 |
| Kiểm tra điểm sạt lở đê tại Bắc Ninh |
Cát, sỏi đang mất dần
Theo thống kê, trong 10 năm gần đây, lòng dẫn sông Lô, sông Hồng, sông Đuống hạ thấp từ 3-6m; lưu lượng dòng chảy từ sông Hồng sang sông Đuống tăng từ 24% lên 39%. Do đó, mùa khô tại các tuyến sông mực nước bị hạ thấp, nhiều công trình không lấy được nước phục vụ sản xuất nông nghiệp. Ngoài ra, nhiều khu vực dân cư, công trình ven sông bị sạt lở.
Đặc biệt, tại những đoạn sông giáp ranh giữa các địa phương như khu vực kè Cát Bi sông Hồng giáp ranh giữa huyện Phú Xuyên (Hà Nội) và huyện Khoái Châu (Hưng Yên), có nguy cơ sạt lở tuyến kè Cát Bi hữu Hồng được nhà nước đầu tư nhiều tỷ đồng.
Theo báo cáo của lực lượng chuyên trách quản lý đê điều, đối với các tuyến sông, có đến 93 khu vực lòng sông, bãi sông, trong phạm vi khoảng 118 km đê xảy ra tình trạng hút cát. Qua báo cáo của các địa phương, cả nước có 737 điểm sạt lở với tổng chiều dài 1.257 km
Tại Hải Phòng, trong những năm qua, tình trạng vi phạm luật về đê điều, tình trạng khai thác cát đá sỏi tại các khu vực cửa sông, cửa biển diễn biến hết sức phức tạp. Tại hầu khắp các tuyến sông, nhiều cá nhân, tổ chức đã tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng đất hành lang thoát lũ của các con sông để lập các bãi tập kết vật liệu xây dựng, xây dựng nhà xưởng. Các cá nhân, tổ chức còn biến các tuyến đê sông, đê biển thành đường lưu thông cho các xe tải hạng nặng làm biến dạng các tuyến đê.
Tại Bắc Ninh, hiện nay đê hữu Cầu, bờ, bãi sông đang bị sạt lở nghiêm trọng với chiều dài khoảng 50 m, ăn sâu vào bãi 5-10 m do hoạt động khai thác cát tràn lan.
Không chỉ đồng bằng sông Hồng, tại các con sông ở đồng bằng sông Cửu Long cũng đang diễn ra thực trạng tương tự. Hiện hơn 1/2 chiều dài bờ biển của vùng này bị sạt lở, tương đương hơn 300 km. Nguyên nhân là tổng lượng phù sa sông Me Kong giảm một nửa và hoạt động khai thác cát tràn lan trên các sông.
Mất an toàn đê điều ngày càng rõ rệt
Theo các chuyên gia, việc khai thác cát, sỏi lòng sông với khối lượng lớn, trên phạm vi nhiều tuyến sông đã làm cho lòng sông bị hạ thấp, phân lưu dòng chảy trên các tuyến sông thay đổi. Đặc biệt, nguy hiểm hơn là việc này làm biến dạng đê, thay đổi kết cấu, khi lũ về có thể làm sập đê.
 |
| cát tặc đục khoét sâu vào bãi bồi, thân đê sông Hồng |
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do việc quản lý, cấp phép cho các hoạt động liên quan ở khu vực bãi sông, ven đê. Thậm chí có địa phương chưa thực hiện đúng ý kiến của cơ quan chuyên ngành đê điều nên việc quản lý chưa hiệu quả.
Bên cạnh đó, chính quyền nhiều địa phương chưa thực hiện trách nhiệm ngăn chặn, xử lý vi phạm một cách kiên quyết, dứt điểm. Sự phối hợp giữa các ngành liên quan và các địa phương tại các địa bàn giáp ranh còn chưa thường xuyên nên hiệu quả xử lý thấp...
Để khắc phục tình trạng này, ông Vũ Xuân Thành - Vụ trưởng vụ Quản lý đê điều-Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT) cho rằng cần phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị liên quan. Đặc biệt, phải gắn trách nhiệm người đứng đầu các đơn vị cấp phép cho doanh nghiệp thực hiện hút cát, sỏi gây mất an toàn hệ thống đê điều, đồng thời, không cấp phép cho các hoạt động khai thác cát, sỏi khu vực đang có biến động, sạt lở. Ngoài ra, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đê điều và phòng chống lụt bão...
Để tăng cường quản lý để điều, sử dụng bãi bồi ven sông và khai thác tài nguyên khoáng sản ở lòng sông, cửa biển có hiệu quả, TP Hải Phòng đã chỉ đạo UBND các quận, huyện phải phối hợp cùng các ngành thu hồi toàn bộ diện tích đất đã giao, cho thuê trái luật tại các khu vực bãi bồi ven sông, hàng lang bảo vệ đê, hàng lang bảo vệ cầu; đồng thời yêu cầu Sở TN&MT hoàn thiện quy định về quản lý và sử dụng bãi bồi ven sông, ven biển, đất có mặt nước ven sông, ven biển. Sở Xây dựng được giao lập quy hoạch bến, bãi tập kết vật liệu xây dựng trên các tuyến sông.
Tỉnh Bắc Ninh cũng đã có văn bản gửi Thủ tướng, đề nghị không cho tiếp tục dự án nạo vét, khơi thông luồng đường thủy nội địa, kết hợp tận thu cát trên sông Cầu.
Để giải quyết tình trạng trên, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần đánh giá tổng thể trên tất cả dòng sông khắp đất nước, chứ không riêng rẽ của địa phương nào, rồi mới tính đến việc khai thác thế nào để không gây ảnh hưởng và làm mất đi tài nguyên quý.Các trường hợp nạo vét thông luồng tàu cần được đánh giá rất nghiêm túc, đảm bảo chỉ nạo vét vừa đủ và không làm lộ ra những khu vực nước nông khác.
Các chuyên gia cũng đề nghị quy trách nhiệm rõ ràng đối với bộ ngành, địa phương nếu để xảy ra tình trạng khai thác cát vượt giới hạn cho phép, gây hậu quả tai hại cho môi trường sinh thái các dòng sông.
Phạm Thu Hà
