Mở cửa thị trường, cấp mã vùng trồng, cơ sở đóng gói đồng bộ
Áp lực từ tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn thực phẩm tiếp tục là thách thức lớn với nông sản Việt trong năm 2025, khi nhiều thị trường siết chặt kiểm soát và gia tăng cảnh báo. Trong bối cảnh đó, ngành trồng trọt và bảo vệ thực vật vẫn giữ được ổn định sản xuất và đà tăng trưởng xuất khẩu ở nhiều mặt hàng chủ lực.
Thông tin được nêu tại Hội nghị tổng kết công tác sản năm 2025 và triển khai kế hoạch năm 2026, do Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tổ chức chiều 25/12.
Hội nghị có sự tham dự và chỉ đạo của Thứ trưởng Hoàng Trung, lãnh đạo Cục, cùng các đơn vị chuyên môn. Ảnh: Bảo Thắng.
Năm 2025, sản xuất trồng trọt tiếp tục chuyển dịch theo hướng nâng cao chất lượng và hiệu quả, gắn với yêu cầu giảm phát thải, truy xuất nguồn gốc và đáp ứng tiêu chuẩn thị trường. Công tác đàm phán kỹ thuật, mở cửa thị trường, cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói được triển khai đồng bộ, giúp duy trì tăng trưởng xuất khẩu ở các nhóm hàng như sầu riêng, chuối, thanh long, xoài.
Ngay từ đầu năm, Cục đã xác định 6 nhiệm vụ trọng tâm, qua đó tạo nền tảng để xuất khẩu duy trì đà tăng trưởng, thể hiện ở số lượng cảnh báo, thông báo vi phạm từ các thị trường nhập khẩu giảm xuống. Đặc biệt, nhóm cây dài ngày tiếp tục giữ đà tăng, cho thấy hiệu quả rõ nét trong quản lý vùng trồng và tổ chức sản xuất.
Cùng với mở rộng thị trường, quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm được siết theo hướng dựa trên phân loại, quản lý rủi ro. Hoạt động kiểm dịch thực vật, giám sát dịch hại và xử lý cảnh báo từ các nước nhập khẩu được triển khai gắn với trách nhiệm cụ thể của vùng trồng, cơ sở sản xuất và doanh nghiệp xuất khẩu. “Nếu không kiểm soát tốt chất lượng ngay từ vùng nguyên liệu, rủi ro cảnh báo và mất thị trường sẽ rất lớn”, Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt phân tích.
Theo Cục trưởng, năm 2025 cho thấy rõ sự cần thiết phải chuyển từ quản lý theo khâu sang quản lý theo chuỗi, từ tiền kiểm sang hậu kiểm có kiểm soát. Cách tiếp cận này giúp tập trung nguồn lực vào các điểm rủi ro cao, đồng thời nâng cao kỷ luật tuân thủ trong toàn chuỗi sản xuất, xuất khẩu nông sản.
Tuy nhiên, ngành trồng trọt và bảo vệ thực vật vẫn đối mặt nhiều thách thức. Tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn thực phẩm ngày càng khắt khe, trong khi năng lực tuân thủ giữa các địa phương, doanh nghiệp còn chưa đồng đều. Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và nguy cơ dịch hại tiếp tục tạo áp lực lớn lên sản xuất.
Thứ trưởng Hoàng Trung chỉ đạo “khóa” rủi ro bằng kiểm tra, giám sát. Ảnh: Bảo Thắng.
Tại hội nghị, các phòng chuyên môn có nhiều ý kiến đề xuất để tăng cường hiệu lực, hiệu quả đối với những lĩnh vực quản lý nhà nước thuộc thẩm quyền của Cục. Trong đó, nổi bật vấn đề về quản lý an toàn thực phẩm với sản phẩm nhập khẩu. Cụ thể, là ranh giới sản phẩm và thủ tục kiểm tra chuyên ngành.
Khi nông sản đã qua sơ chế hoặc chế biến ở mức độ nhất định (làm sạch, cắt, sấy, đông lạnh...), việc xác định đây là sản phẩm thuộc thẩm quyền của Cục hay thực phẩm chế biến thuộc Bộ Công Thương nhiều lúc chưa thống nhất. Một số trường hợp, doanh nghiệp vừa phải kiểm dịch thực vật, kiểm tra an toàn thực phẩm theo quy định của ngành trồng trọt, vừa phải bổ sung hồ sơ theo yêu cầu của bộ khác.
Cục được giao kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, sinh vật gây hại theo quy chuẩn ngành, nhưng nếu sản phẩm có sử dụng phụ gia hoặc xử lý sau thu hoạch, doanh nghiệp có thể phải đáp ứng thêm quy chuẩn do Bộ Y tế ban hành. Việc chưa công nhận đầy đủ kết quả đánh giá rủi ro và kiểm tra của nhau khiến một lô hàng nhập khẩu có thể bị kiểm tra lặp lại, kéo dài thời gian thông quan và tăng chi phí tuân thủ.
Phân cấp hơn nữa cho địa phương
Việt Nam là quốc gia có lượng hàng hóa xuất nhập khẩu lớn. Do đó, việc chuyển hướng quản lý an toàn thực phẩm hàng nhập khẩu sang hậu kiểm và phân cấp cho địa phương, để giảm ùn tắc, hạ chi phí cho doanh nghiệp mà vẫn giữ kỷ cương kiểm soát là định hướng được Thứ trưởng Hoàng Trung đưa ra.
Thứ trưởng cho rằng, quản lý theo “tiền kiểm” ngay tại cửa khẩu dễ dồn áp lực vào một điểm, trong khi lực lượng địa phương không thường trực ở cửa khẩu. Theo ông, nguyên tắc chung đang được hướng tới là “một việc chỉ giao một đơn vị”, nên Bộ Nông nghiệp và Môi trường thực hiện quản lý an toàn thực phẩm nhập khẩu là có căn cứ. Tuy nhiên, phải đánh giá lại năng lực hệ thống và thiết kế cách làm phù hợp.
Trước hết, doanh nghiệp có trách nhiệm khai báo với cơ quan có thẩm quyền do địa phương giao. Đồng thời, cơ quan Trung ương xây dựng quy trình, hướng dẫn thống nhất để địa phương thực hiện, sau đó kiểm tra, giám sát. Thứ trưởng nhấn mạnh, phân cấp phải đi kèm hướng dẫn đủ chi tiết để địa phương “làm được”, nếu chỉ chuyển việc xuống dưới mà thiếu quy trình hậu kiểm thì rủi ro vẫn cao và trách nhiệm cuối cùng vẫn quay về Bộ.
Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt xác định ưu tiên hoàn thiện hệ thống thể chế trong năm 2026. Ảnh: Bảo Thắng.
Từ trục hậu kiểm, Thứ trưởng đặt thẳng yêu cầu về nền tảng dữ liệu. Muốn hậu kiểm hiệu quả, phải có cơ sở dữ liệu đủ mạnh để quản lý theo rủi ro, từ vùng trồng, cơ sở đóng gói, lịch sử tuân thủ đến kết quả kiểm nghiệm. Ông xem chuyển đổi số là giải pháp căn cơ và nhấn mạnh, việc thực hiện không thể dừng ở báo cáo, mà phải tạo ra công cụ quản lý thực chất.
Bên cạnh đó là yêu cầu “khóa” rủi ro bằng kiểm tra, giám sát. Thứ trưởng chỉ đạo sớm lập kế hoạch kiểm tra vùng trồng, cơ sở đóng gói, phòng kiểm nghiệm, hoạt động khảo nghiệm thuộc thẩm quyền Cục, phát hiện sớm vi phạm và chấn chỉnh kịp thời, tránh đứt gãy xuất khẩu khi thị trường siết tiêu chuẩn.
Ông cũng nhấn mạnh vai trò “đặt hàng” của cơ quan quản lý đối với khoa học công nghệ, trong đó tập trung các bài toán lớn, đa ngành để tạo dư địa tăng trưởng mới, thay vì các nhiệm vụ ngắn hạn. Song song là yêu cầu chủ động dự trữ quốc gia để ứng phó mùa bão lũ và đảm bảo nguồn lực hỗ trợ địa phương khi có đề xuất.
Đánh giá cao kết quả ngành trồng trọt và bảo vệ thực vật đã làm trong năm 2025, Thứ trưởng Hoàng Trung yêu cầu toàn ngành tiếp tục đổi mới phương thức quản lý, lấy chất lượng và an toàn thực phẩm làm nền tảng cho tăng trưởng cho giai đoạn mới.
Năm 2026, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật xác định ưu tiên hoàn thiện hệ thống thể chế, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, gắn quản lý chất lượng nông sản với yêu cầu thị trường và mục tiêu phát triển bền vững. Chuyển đổi số sẽ được đẩy mạnh trong quản lý vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, giám sát an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật.
Cục cũng tập trung nâng cao năng lực thực thi ở cơ sở, tăng cường phối hợp giữa các địa phương và hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã trong tuân thủ yêu cầu kỹ thuật. Theo Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt, chỉ khi chất lượng được kiểm soát đồng đều, nông sản Việt mới có thể đi xa và bền vững trên thị trường quốc tế.
