An Giang chủ động phòng chống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại

Mở rộng không gian rủi ro

Theo ông Nguyễn Huỳnh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi An Giang, sau sáp nhập, An Giang trở thành địa phương có quy mô diện tích tự nhiên lớn nhất ĐBSCL, trải dài từ vùng đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu đến ven biển Tây. Sự mở rộng này không chỉ thay đổi bản đồ hành chính, mà còn mở ra một không gian rủi ro thiên tai đa dạng, đan xen nhiều dạng hình thái tự nhiên và thách thức quản lý.

Ở thượng nguồn, An Giang chịu tác động trực tiếp của lũ, dòng chảy mạnh và tình trạng sạt lở bờ sông, kênh rạch. Ở vùng giữa, triều cường kết hợp mưa lớn gây ngập úng cục bộ, ảnh hưởng đến hạ tầng đô thị và sinh hoạt dân cư. Trong khi đó, khu vực ven biển Tây thường xuyên đối mặt với xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt mùa khô và sạt lở bờ biển diễn biến phức tạp. Ba không gian ấy tồn tại song song trong cùng một địa bàn, đặt ra bài toán quản lý tổng hợp chưa từng có tiền lệ.

Thực tế cho thấy, hệ thống thủy lợi của tỉnh vừa đồ sộ, vừa đa tầng. Hiện toàn tỉnh có trên  4.000 cống các loại, trên 6.300 kênh với tổng chiều dài 18.343km, 33 hồ chứa thủy lợi, trên 2.800 trạm bơm, gần 3.130 bờ bao, đê bao thủy lợi với tổng chiều dài 8.810km. Kè chống sạt lở bờ sông, bờ biển gồm 234 công trình, với chiều dài gần 88km. Ngoài ra, An Giang còn có 133km đê biển Tây, gần 23km Đê cấp III vùng Đông kênh Bảy Xã, gần 36km đê cửa sông, 129km đê sông.

Hệ thống thủy lợi trên địa bàn tỉnh An Giang đóng vai trò rất quan trọng, yêu cầu phải đảm bảo chủ động vận hành để điều tiết nước phục vụ sản xuất trồng trọt, nuôi trồng thủy sản, tạo nguồn cấp nước sinh hoạt đô thị, nông thôn, ứng phó lũ, triều cường bảo vệ hạ tầng, tài sản và tính mạng của nhân dân, đảm bảo cho sự tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Về nguy cơ thiên tai, có những yếu tố tự nhiên chính tác động mạnh tới An Giang nói riêng và ĐBSCL nói chung. Đó là phát triển nông nghiệp, chuyển nước ở thượng nguồn sông Mekong. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Tình trạng lún sụt, hạ thấp lòng dẫn, làm gia tăng xâm nhập mặn, gia tăng xói lở bờ biển, thiếu nước ngọt trong mùa khô và ngập úng trong mùa mưa. Tình trạng sạt lở bờ sông, kênh ngày càng nghiêm trọng trên hầu hết các sông, kênh, rạch ở khu vực đầu nguồn.

Chỉ trong thời gian ngắn, thiên tai đã gây ra những tổn thất đáng kể về người và tài sản, nhiều khu dân cư ven sông, ven biển phải di dời khẩn cấp. Ghi nhận từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai đã làm 7 người chết, sập 86 căn nhà, tốc mái 582 căn nhà, ngập 1.708 căn. Sản xuất nông nghiệp với hàng nghìn ha hoa màu, cây ăn trái và nuôi thủy sản bị ngập úng. Trên biển, sóng lớn làm chìm 12 tàu đánh bắt thủy hải sản… Những con số thiệt hại không chỉ phản ánh mức độ khốc liệt của thiên tai, mà còn cho thấy cách tiếp cận ứng phó truyền thống, xử lý theo từng vụ việc không còn phù hợp với thực tế mới.

Quản lý tổng hợp thiên tai

Trước bối cảnh đó, ngành thủy lợi An Giang đang từng bước chuyển từ tư duy ứng phó bị động sang quản lý rủi ro thiên tai theo hướng tổng hợp và chủ động. Trọng tâm của sự chuyển đổi này là kiểm soát nguồn nước một cách linh hoạt, dựa trên phân vùng sinh thái rõ ràng và thông tin dự báo kịp thời.

Theo đó, An Giang đã rà soát, phân chia hệ thống thủy lợi theo các vùng, khu vực sản xuất cụ thể, gắn với đặc điểm tự nhiên và nhu cầu sử dụng nước của từng tiểu vùng. Việc vận hành các cống, trạm bơm không còn cứng nhắc, mà được điều chỉnh linh hoạt theo diễn biến thực tế của hạn hán, xâm nhập mặn, triều cường và mưa lớn. Đặc biệt, sự phối hợp chặt chẽ với hệ thống thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé đã giúp tỉnh chủ động hơn trong kiểm soát mặn - ngọt, nhất là ở những khu vực giáp ranh sinh thái.

Song song đó, công tác theo dõi, quan trắc và cảnh báo sớm được tăng cường. Dữ liệu về mực nước, độ mặn, chất lượng nguồn nước được cập nhật thường xuyên và chuyển tải kịp thời đến chính quyền cơ sở, hợp tác xã và người dân. Nhờ vậy, việc bố trí lịch thời vụ, điều chỉnh cơ cấu cây trồng, vật nuôi không còn mang tính “đánh cược” mà dựa trên thông tin khoa học và dự báo.

Một điểm đáng chú ý là An Giang đã chủ động xây dựng và ban hành các phương án phòng, chống hạn hán, thiếu nước và xâm nhập mặn theo từng mùa khô, từng giai đoạn cụ thể. Các phương án này không chỉ mang tính chỉ đạo hành chính, mà được thiết kế như “kịch bản vận hành”, giúp các địa phương biết rõ khi nào cần tích trữ nước, khi nào cần điều tiết, khi nào cần chuyển đổi sản xuất để giảm rủi ro. Việc ứng dụng tự động hóa, giám sát từ xa không chỉ nâng cao hiệu quả điều tiết nước, mà còn giảm phụ thuộc vào yếu tố con người trong những tình huống thời tiết cực đoan.

Quan trọng hơn, cách tiếp cận mới của An Giang đặt người dân và sinh kế vào trung tâm của công tác phòng, chống thiên tai. Khi nguồn nước được kiểm soát ổn định, sản xuất nông nghiệp có cơ sở để phát triển bền vững, rủi ro được nhận diện sớm, thiệt hại do thiên tai được giảm thiểu. Đây chính là nền tảng để An Giang không chỉ “chống đỡ” với thiên tai, mà từng bước thích ứng và phát triển trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt.

Về dài hạn, tỉnh An Giang xác định đầu tư nâng cấp hạ tầng thủy lợi là nhiệm vụ then chốt. Trọng tâm là hoàn thiện các công trình kiểm soát mặn, củng cố đê bao, kè chống sạt lở và hiện đại hóa quản lý vận hành bằng công nghệ số.