Năm 2025 khép lại trong một bức tranh nhiều gam màu. Tình hình thế giới tiếp tục biến động phức tạp, khó lường với căng thẳng thương mại, chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ, xung đột quân sự, bất ổn chính trị tại một số quốc gia, khu vực, trong đó có ASEAN; kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm, nợ công tăng cao, thị trường nhiều rủi ro, tác động trực tiếp đến chuỗi cung ứng, chi phí vận chuyển, giá nguyên liệu và niềm tin thị trường.
Trong nước, việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn diễn ra đồng thời với tác động ngày càng rõ của biến đổi khí hậu, thiên tai diễn biến cực đoan, nhất là từ đầu Quý III đến nay xảy ra tình trạng “bão chồng bão, lũ chồng lũ”, gây lũ lụt vượt mức lịch sử trên diện rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống Nhân dân, phát triển kinh tế - xã hội và toàn ngành Nông nghiệp và Môi trường.
Nhưng cũng chính trong bối cảnh ấy, xuất khẩu nông lâm thủy sản vẫn vươn lên mạnh mẽ, ghi dấu ấn là một trong những điểm sáng nổi bật của nền kinh tế.
Tổng sản phẩm trong nước (GDP) toàn ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản 9 tháng đầu năm đạt 3,83% - là mức tăng trưởng cao nhất trong giai đoạn 2021 - 2025; ước cả năm tăng 3,9 - 4% (vượt mục tiêu Chính phủ giao là 3,9%). Tổng kim ngạch xuất khẩu NLTS trong 11 tháng đầu năm 2025 đạt 64,01 tỷ USD, tăng 12,9% và đạt 98,5% kế hoạch năm (gần đạt mục tiêu cả năm); ước cả năm đạt 70 tỷ USD (vượt mục tiêu Chính phủ giao là 65 tỷ USD).
Kết quả này không chỉ mang ý nghĩa về con số kim ngạch, mà còn là thước đo năng lực thích ứng, sức bền của sản xuất nông nghiệp và bản lĩnh điều hành của cả hệ thống, từ trung ương đến địa phương, từ cơ quan quản lý đến doanh nghiệp, nông dân.
Xuất khẩu nông lâm thủy sản vẫn vươn lên mạnh mẽ, ghi dấu ấn là một trong những điểm sáng nổi bật của nền kinh tế. Ảnh: Tùng Đinh.
Điểm sáng nổi bật trong một năm nhiều thử thách
Chưa khi nào yếu tố thiên tai lại trở thành biến số thường trực và khó dự báo như những năm gần đây, và 2025 cũng không ngoại lệ. Hạn hán, xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long; mưa lũ, sạt lở đất tại các tỉnh miền núi phía Bắc; bão mạnh, triều cường ở khu vực ven biển… đã tác động trực tiếp đến vùng nguyên liệu, chuỗi sản xuất và logistics xuất khẩu nông lâm thủy sản.
Không dừng lại ở đó, năm 2025 còn là thời điểm ngành nông nghiệp và môi trường bước vào giai đoạn hợp nhất, kiện toàn tổ chức bộ máy. Việc sắp xếp lại chức năng, nhiệm vụ, tinh gọn đầu mối, phân công lại nguồn lực là yêu cầu tất yếu nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, quá trình này cũng đặt ra không ít thách thức: áp lực công việc tăng cao, yêu cầu phối hợp liên ngành phức tạp hơn, đòi hỏi sự ổn định và thông suốt trong chỉ đạo, điều hành.
Trong khi đó, thị trường xuất khẩu quốc tế tiếp tục biến động mạnh. Các tiêu chuẩn về chất lượng, truy xuất nguồn gốc, phát thải carbon, phát triển bền vững ngày càng khắt khe. Cạnh tranh giữa các quốc gia xuất khẩu nông sản ngày càng gay gắt, đặc biệt ở những thị trường lớn, truyền thống.
Ba thách thức lớn như thiên tai, tổ chức bộ máy, thị trường cùng hội tụ, tạo nên những “làn sóng ngược” đối với xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt Nam trong năm 2025.
Giữa những thách thức đó, kết quả xuất khẩu nông lâm thủy sản năm 2025 vẫn đạt mức tăng trưởng tích cực, nhiều ngành hàng chủ lực giữ vững đà tăng và mở rộng thị phần. Đây là tín hiệu cho thấy nông nghiệp không chỉ là “trụ đỡ” trong thời điểm khó khăn, mà đang từng bước khẳng định vai trò là động lực tăng trưởng bền vững của nền kinh tế.
Theo báo cáo đến ngày 30/11/2025, tất cả các nhóm hàng xuất khẩu đều tăng so với CKNT, tổng kim ngạch xuất khẩu NLTS đạt 64,01 tỷ USD, tăng 12,6% và đạt 98,4% (vượt mục tiêu 11 tháng năm 2025); trong đó: Nông sản 34,24 tỷ USD, tăng 15%; Lâm sản 16,61 tỷ USD, tăng 5,9%; Thuỷ sản 10,38 tỷ USD, tăng 13,2%; Sản phẩm chăn nuôi 567,4 triệu USD, tăng 16,8%; Đầu vào sản xuất 2,2 tỷ USD, tăng 29,9%.
Quan trọng hơn, thành quả xuất khẩu không bị đứt gãy trong giai đoạn chuyển tiếp tổ chức bộ máy cho thấy sự ổn định trong điều hành, sự chủ động trong chính sách và khả năng thích ứng linh hoạt của toàn ngành. Dòng chảy sản xuất, chế biến và xuất khẩu được giữ vững, tạo niềm tin cho doanh nghiệp, người sản xuất và các đối tác quốc tế.
Nông-Lâm-Thuỷ sản: Từ sản lượng đến giá trị chất lượng cao
Đối với lĩnh vực trồng trọt, theo báo cáo, hầu hết các mặt hàng chủ lực đều tăng khối lượng và giá trị xuất khẩu cao hơn CKNT, như: Cà phê 1,4 triệu tấn (+ 14,1%) với 7,88 tỷ USD (+59,7%); cao su 1,7 triệu tấn (giảm 6,8%) với 2,89 tỷ USD (giảm 2,4%); điều 698,1 nghìn tấn (+ 4%) với 4,76 tỷ USD (+ 19,5%); hồ tiêu 222,2 nghìn tấn (-5,5%) với 1,5 tỷ USD (+ 23,3%); sắn và sản phẩm sắn 3,6 triệu tấn (+ 55,6%) với 1,13 tỷ USD (+ 8,1%). Riêng gạo 7,5 triệu tấn với 3,83 tỷ USD (giảm 11,5% về khối lượng và giảm 27,7% về giá trị)…
Từ những số liệu thống kê cho thấy, trong cơ cấu xuất khẩu, nhóm nông sản chủ lực tiếp tục đóng vai trò nền tảng. Lúa gạo, Sầu riêng, cà phê, hồ tiêu, rau quả… không chỉ duy trì sản lượng mà còn từng bước nâng cao giá trị gia tăng.
Điểm đáng chú ý là sự chuyển dịch rõ nét trong tư duy sản xuất và xuất khẩu. Thay vì chạy theo số lượng, nhiều ngành hàng đã chú trọng hơn đến chất lượng, thương hiệu và phân khúc thị trường. Gạo chất lượng cao, gạo đặc sản; cà phê chế biến sâu; trái cây đáp ứng tiêu chuẩn thị trường khó tính… đang dần chiếm tỷ trọng lớn hơn trong cơ cấu xuất khẩu.
Việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA), mở rộng thị trường, đa dạng hóa đối tác cũng góp phần giúp nông sản Việt Nam đứng vững trước biến động toàn cầu. Trong khó khăn, giá trị được tạo ra không chỉ từ sản phẩm, mà còn từ cách tiếp cận thị trường và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
Đối với nhóm ngành thủy sản, đây là một trong những ngành chịu tác động mạnh của thiên tai, chi phí đầu vào và các rào cản kỹ thuật từ thị trường nhập khẩu. Tuy vậy, xuất khẩu thủy sản năm 2025 vẫn giữ được nhịp tăng trưởng, khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ thủy sản thế giới.
Tổng sản lượng thủy sản đạt 9,78 triệu tấn, tăng 3,5%, trong đó khai thác khoảng 3,8 triệu tấn, giảm 2,0% và nuôi trồng khoảng 5,98 triệu tấn, tăng 7,2%.
Tôm, cá tra và các sản phẩm hải sản khai thác vẫn là những mặt hàng chủ lực. Công tác quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát khai thác bền vững, đặc biệt là nỗ lực tháo gỡ các rào cản liên quan đến IUU, đã tạo nền tảng quan trọng để duy trì và mở rộng thị trường.
Ở góc độ chính sách, sự đồng hành của cơ quan quản lý, sự chủ động của doanh nghiệp trong nâng chuẩn sản xuất đã giúp ngành thủy sản vượt qua giai đoạn nhiều sức ép, từng bước khôi phục và củng cố đà tăng trưởng.
Bên cạnh đó, lâm sản và đồ gỗ tiếp tục khẳng định vai trò là một trong những ngành xuất khẩu mũi nhọn. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng đề cao yếu tố bền vững, sản phẩm gỗ Việt Nam đang từng bước đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về nguồn gốc hợp pháp, quản lý rừng bền vững và phát triển xanh.
Năm 2025, diện tích rừng trồng tập trung 260 nghìn ha, tăng 2,0% và 120 triệu cây phân tán; sản lượng gỗ khai thác từ rừng trồng 24 triệu m3, tăng 4,9%; tỷ lệ che phủ rừng đạt 42,03%. Thu dịch vụ môi trường rừng: 1.411,52 tỷ đồng, đạt 42,8% kế hoạch thu năm 2025 và bằng 109,9% so với cùng kỳ năm 2024.
Việc gắn xuất khẩu với bảo vệ và phát triển rừng không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn góp phần thực hiện các cam kết về môi trường, khí hậu. Đây chính là lợi thế dài hạn, giúp ngành gỗ Việt Nam đứng vững và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.
Những yêu cầu đặt ra của năm 2026 cho sức mạnh của toàn ngành
Nhìn lại kết quả xuất khẩu nông lâm thủy sản năm 2025, có thể thấy đây không chỉ là thành quả của một năm nỗ lực vượt khó, mà còn là bước “kiểm nghiệm thực tiễn” đối với những định hướng lớn mà Trung ương đã đặt ra cho phát triển nông nghiệp, nông thôn và bảo vệ môi trường trong giai đoạn mới. Trong điều kiện thiên tai gia tăng, thị trường biến động và bộ máy đang trong quá trình sắp xếp, việc giữ vững đà tăng trưởng xuất khẩu cho thấy hướng đi của ngành là đúng, trúng và phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Quan trọng hơn, từ kết quả năm 2025 tiếp tục khẳng định tinh thần cốt lõi của Nghị quyết Trung ương về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn theo hướng hiện đại, sinh thái, bền vững, lấy con người làm trung tâm, lấy chất lượng và giá trị gia tăng làm thước đo phát triển. Việc chuyển mạnh từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế nông nghiệp không còn là khẩu hiệu, mà đã được cụ thể hóa bằng những con số xuất khẩu, bằng sự dịch chuyển cơ cấu sản phẩm, thị trường và phương thức tổ chức sản xuất.
Từ góc độ quản lý nhà nước, bước vào năm 2026 cũng cho thấy yêu cầu cấp thiết phải tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực điều hành và khả năng dự báo. Các nghị quyết, chiến lược của Trung ương về tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải và thích ứng biến đổi khí hậu đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với chất lượng tăng trưởng. Xuất khẩu không chỉ cần tăng về lượng, mà phải bền vững về nguồn cung, minh bạch về chuỗi giá trị và thân thiện với môi trường.
Từ những kết quả đạt được, một thông điệp rõ ràng cho 2026 và những năm tiếp theo, đó là trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, nông nghiệp Việt Nam không thể phát triển theo lối cũ, dựa nhiều vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ. Những yêu cầu mới từ thị trường quốc tế về truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững thực chất cũng là động lực để ngành nông nghiệp tự làm mới mình, nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn.
Về lâu dài, các định hướng lớn của Trung ương về xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Kết quả xuất khẩu cho thấy, khi chính sách được ban hành kịp thời, tổ chức bộ máy vận hành thông suốt và người sản xuất được đặt ở vị trí trung tâm, thì những thách thức lớn nhất cũng có thể được hóa giải.
Từ nền tảng đó, thông điệp cho những năm tới là rất rõ ràng, phát triển nông nghiệp không chỉ để tăng trưởng, mà để phát triển bền vững; xuất khẩu không chỉ để đạt kim ngạch, mà để khẳng định vị thế; và vượt qua khó khăn hôm nay chính là cách ngành nông nghiệp và môi trường chuẩn bị tốt hơn cho những biến động lớn của ngày mai.
Nhìn vào thành tích xuất khẩu nông lâm thủy sản trong năm qua đã cho thấy, ngay trong những điều kiện khắc nghiệt nhất, nông nghiệp Việt Nam vẫn đủ bản lĩnh để giữ vững vai trò trụ đỡ của nền kinh tế. Kết quả ấy không chỉ phản ánh nỗ lực vượt khó của người sản xuất và doanh nghiệp, mà còn khẳng định hiệu quả của những định hướng lớn, xuyên suốt của Trung ương và sự điều hành linh hoạt của ngành. Từ nền tảng đó, nông nghiệp và môi trường bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao hơn về chất lượng, bền vững và giá trị gia tăng. Vượt qua sóng gió hôm nay chính là cách ngành chuẩn bị vững vàng hơn cho những thách thức của ngày mai.
