Mùa hè vốn từng được xem là khoảng thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, nay dần trở thành mùa của lo âu và gián đoạn trên khắp nước Mỹ. Ô nhiễm môi trường cùng nhiều yếu tố cộng hưởng đã biến những tháng hè thành giai đoạn nguy hiểm với nắng nóng khắc nghiệt, cháy rừng lan rộng và đặc biệt là lũ quét chết người.
Hè 2025 đặc biệt ghi dấu bởi hàng loạt trận lũ quét nghiêm trọng, khiến hàng triệu người dân Mỹ đối mặt rủi ro lớn. Các nhà khoa học khẳng định đây không phải hiện tượng ngẫu nhiên, mà là kết quả của một hành tinh đang nóng lên, với các trận mưa "trăm năm có một" hay thậm chí "nghìn năm có một" liên tiếp xảy ra ở nhiều bang trong cùng một thời điểm.
Lượng mưa tại Mỹ từ ngày 1-16/7/2025 (trái) vượt xa mức trung bình 30 năm (phải), nhiều nơi như Texas và Bắc Carolina ghi nhận mưa cao gấp đôi so với mức trung bình, gây ra hàng loạt trận lũ lụt lịch sử trong mùa hè năm nay. Ảnh: NOAA/CNN.
Nguyên nhân theo các chuyên gia khí hậu, là do mùa hè năm nay nước Mỹ ghi nhận độ ẩm không khí cao bất thường. Hơi nước từ Vịnh Mexico và Đại Tây Dương liên tục được hút lên phía Bắc, tạo điều kiện lý tưởng cho các đợt mưa lớn cục bộ khi các khối không khí lạnh đi qua. Khi lượng ẩm tích tụ đạt mức kỷ lục, chỉ cần một tác động nhỏ cũng đủ khiến bầu trời "trút nước" dữ dội.
Điển hình là thảm họa lũ quét tại Texas tối 4/7 khiến hơn 130 người thiệt mạng, hay vụ lũ cuốn tại Ruidoso, New Mexico ngày 8/7 khiến ba người chết khi mưa lớn trút xuống vùng từng bị cháy rừng. Tại Chicago, trận mưa "nghìn năm có một" đầu tháng 7 khiến đường phố ngập sâu, giao thông tê liệt. Bắc Carolina, New York, Kansas City cũng lần lượt chìm trong nước lũ chỉ trong vài ngày ngắn ngủi.
Giáo sư Michael Mann (Đại học Pennsylvania) nhấn mạnh: hiện tượng thời tiết cực đoan đang trở thành thường xuyên hơn do khí hậu nóng lên do con người gây ra. Ngoài ra, các mô hình thời tiết lớn như "cộng hưởng khí quyển" làm cho các hệ thống mưa kẹt lại lâu hơn, gia tăng rủi ro lũ quét quy mô lớn.
Tiến sĩ Kate Marvel bổ sung: "Không khí nóng chứa nhiều hơi nước hơn, mặt đất nóng làm không khí ẩm dễ bốc lên, tạo điều kiện cho các cơn dông và mưa lớn. Tất cả tạo nên 'công thức' cho các trận lũ quét cực đoan như vừa qua".
Dù lũ quét có thể bị chi phối bởi nhiều yếu tố địa hình, hạ tầng, nhưng các nhà khoa học đều nhất trí: biến đổi khí hậu do phát thải khí nhà kính của con người là nguyên nhân then chốt khiến mưa lớn và lũ quét ngày càng nghiêm trọng, khó lường.
Bối cảnh này đặt ra thách thức mới cho các thành phố Mỹ trong việc thích ứng, cảnh báo và xây dựng cộng đồng bền vững trước thiên tai ngày một bất thường.
