Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc long trọng tổ chức Lễ Kỷ niệm 25 năm Ngày thành lập Viện (2000-2025). Đồng thời, trao Giải thưởng Đào Tấn 2025 - giải thưởng văn hóa, nghệ thuật có uy tín, tôn vinh những giá trị nhân văn bền bỉ của văn hóa dân tộc Việt Nam.
Thay mặt lãnh đạo Viện, NSƯT, Nhạc sĩ Nguyễn Thế Phiệt - Phó Viện trưởng Thường trực đã trình bày báo cáo tổng kết quá trình xây dựng và phát triển của Viện trong suốt 25 năm qua.
Theo đó, từ tiền thân là Trung tâm Bảo tồn và Phát huy Nghệ thuật Dân tộc, được thành lập năm 2000, Viện đã từng bước lớn mạnh, khẳng định vai trò là một địa chỉ khoa học uy tín, quy tụ đông đảo các nhà khoa học, văn nghệ sĩ, trí thức tâm huyết với sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống Việt Nam.
NSƯT, Nhạc sĩ Nguyễn Thế Phiệt - Phó Viện trưởng Thường trực đã trình bày báo cáo tổng kết quá trình xây dựng và phát triển của Viện. Ảnh: Trung Nguyên.
Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, Viện đã chủ trì và thực hiện nhiều đề tài cấp Bộ có giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Tiêu biểu là các công trình nghiên cứu: Nghệ thuật Múa rối nước, Tìm về cội nguồn Quan họ, Cuộc đời và sự nghiệp Danh nhân Đào Tấn, 100 năm Nghệ thuật Cải lương, Nghệ thuật Dân ca kịch Bài chòi… Kết quả, các đề tài không chỉ dừng ở báo cáo khoa học mà còn được công bố, lan tỏa rộng rãi thông qua các hội thảo khoa học, nhiều đầu sách, ấn phẩm chuyên khảo, góp phần quan trọng nhận diện, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.
Không dừng ở nghiên cứu hàn lâm, Viện đặc biệt chú trọng đưa văn hóa vào đời sống xã hội. Dự án “Sân khấu học đường” được triển khai liên tục hơn một thập kỷ đã đưa nghệ thuật sân khấu truyền thống đến gần hơn với học sinh, sinh viên trên phạm vi cả nước. Đề án “Đưa văn hóa giao thông vào cộng đồng qua các phương tiện thông tin đại chúng và các hình thức văn học nghệ thuật” được thực hiện trong thời gian dài, tạo sức lan tỏa xã hội tích cực. Đáng chú ý, Viện đã chủ trì phục hồi và quảng bá nghệ thuật Bài chòi tại Hà Nội, góp phần lan tỏa giá trị của di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO ghi danh.
Ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Trung Nguyên.
Song song với hoạt động nghiên cứu và triển khai thực tiễn, Viện không ngừng mở rộng tổ chức, thành lập các trung tâm nghiên cứu, các câu lạc bộ văn hóa - nghệ thuật trên phạm vi cả nước. Tạp chí Văn hiến Việt Nam do Viện duy trì xuất bản nhiều năm qua ngày càng được nâng cao về chất lượng nội dung và hình thức, trở thành diễn đàn khoa học - văn hóa có uy tín. Bên cạnh đó, Viện cũng tích cực tổ chức các hoạt động giao lưu, quảng bá văn hóa Việt Nam ra quốc tế, góp phần nâng cao hình ảnh và vị thế văn hóa Việt Nam trong tiến trình hội nhập.
Đánh giá cao những đóng góp của Viện, Tiến sĩ Nguyễn Quyết Chiến - Tổng Thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh sự đó là kết hợp hài hòa giữa khoa học và văn hóa, giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Những nỗ lực bền bỉ của Viện trong suốt 25 năm qua đã được Đảng, Nhà nước và Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý, trong đó có Huân chương Lao động hạng Ba, 2 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, 3 Cờ thi đua của Liên hiệp Hội Việt Nam cùng nhiều hình thức khen thưởng khác. Đặc biệt, cố Giáo sư Hoàng Chương - Nguyên Viện trưởng đã được vinh danh Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới năm 2021, ghi nhận những cống hiến xuất sắc cho sự nghiệp bảo tồn văn hóa dân tộc.
NSND Lê Tiến Thọ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Trung Nguyên.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định: Dấu ấn của Viện thể hiện ở việc luôn đồng hành, sát cánh cùng nhiều sự kiện văn hóa lớn, có ý nghĩa trong đời sống xã hội. Những kết quả đạt được cho thấy Viện đang từng bước trở thành hạt nhân quan trọng trong việc phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đặc biệt là đưa văn hóa vào đời sống thực tiễn, gắn với con người và cộng đồng.
Bước vào giai đoạn mới, kỷ nguyên phát triển mới của đất nước, văn hóa được xác định vừa là nền tảng, vừa là động lực cho sự phát triển bền vững, Thứ trưởng Tạ Quang Đông tin tưởng, Viện sẽ tiếp tục đồng hành, đóng góp tích cực để triển khai hiệu quả các nhiệm vụ đã đề ra trong kế hoạch những năm tới.
Nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Thế Kỷ và Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông trao hạng mục Giải “Tác phẩm xuất sắc”. Ảnh: Trung Nguyên.
NSND Lê Tiến Thọ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc khẳng định, đây là niềm vinh dự lớn lao, đồng thời là trách nhiệm đối với tập thể Viện. Thời gian tới, Viện sẽ tiếp tục phát huy chức năng, nhiệm vụ được giao, phấn đấu có thêm nhiều công trình nghiên cứu và hoạt động bảo tồn, phát huy văn hóa có giá trị, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Nhân dịp này, Viện đã trao giải thưởng Đào Tấn với ý nghĩa tôn vinh những đóng góp bền bỉ, có chiều sâu đối với sân khấu và nghệ thuật truyền thống Việt Nam. Lấy tên danh nhân Đào Tấn - người đặt nền móng cho nghệ thuật tuồng hiện đại, giải thưởng không chỉ nhìn vào thành tựu cá nhân hay tác phẩm đơn lẻ, mà đề cao giá trị lâu dài, sức lan tỏa và trách nhiệm xã hội của nghệ thuật.
Nhà báo, Phó Viện trưởng Trần Đức Thọ trao hạng mục “Giải CLB Tuồng không chuyên Xuất sắc” cho Câu lạc bộ Tuồng xã Hậu Thành, huyện Yên Thành (cũ), nay là xã Giai Lạc, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Trung Nguyên.
Giải thưởng Đào Tấn 2025 cho thấy cách tiếp cận toàn diện: từ tác giả, nghệ sĩ, nhà quản lý, người truyền bá nghệ thuật, đến các tập thể sáng tạo và cộng đồng nghệ thuật không chuyên.
Ở hạng mục cá nhân, Giải thưởng Lớn được trao cho nhà viết kịch Lê Duy Hạnh - cây đại thụ của sân khấu Việt Nam nửa sau thế kỷ XX - như sự khẳng định giá trị bền vững của những tác phẩm lịch sử, văn hóa có sức sống lâu dài. Các danh hiệu khác tôn vinh những đóng góp đặc thù nhưng không kém phần quan trọng, như nhà viết kịch Lưu Quang Hà với kịch lịch sử - chính luận; NSND Lệ Ngọc, NSND Nguyễn Trung Hiếu, NSND Hồ Ngọc Trinh ở vai trò quản lý nghệ thuật; hay những cá nhân lan tỏa nghệ thuật đến cộng đồng như đạo diễn Nguyễn Thanh Hiệp, soạn giả Mai Văn Lạng.
Hạng mục “Nhà Quản lý Nghệ thuật Xuất sắc” được trao cho 3 nghệ sĩ: NSND Lệ Ngọc - Chủ tịch Sân khấu Lệ Ngọc; NSND Nguyễn Trung Hiếu, Giám đốc - Nhà hát Kịch Hà Nội và NSND Hồ Ngọc Trinh - Trưởng đoàn Cải lương Vàm Cỏ, tỉnh Tây Ninh. Ảnh: Trung Nguyên.
Các nhà báo ở Tạp chí Văn hiến đại diện cho 65 cá nhân lên nhận khen thưởng vì đã đạt nhiều thành tích xuất sắc và hoạt động nổi bật trong những năm qua. Ảnh: Trung Nguyên.
Ở hạng mục tập thể, các tác phẩm được trao giải trải rộng nhiều loại hình: kịch nói, tuồng, cải lương, xiếc, từ những đề tài lịch sử - cách mạng đến các vấn đề thời sự, nhân văn đương đại. Bên cạnh đó, việc vinh danh Câu lạc bộ Tuồng không chuyên xã Giai Lạc (Nghệ An) cho thấy giải thưởng đặc biệt coi trọng nghệ thuật cộng đồng và sự tiếp nối văn hóa từ cơ sở. Các cá nhân, tập thể đoạt giải đều đã thể hiện nỗ lực giữ gìn bản sắc, nuôi dưỡng sáng tạo và đưa nghệ thuật đến gần hơn với đời sống xã hội hôm nay.
