Bao lâu rồi, tôi chưa đặt chân lên con đê làng thân thuộc ấy? Bao lâu rồi, tôi không còn nhìn thấy bóng dáng của mẹ tôi? Khi chiều nay, một chiều mưa muộn trở về, tôi chạm phải bóng dáng hao gầy của mẹ trên triền đê sẫm tím? Ngoài kia sông Hồng cuộn đỏ, đâu biết lòng tôi sóng cũng cuộn trào…
Tôi đến trường con đê làng nâng bước. Đứa trẻ nhút nhát ngày nào cứ thế hồn nhiên lớn lên. Này là bãi ngô, bãi dâu xanh như miền cổ tích, đây là bãi mía vàng ươm, ngơ ngẩn, như vạt nắng thu mải chơi quên mất lối về. Kia là con thuyền của bác chài nhọc nhằn đánh cá. Cánh buồm no gió, gồng mình đưa thuyền vượt sóng. Buồm ơi, nhớ chở giùm ta những ước mơ, đến một miền nào đó xanh xa mà ta chưa biết!
Ngày mưa. Những cơn mưa như trút phũ phàng. Con nhỏ tôi sợ sệt ngóng mắt lên đê làng tìm mẹ. Kia rồi, mẹ đã hiện ra trong trắng xóa đất trời. Chỉ một loáng sau, tôi đã nằm trên lưng mẹ, mơ màng cảm nhận hơi ấm tỏa ra từ tấm lưng êm dịu, kệ mưa cứ đập liên hồi xuống đầu, xuống hai vai. Nhưng rồi, lúc hì hục bặm chân trèo lên dốc đê trơn trượt, mẹ dúi dụi mấy lần khiến tôi bừng tỉnh. Con đê lầy lội những ổ gà, quánh đỏ bùn đất trong chiều mưa vần vũ ấy đã giúp tôi mơ hồ nhận ra những nhọc nhằn hi sinh của mẹ. Kệ bùn quánh đặc và biết bao đá sỏi chực chờ, đôi chân trần của mẹ cứ kiên cường, bền bỉ cõng tôi đi…
Bóng mẹ như một dấu chấm than trên con đê làng. Minh họa: Hồ Huy
Những ngày cuối vụ, rạ rơm chẳng có, mẹ lam lũ triền đê quét lá tre, lá xà cừ về thổi cơm, nấu cám. Tấm lưng mẹ còng như dấu hỏi, mê mải nhặt nhạnh những thanh nứa, thanh tre như sợ hoàng hôn ập xuống. Tôi lũi cũi theo sau, cầm theo bao tải cho mẹ chất đầy.
Tôi nhớ nhất là lần đi chặt đay cùng mẹ trong ngày hè nắng gắt. Những bó đay dài suồn suột, trĩu nặng trên vai, mẹ vác từ cuối bãi lên bờ. Khuôn mặt mẹ đầm đìa mồ hôi, tấm lưng sũng ướt. Mẹ cứ băng đi giữa hai hàng gốc đay nhọn. Nhiều lúc mệt nhoài, mẹ chao đảo giữa luống đay vừa chặt, lại đứng lên, xốc vác đay nặng trĩu trên vai bước tiếp. Vì mải đùa chơi, tôi chẳng biết gót chân mẹ tứa máu tự lúc nào.
Năm chín sáu, bão về. Con đê làng tôi oằn mình trong mưa lũ. Lũ xói thân đê lở loét những vết thương tứa máu. Đê quằn quại, gồng mình lên chống chọi. Bao người dân thức trắng đêm, bộ đội về làng cứu đê. Tôi sợ hãi cùng cả nhà đi sơ tán. Mẹ tất tả kéo chiếc xe cải tiến chở đàn gà, đàn lợn. Sợi dây thừng siết xoắn lằn vai. Mẹ còng lưng, băng băng kéo như sợ thời gian không chờ đợi. Cách đó không xa, lũ ngấp nghé mặt đê. Tôi thắt tim, thất thểu chạy sau, cầu nguyện. Rồi đê làng bình an qua cơn lũ, tôi lại được nghe tiếng thở bớt lo toan của mẹ trong mỗi đêm khuya lắc khuya lơ.
Tôi lên tỉnh học. Chiều cuối tuần lặng lẽ đạp xe đi. Đi trên đê làng chênh chao, lồng lộng gió, qua thửa ruộng mẹ làm, mẹ đứng lên giơ tay vẫy vẫy. Sau lưng tôi, nụ cười lấm mồ hôi của mẹ bừng lên như nắng mới. Tôi gò lưng, đạp mạnh, mặc gió bấc vùn vụt thổi qua tấm vai gầy. Ngày tôi lên thuyền hoa làm dâu xứ lạ, mẹ lên đê tiễn tôi đi. Mưa giăng mờ bến, mênh mang khói sóng, bóng mẹ chìm trong màn nước mắt mà tôi đang cố nén kìm…
Bao lần cuối tuần về quê thăm mẹ, con đê làng sừng sững hiện ra. Con đê nhân hậu, bình yên, vỗ về, như dang rộng vòng tay đón lấy tôi. Ôi con đê bao đời vẫn thân thương đến thế.
Những ngày mẹ bệnh, mỗi lần chăm sóc mẹ xong, quay gót trở về nhà riêng, tôi dùng dằng, nắm tay mẹ chặt hơn. Tôi rời đi trong hoang hoải cõi lòng. Mỗi lần ấy, ngước mắt nhìn lên, gặp những cây sầu đâu quắt rạc khắp triền đê, những chùm quả khô khốc, lắc lẻo cứa vào tim tôi buốt nhói. Tôi không dấm nghĩ đến ngày kiệt cùng…
Đã vắng dáng mẹ trên con đê làng thân thuộc. Minh họa: Hồ Huy
Ngày tiễn mẹ về với đất, con đê làng trầm mặc trong mênh mang tang trắng xuyến chi. Chưa bao giờ, phải, chưa bao giờ, tôi thấy có một con đường nào hoang hoải thế. Tôi cầm nắm hạt vừng trên tay rắc dọc triền đê, thầm thĩ: “Mẹ ơi, đây là con đê làng, con đê một đời gánh gồng cùng mẹ. Con biết mẹ sẽ chẳng thể nào quên lối ấy, nơi thấm nước mắt, mồ hôi, thấm máu và từng hơi thở một đời của mẹ. Nhưng, con vẫn rắc những hạt vừng này để một ngày nó mọc xanh lên, đón bước chân mẹ trở về bên chúng con, mẹ nhé!”.
Bao năm mẹ đi xa, tôi vẫn cứ sợ hãi mỗi khi trở về trên triền đê ấy. Đê nằm im, lặng lẽ như muốn nói điều gì mà không thể. Đê khép mình như nỗi nhớ, bền bỉ ru mình giữa bát ngát xanh tre. Đê ru tôi vào vòm xanh vô định bãi bờ…
Và đã lâu lắm rồi, hôm nay tôi trở lại, giữa con đường xanh như một bài thơ, bất giác, hiện lên bóng hình của mẹ. Kìa là thanh huyền mềm như dáng mẹ mỗi tinh sương. Kia là thanh ngã lúc mẹ chùn chân khuỵu xuống. Là thanh sắc mẹ vùng lên mạnh mẽ, kiên cường. Cuối cùng, mẹ vẫn bước đi, nhẹ như mây bay, ảo huyền như khói tỏa, mẹ mỉm cười ngoảnh lại, nhìn tôi, giơ bàn tay tạm biệt - nhẹ nhàng như thanh không lơ lửng, bay vút giữa lưng trời…
Tôi cứ thế mê mải đuổi theo, con đê làng mênh mang, dịu dàng ru vỗ. Phải rồi, chưa bao giờ, chưa bao giờ, tôi thấy có một con đường nào đẹp thế. Tôi đang đi giữa một niềm mơ. Và từ bấy, tôi nghe lòng bình yên, bẫng nhẹ tựa mây trời…
