Đây được xem là bước tiến lớn của Việt Nam qua hơn 2 năm triển khai triển khai Tuyên bố Chính trị thiết lập Quan hệ Đối tác Chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), một trong những sáng kiến quan trọng nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Hình thành danh mục dự án ưu tiên trị giá hơn 7 tỷ USD
Cơ quan thường trực Ban Thư ký JETP là Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan đã phối hợp chặt chẽ với Nhóm Đối tác quốc tế (IPG) rà soát, lựa chọn và thúc đẩy các dự án phù hợp tiêu chí JETP. Kết quả, 24 đề xuất dự án đã được xác định có thể triển khai trong khuôn khổ JETP, với tổng nhu cầu vốn hơn 7 tỷ USD.
Trong số này, 7 dự án đầu tiên được xác định từ năm 2024 với tiềm năng khả năng huy động nguồn vốn ưu đãi và vay thương mại với tổng giá trị hơn 1,5 tỷ USD.
Dự án Nhà máy thủy điện Trị An sẽ nhận nguồn hỗ trợ từ JETP để nâng công suất phát điện. Ảnh: CC1.VN.
Đáng chú ý, 3 dự án trọng điểm đã đạt thỏa thuận hỗ trợ tài chính, bao gồm: Dự án xây dựng đường dây truyền tải và trạm biến áp 500kV ở các tỉnh Bình Dương và Đồng Nai; Dự án Thủy điện tích năng 1.200 MW đầu tiên tại Việt Nam, đặt tại Bác Ái (Ninh Thuận); Dự án mở rộng nhà máy thủy điện Trị An để nâng công suất. Các dự án này giúp tăng đáng kể năng lực mạng lưới truyền tải điện quốc gia, tích hợp năng lượng tái tạo và cung cấp nguồn điện ổn định cho các vùng kinh tế trọng điểm ở miền Nam. Đồng thời, cải thiện độ ổn định của lưới điện, cho phép tích hợp thêm các nguồn năng lượng tái tạo có tính bất ổn định cao.
Sang năm 2025, Ban Thư ký JETP cùng IPG và Liên minh Tài chính Glasgow vì Mục tiêu Net-Zero (GFANZ) đã xem xét các đề xuất mới. Qua nhiều vòng trao đổi, các bên thống nhất 17 dự án phù hợp nguyên tắc JETP, với tổng nhu cầu vốn hơn 5,5 tỷ USD.
Việc mở rộng danh mục dự án đi đôi với cải thiện cơ chế phối hợp và minh bạch thông tin. Bộ Công Thương đã hoàn thiện trang thông tin điện tử JETP, cung cấp dữ liệu cập nhật về tiến trình triển khai và cho phép các tổ chức, doanh nghiệp trực tiếp đề xuất dự án trực tuyến. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong cải cách thủ tục, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư tiếp cận các nguồn tài chính quốc tế.
Đồng thời, Việt Nam tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến quản lý vốn ODA, vay ưu đãi và cơ chế huy động đầu tư tư nhân vào lĩnh vực năng lượng sạch. Những điều chỉnh này được kỳ vọng sẽ gỡ bỏ rào cản thể chế, thúc đẩy tiến độ các dự án trong khuôn khổ JETP.
Từ cam kết đến hành động
Với những dự án bước đầu được thông qua, JETP đang thể hiện vai trò hỗ trợ lộ trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam, hướng tới cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050.
Theo bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, thành công của JETP tại Việt Nam có thể mang lại những bài học quý giá cho các quốc gia khác đang theo đuổi quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng nói riêng và chuyển đổi công bằng nói chung. JETP của Việt Nam có ý nghĩa quan trọng trên toàn cầu, không chỉ về tiềm năng giảm phát thải khí nhà kính mà còn vì lợi ích của tất cả các bên tham gia vào quá trình này.
Các dự án lưới điện đang được đẩy mạnh thực hiện. Ảnh: MH.
“UNDP cam kết tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Chính phủ, IPG và GFANZ để đẩy nhanh việc thực hiện Kế hoạch huy động nguồn lực JETP nhằm đạt được các mục tiêu NDC và mục tiêu phát thải ròng bằng 0” - bà Ramla Khalidi khẳng định. Những kết quả bước đầu về huy động vốn và mở rộng danh mục dự án không chỉ củng cố niềm tin giữa Việt Nam và các đối tác quốc tế, mà còn tạo động lực mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi năng lượng trong thời gian tới. Việc lồng ghép các dự án JETP vào Quy hoạch điện VIII điều chỉnh cho thấy rõ định hướng tích hợp các nguồn lực quốc tế vào chiến lược phát triển năng lượng quốc gia.
Trong giai đoạn tiếp theo, các bên sẽ tiếp tục sàng lọc, lựa chọn các dự án ưu tiên, đồng thời mở rộng hợp tác với khu vực tư nhân để huy động thêm nguồn lực cho các dự án hạ tầng quy mô lớn về lưới điện, truyền tải điện, lưu trữ năng lượng... Đây là nần tảng để đảm bảo phát triển các nguồn năng lượng tái tạo theo mục tiêu Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 điều chỉnh. Các cơ quan liên quan của Việt Nam và nhóm đối tác quốc tế sẽ tiếp tục xây dựng danh mục và sàng lọc dự án để đưa vào thực hiện trong khuôn khổ JETP, đặc biệt là các dự án thuộc Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện.
Tuyên bố JETP do Chính phủ Việt Nam và Nhóm Đối tác quốc tế (IPG) ký kết năm 2022, với mức cam kết hỗ trợ chuyển đổi công bằng tại Việt Nam là 15,5 tỷ USD.
3 mục tiêu chính gồm: Đẩy nhanh quá trình giảm phát thải khí nhà kính từ ngành điện; Giới hạn công suất lắp đặt của các nhà máy điện than ở mức 30,2 GW vào năm 2030 và Tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu điện lên 47% vào năm 2030, thúc đẩy đầu tư vào năng lượng gió, năng lượng mặt trời và các nguồn năng lượng sạch khác.
