, ngấm lâu". Khi thương hiệu đã đủ mạnh, thị trường đã đủ lớn, việc đầu tư nhà máy quy mô sẽ là bước đi tất yếu.
Sau khi phát triển được thị trường ở trong nước Công ty mới tính đến việc đầu tư sản xuất quy mô lớn. Ảnh: Thanh Tiến.
Xa hơn nữa, Công ty sẽ liên doanh với đối tác nước ngoài để xây dựng một nhà máy sản xuất ra sản phẩm cuối cùng ngay tại Việt Nam.
"Nếu họ đồng ý chuyển giao công nghệ và xây dựng nhà máy ở đây, chúng ta sẽ có rất nhiều lợi thế về lao động, nguyên liệu. Khi đó, mình có thể sản xuất 5.000 tấn, xuất khẩu 4.500 tấn và dành 500 tấn cho nội địa. Đó là một phương án an toàn và hiệu quả hơn nhiều so với việc đầu tư một nhà máy lớn mà chỉ bán trong nước," ông Dũng phân tích.
Câu chuyện của Yên Thành và cây tre Bát Độ không chỉ là câu chuyện về làm kinh tế. Đó là hành trình nâng tầm giá trị nông sản Việt, mong muốn đưa một sản phẩm đặc trưng của núi rừng Tây Bắc có mặt trên mâm cơm của nhiều gia đình Việt Nam. Từ đó hứa hẹn một tương lai phát triển bền vững cho cả doanh nghiệp và nông dân.
