Tại phiên Tọa đàm tại Hội thảo “thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống hiệu quả và bền vững tại Việt Nam” do Báo Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) chủ trì, phối hợp với Cục Môi trường và Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) tổ chức vừa qua tại Hà Nội, các đại biểu đã tập trung chia sẻ kinh nghiệm, các sáng kiến, mô hình hiệu quả, khẳng định vai trò doanh nghiệp trong chuỗi giá trị thu hồi – tái chế, đồng thời nhận diện những khó khăn, rào cản và đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống, hướng đến Net Zero và kinh tế tuần hoàn.
Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến với sự tham dự của Lãnh đạo Cục Môi trường, Lãnh đạo Báo NN&MT, Lãnh đạo VBA và đại diện một số Hiệp hội, doanh nghiệp trong ngành đồ uống và bao bì; một số chuyên gia, nhà khoa học về môi trường.
Doanh nghiệp thể hiện cam kết phát triển bền vững
Đa số doanh nghiệp trong ngành đồ uống cho rằng, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu (EPR) không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà là còn là cơ hội để thể hiện cam kết thực hiện các hoạt động bền vững với môi trường và cộng đồng.
Bà Bùi Thị Ngọc Kiều, Giám đốc Pháp lý và Đối ngoại, Khu vực Đông Nam Á Bia AB InBev Việt Nam nhấn mạnh vai trò quan trọng của doanh nghiệp trong việc xây dựng chuỗi giá trị thu hồi - tái chế bao bì. Ảnh: Mai Đan.
Bà Bùi Thị Ngọc Kiều, Giám đốc Pháp lý và Đối ngoại, Khu vực Đông Nam Á Công ty TNHH Bia Anheuser-Busch (AB) InBev Việt Nam cho hay, tại Việt Nam, các công ty nước giải khát nói chung và công ty bia nói riêng, đóng vai trò quan trọng trong việc trong việc xây dựng chuỗi giá trị thu hồi - tái chế bao bì. Vai trò này càng trở nên quan trọng hơn với việc thực hiện khung trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) theo Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, cùng với các văn bản hướng dẫn.
Theo bà Kiều, với quy mô thị trường bia và sự hiện diện sâu rộng trong cộng đồng, các doanh nghiệp ngành bia có thể đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu đầu tư vào công nghệ xanh và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.
“Chúng tôi tin rằng, bằng cách hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nhà nước, người tiêu dùng, ngành đồ uống nói chung và ngành bia nói riêng có thể tạo ra một hệ sinh thái tái chế hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững tại Việt Nam”. – bà Bùi Thị Ngọc Kiều nhấn mạnh.
Bà Trịnh Thị Vân Giang, Giám đốc Đối ngoại, Phát triển bền vững và Truyền thông Pernod Ricard Việt Nam cho biết các hoạt động của Công ty nhằm thu gom - tái chế chai thủy tinh và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường. Ảnh: Mai Đan.
Bà Trịnh Thị Vân Giang, Giám đốc Đối ngoại, Phát triển bền vững và Truyền thông Pernod Ricard Việt Nam, khẳng định: Thực hiện EPR không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là cam kết trách nhiệm xã hội, gắn với chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Với đặc thù nhập khẩu rượu, bà đề nghị cơ quan quản lý cần nghiên cứu cơ chế, chính sách chia sẻ chi phí, đồng thời tăng cường phối hợp trong toàn ngành để hoạt động thu gom, tái chế được triển khai thực chất.
Bà Giang cho biết, Pernod Ricard Việt Nam đã và đang hợp tác tích cực cùng Công ty thủy tinh O-I BJC Việt Nam trong hoạt động thu gom và tái chế chai thủy tinh. Định kỳ hằng năm, Pernod Ricard Việt Nam tổ chức Ngày hội Trách nhiệm ở cả ba miền nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng và nhân viên về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, tái chế rác thải vì một xã hội phát triển bền vững.
Thách thức và yêu cầu chính sách đồng bộ
Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định trong việc thu gom, tái chế các sản phẩm bao bì, nhưng theo bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VBA, việc triển khai EPR tại các doanh nghiệp ngành đồ uống gặp một số vướng mắc, trong đó chủ yếu liên quan đến việc lựa chọn hình thức thực hiện EPR, đóng quỹ hoặc tự tổ chức tái chế, cũng như thiếu nhân lực và cơ sở vật chất hỗ trợ.
Hiện nay, với hình thức đóng quỹ vận hành trên nền tảng điện tử, các doanh nghiệp bày tỏ một số băn khoăn. Đó là, lo ngại rủi ro về mặt pháp lý do thiếu tương tác trực tiếp với cơ quan nhà nước. Bên cạnh đó, hiện nay với hình thức tự tổ chức tái chế hoặc ủy quyền, các doanh nghiệp nhỏ gặp rất nhiều thách thức. Họ thiếu nguồn lực để xây dựng nhà máy tái chế, đặc biệt khi phải xử lý nhiều loại bao bì khác nhau…
Tương tự, ông Đỗ Xuân Thuấn, đại diện Văn phòng EPR Quốc gia (Cục Môi trường) đánh giá, trước hết cần ghi nhận rằng EPR là chính sách tiến bộ, góp phần thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, quá trình thực thi sẽ gặp không ít thách thức.
Với các doanh nghiệp nói chung, khó khăn lớn nằm ở việc hạ tầng thu gom, tái chế chưa đồng bộ và các nhà tái chế chính thức có giấy phép đang phải cạnh tranh nguồn nguyên liệu với các làng nghề, cơ sở tái chế không chính thức.
Riêng với ngành đồ uống, có lợi thế nhất định vì đã hình thành hệ thống thu gom, tái chế khá hiệu quả cho các bao bì có giá trị như chai PET hay lon nhôm. Tuy nhiên, thách thức lớn lại nằm ở nhóm bao bì giá trị thu hồi thấp như bao bì nhựa đa vật liệu mềm như bao bì nước trái cây hay bao bì giấy hỗn hợp như vỏ hộp sữa. Do giá trị tái chế thấp nên các loại bao bì này ít được thu gom, phân loại để tái chế, gây khó khăn trong việc thực hiện trách nhiệm EPR.
Các đại biểu tham gia phiên Tọa đàm tại Hội thảo “thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống hiệu quả và bền vững tại Việt Nam”. Ảnh: Mai Đan.
TS. Hồ Quốc Thông, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế ứng dụng và Chính sách, Viện kinh tế môi trường Đông Nam Á, Đại học Kinh tế TP.HCM chia sẻ, hệ sinh thái thu gom – tái chế hiện nay đang tồn tại nhiều bất cập, đặc biệt là thu nhập bất cân xứng giữa các bên liên quan và sự khác biệt về giá trị kinh tế giữa các loại vật liệu. Chẳng hạn, thủy tinh hầu như không mang lại lợi ích kinh tế đáng kể, dẫn đến tình trạng bị loại bỏ hoặc chôn lấp thay vì tái chế.
Khó khăn lớn nhất được chỉ ra là rác thải chưa được phân loại tại nguồn, khiến quá trình thu gom, vận chuyển, xử lý và tái chế trở nên phức tạp. Nhiều doanh nghiệp cũng chưa sẵn sàng thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), trong khi các vựa phế liệu phần lớn hạn chế về pháp nhân và quy mô. Ngoài ra, sự khác biệt về nhu cầu phế liệu khiến một số vật liệu như nhựa, nhôm dễ tiêu thụ, còn thủy tinh lại thiếu động lực kinh tế để tái chế.
Giải pháp thực tiễn và định hướng chính sách
Về vấn đề này, TS. Hồ Quốc Thông đề xuất cần có chính sách đồng bộ từ Nhà nước. Ông cho rằng tái chế sẽ khó đạt hiệu quả nếu chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ. Ông kiến nghị cần ban hành các quy định rõ ràng về phân loại rác tại nguồn, khuyến khích đầu tư vào công nghệ và dây chuyền tái chế hiện đại. Bên cạnh đó, cần xây dựng hệ thống công nhận “thực hành xanh”, triển khai chiến dịch truyền thông qua mạng xã hội, người nổi tiếng để nâng cao nhận thức và khuyến khích doanh nghiệp tham gia.
Về một số cơ chế, chính sách thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VBA đề xuất Nhà nước cần hoàn thiện thể chế, đơn giản hóa thủ tục, đồng thời có chính sách khuyến khích mạnh mẽ hơn đối với bao bì tái chế, nhất là nhựa rPET. Ngoài ra, cần tính chi phí EPR vào chi phí hợp lý của doanh nghiệp; có cơ chế ưu đãi cho các đơn vị vừa tham gia thu gom, tái chế, vừa sử dụng bao bì tái chế.
Bên cạnh đó, cần đầu tư hạ tầng thu gom – tái chế, hỗ trợ lực lượng thu gom phi chính thức, đồng thời thúc đẩy truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng về phân loại và tái chế rác thải. Thời gian tới, VBA và Bộ NN&MT sẽ tiếp tục phối hợp tổ chức các buổi tập huấn, đối thoại với doanh nghiệp nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo. Ảnh: Mai Đan.
Đại diện Bia AB InBev Việt Nam, bà Bùi Thị Ngọc Kiều đề xuất ba giải pháp, gồm: Nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua các chiến dịch truyền thông có sự phối hợp giữa doanh nghiệp với các tổ chức xã hội, trường học và chính quyền địa phương; Đầu tư vào hạ tầng thu gom và phân loại với hệ thống thùng rác phân loại rõ ràng tại các khu dân cư, điểm bán lẻ và khu công nghiệpvới lịch trình thu gom phù hợp; Thúc đẩy chính sách hỗ trợ từ nhà nước, xem xét ban hành các quy định cụ thể về phân loại rác tại nguồn, đồng thời hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các dự án tái chế thủy tinh.
Đại diện Pernod Ricard Việt Nam, bà Trịnh Thị Vân Giang kiến nghị các doanh nghiệp nên hình thành liên minh ngành hàng để tối ưu hóa chi phí, nhân lực. Đồng thời, cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ thiết thực để doanh nghiệp nhập khẩu rượu tham gia hiệu quả vào hoạt động tái chế.
Ông Đỗ Xuân Thuấn, đại diện Văn phòng EPR Quốc gia (Cục Môi trường) cho biết, hiện nay, Bộ NN&MT đang Dự thảo Nghị định EPR nhằm tháo gỡ vướng mắc và bổ sung cơ chế hỗ trợ cho hoạt động tái chế, trong đó có bao bì đồ uống. Nghị định này sẽ tạo thêm động lực, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp hợcp tác, hình thành liên minh để chia sẻ chi phí và mở rộng hệ thống thu hồi.
Song song, Nhà nước sẽ đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức, khuyến khích người tiêu dùng phân loại, thu gom ngay từ nguồn. Với sự chung tay từ ba phía, hoạt động tái chế bao bì đồ uống chắc chắn sẽ hiệu quả và bền vững hơn.
