Sáng 28/6, Hội nghị Quốc gia “Hành trình đến Net Zero” khai mạc, mang theo chủ đề đầy tính thời sự: “Hỗ trợ kỹ thuật và tiếp cận nguồn vốn xanh”. Sự kiện quy tụ hàng trăm chuyên gia, doanh nghiệp, tổ chức trong nước và quốc tế, cùng bước vào một cuộc đối thoại thẳng thắn về thách thức sống còn của thế kỷ 21 - biến đổi khí hậu.
PGS.TS Vũ Ngọc Huyên phát biểu khai mạc hội nghị. Ảnh: Bảo Thắng.
Mở đầu hội nghị, PGS.TS Vũ Ngọc Huyên, Phó Chủ tịch Hội đồng Học viện Nông nghiệp Việt Nam, khẳng định, Net Zero không còn là một sự lựa chọn, mà là một sứ mệnh: Không của riêng ai và cũng không dành chỗ cho sự trì hoãn.
“Hành trình” mà ông nhắc tới không phải là lời ví von, mà phản ánh đúng bản chất của quá trình đầy cam go, đòi hỏi thay đổi tư duy phát triển, ứng dụng công nghệ mới và đặc biệt là sự đồng lòng của toàn xã hội, từ thể chế đến doanh nghiệp và mỗi người dân.
Ba mục tiêu cốt lõi được xác lập rõ ràng tại hội nghị: Tạo diễn đàn mở để chia sẻ giải pháp đột phá; Kết nối sức mạnh giữa các chủ thể; Truyền cảm hứng để biến cam kết thành hành động, thay vì dừng lại ở văn bản.
“Tôi khuyến khích tất cả quý vị hãy đặt câu hỏi, thách thức các ý tưởng và mở rộng mạng lưới. Mỗi cuộc đối thoại hôm nay có thể là tiền đề cho một bước ngoặt lớn ngày mai”, PGS.TS Huyên nhấn mạnh.
Doanh nghiệp - mắt xích then chốt của cuộc chuyển dịch xanh
Tại phiên tham luận, TS Nguyễn Sỹ Linh, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, đưa ra bức tranh tổng thể về phát thải khí nhà kính của Việt Nam. Sau 14 năm, lượng phát thải đã tăng gấp 2,5 lần, trong đó năng lượng là nguồn phát thải lớn nhất. Nông nghiệp, tuy giảm tỷ trọng, vẫn đứng thứ hai, tiếp đến là công nghiệp chế biến và chất thải.
“Nếu không có biện pháp mạnh mẽ, phát thải sẽ tiếp tục leo thang đến 2030. Nhưng ứng phó không thể chỉ dừng ở thích nghi. Cần hành động cắt giảm ngay từ bây giờ”, ông Linh cảnh báo.
TS Hoàng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh: Giá trị lớn nhất của hội nghị là tinh thần hợp tác giữa các bên. Ảnh: Bảo Thắng.
Chính phủ đã sớm nhận diện xu hướng và đưa ra nhiều chính sách chiến lược: Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến 2050, bản NDC cập nhật 2022, hệ thống pháp lý về thị trường carbon qua Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 06/2022.
Gần nhất, Nghị định 119/2025/NĐ-CP đã đặt nền móng cho vận hành thị trường carbon trong nước, với lộ trình phân bổ hạn ngạch phát thải cho các lĩnh vực then chốt như nhiệt điện, xi măng, thép, đồng thời mở rộng danh mục kiểm kê lên hơn 2.100 cơ sở, chiếm khoảng 30% tổng phát thải quốc gia.
Theo TS Linh, đây không đơn thuần là cải cách kỹ thuật, mà là “chuyển biến toàn diện trong tư duy phát triển, từ tăng trưởng bằng mọi giá sang tăng trưởng có trách nhiệm, bền vững”.
Trong cuộc chuyển dịch này, doanh nghiệp là mắt xích trung tâm. Họ không chỉ là nguồn phát thải chính, mà còn nắm trong tay nguồn lực tài chính, công nghệ và quyết định chuỗi sản xuất. “Doanh nghiệp không thể đứng ngoài. Họ là người kiểm kê, là người nộp hạn ngạch, và nếu làm tốt, hoàn toàn có thể bán tín chỉ carbon như một giá trị mới”, ông Linh khẳng định.
Cùng với áp lực từ các thị trường như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, nơi mỗi đơn vị khí phát thải đều bị tính toán và truy vết, doanh nghiệp đang đứng trước 2 lựa chọn, hoặc chủ động chuyển đổi, hoặc bị đào thải khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, thị trường carbon trở thành công cụ linh hoạt, vừa giúp tối ưu chi phí, vừa mở ra nguồn thu mới. Nếu vượt hạn ngạch mà chưa đủ lực đầu tư, doanh nghiệp có thể mua tín chỉ. Nếu tiết kiệm hiệu quả, họ có thể bán lại cho bên khác.
Đặc biệt, doanh nghiệp “xanh” cũng sẽ có lợi thế vượt trội khi tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi như Quỹ Khí hậu xanh (GCF), Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) hay tín dụng xanh trong nước. Tất cả đang mở ra một hệ sinh thái mới, nơi “lợi ích” và “trách nhiệm” đi song hành.
Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh ký biên bản hợp tác với Vinasamex. Ảnh: Bảo Thắng.
Từ diễn đàn đến hành động thực tiễn
Không chỉ có doanh nghiệp, hội nghị sáng 28/6 còn là nơi hội tụ của trí tuệ đa ngành, từ các viện nghiên cứu, startup công nghệ, tổ chức quốc tế cho đến các hiệp hội ngành hàng và hợp tác xã nông nghiệp. Những vấn đề lớn, từ năng lượng tái tạo, nông nghiệp carbon thấp, kinh tế tuần hoàn đến công nghệ thu giữ CO2, đều được thảo luận dưới góc nhìn thực tiễn.
Không khí tại hội trường giống như một buổi phản biện khoa học. Các sáng kiến, các mô hình hỗ trợ kỹ thuật, các chương trình tín dụng xanh được phân tích kỹ lưỡng, tìm điểm kết nối giữa nghiên cứu - chính sách - thị trường.
Đáng chú ý, nhiều tập đoàn lớn và doanh nghiệp nông nghiệp cũng chủ động chia sẻ hành trình giảm phát thải, cho thấy sự chuyển động từ bên trong nền kinh tế. Không chỉ chờ chính sách, họ đã bước vào cuộc chơi Net Zero bằng chính động lực nội tại.
TS Hoàng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh, Trưởng Ban tổ chức Chương trình “Vì Môi trường xanh Quốc gia” nhận định, giá trị lớn nhất của hội nghị không nằm ở phát biểu nào, mà ở tinh thần hợp tác chưa từng có giữa các bên. “Đây là điểm hội tụ của trí tuệ, tâm huyết và khát vọng cho một Việt Nam phát triển bền vững”, ông nói.
Ông kêu gọi biến tinh thần đó thành hành động: “Hãy mang theo tinh thần hội nghị, biến ý tưởng thành dự án, biến cam kết thành kết quả đo lường được”. Vai trò của Ban tổ chức, theo ông, không dừng ở sự kiện sáng 28/6, mà tiếp tục làm cầu nối giữa chuyên gia và doanh nghiệp, giữa nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư. Tất cả nhằm tìm kiếm nguồn lực kỹ thuật và tài chính, đưa các sáng kiến Net Zero đi vào thực tiễn.
Không khí sôi nổi kéo dài trong các nhóm thảo luận bên lề, nơi doanh nghiệp, chuyên gia và tổ chức cùng tìm hướng đi thực chất cho Net Zero. Một trong những kết quả nổi bật là biên bản hợp tác giữa Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh và Công ty CP Tập đoàn Mai Hoa, cùng Công ty CP Sản xuất & Xuất khẩu Quế hồi Việt Nam.
Những bước đi này, dù chưa tạo ra “đột phá lớn” ngay lập tức, nhưng đặt nền móng vững chắc cho một hệ sinh thái phát triển bền vững. Giảm phát thải không còn là câu chuyện trên giấy, mà dần trở thành hành trình thực tiễn, nơi mỗi sáng kiến, mỗi kết nối hôm nay chính là nền tảng cho tương lai xanh của Việt Nam.
