Tận dụng dư địa để phát triển viễn thám thành ngành công nghệ độc lập

Sáng 30/12, tại Hà Nội, Cục Viễn thám quốc gia tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm 2026.

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Thị Phương Hoa đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng và kết quả mà tập thể Cục Viễn thám quốc gia đã đạt được trong năm 2025, nhất là trong bối cảnh Bộ thực hiện sáp nhập, sắp xếp tổ chức bộ máy với nhiều thay đổi lớn.

Theo Thứ trưởng, việc nhanh chóng ổn định tổ chức, duy trì hoạt động thông suốt và hoàn thành khối lượng lớn nhiệm vụ chuyên môn đã cho thấy tinh thần trách nhiệm và sự chủ động của đội ngũ cán bộ, viên chức Cục Viễn thám quốc gia.

Đưa viễn thám trở thành trụ cột công nghệ phục vụ đa ngành

Thứ trưởng Nguyễn Thị Phương Hoa khẳng định, khi Bộ Nông nghiệp và Môi trường được sáp nhập và vận hành theo mô hình mới, lĩnh vực viễn thám có nhiều lợi thế hơn để phát huy vai trò. Viễn thám không chỉ phục vụ riêng một lĩnh vực, mà là công cụ nền tảng, hỗ trợ hiệu quả cho công tác quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, từ nông nghiệp, lâm nghiệp, trồng trọt tài nguyên nước, môi trường đến phòng, chống thiên tai và phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, yêu cầu đặt ra là Cục cần chủ động tận dụng dư địa này để mở rộng phạm vi ứng dụng và nâng cao giá trị thực tiễn của viễn thám.

Định hướng nhiệm vụ năm 2026, Thứ trưởng nhấn mạnh mỗi cán bộ lãnh đạo, công chức, viên chức của Cục cần tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm, tích cực hiến kế, đề xuất sáng kiến cho công việc chung, nhằm đưa viễn thám ngày càng được ứng dụng sâu rộng, không chỉ trong phạm vi ngành Nông nghiệp và Môi trường mà còn lan tỏa sang nhiều ngành, lĩnh vực khác.

Về công tác thể chế, Thứ trưởng cho biết năm 2026 là thời điểm cần tập trung cao độ cho việc rà soát, sửa đổi Nghị định số 03 theo đúng tinh thần chỉ đạo và các ý kiến góp ý của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà. Đồng thời, Cục cần chủ động phối hợp, lấy ý kiến đầy đủ của các bộ, ngành liên quan để bảo đảm nghị định sửa đổi có chất lượng, tính khả thi và phù hợp thực tiễn. Cùng với đó, việc hoàn thiện 4 định mức kinh tế - kỹ thuật và 2 quy chuẩn cần được coi là nhiệm vụ trọng tâm, tạo nền tảng pháp lý và kỹ thuật cho việc mở rộng ứng dụng viễn thám.

Đối với công tác tổ chức cán bộ, Thứ trưởng đánh giá việc hoàn thiện vị trí việc làm và tổ chức thi nâng ngạch, thăng hạng viên chức, công chức là yêu cầu cấp thiết trong năm 2026, nhằm xây dựng đội ngũ chuyên môn vững vàng, đáp ứng yêu cầu phát triển của lĩnh vực viễn thám trong giai đoạn mới.

Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, Thứ trưởng cho biết Cục cần tiếp tục triển khai hiệu quả Nghị quyết số 57-NQ/TW, tập trung nghiên cứu, đề xuất các công nghệ mới, công nghệ tiên tiến có khả năng áp dụng tại Việt Nam. Theo Thứ trưởng, các đề xuất khoa học phải bảo đảm tính khả thi, gắn với nhu cầu thực tiễn, qua đó từng bước nâng cao vị thế của Cục và hướng tới phát triển viễn thám trở thành một ngành công nghệ độc lập, phát triển vững mạnh.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng nhấn mạnh yêu cầu tăng cường hợp tác quốc tế, chủ động bám sát xu hướng công nghệ toàn cầu để phục vụ công tác nghiên cứu, tham mưu chính sách và đề xuất các đề án dài hạn. Việc phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong và ngoài Bộ được xác định là điều kiện quan trọng để tạo thêm nhiệm vụ, không gian phát triển cho lĩnh vực viễn thám.

Liên quan đến công tác dữ liệu, Thứ trưởng cho rằng cần đẩy mạnh chia sẻ, kết nối và khai thác hiệu quả cơ sở dữ liệu viễn thám, qua đó thúc đẩy viễn thám phát triển như một ngành công nghệ mới có tính lan tỏa cao, phục vụ thiết thực công tác quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Phương Hoa bày tỏ tin tưởng rằng, với định hướng rõ ràng, tinh thần đổi mới và sự đồng lòng của tập thể cán bộ, viên chức, Cục Viễn thám quốc gia sẽ tiếp tục phấn đấu, xây dựng viễn thám trở thành ngành công nghệ phát triển dài hạn, đóng góp ngày càng quan trọng vào sự phát triển chung của Bộ và của đất nước.

Hoàn thiện thể chế, vận hành hiệu quả hạ tầng dữ liệu viễn thám quốc gia

Trước đó, báo cáo tại Hội nghị, Phó Cục trưởng Phạm Minh Hải cho biết, năm 2025, Cục Viễn thám quốc gia đã chủ động thích ứng, ổn định tổ chức và hoàn thành khối lượng lớn nhiệm vụ quản lý nhà nước và chuyên môn, qua đó tiếp tục khẳng định vai trò nòng cốt trong lĩnh vực viễn thám.

Trước hết, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế được triển khai bài bản, đúng tiến độ. Cục tập trung sửa đổi Nghị định thay thế Nghị định số 03/2019/NĐ-CP; tham mưu ban hành hai thông tư quan trọng liên quan đến vận hành hạ tầng thu nhận dữ liệu ảnh viễn thám và định mức kinh tế - kỹ thuật giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám. Đồng thời, nhiều tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia được xây dựng, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý cho quản lý, khai thác và ứng dụng viễn thám.

Song song với đó, Cục duy trì vận hành hiệu quả hệ thống hạ tầng thu nhận dữ liệu viễn thám quốc gia, gồm các trạm VNREDSat-1, SPOT6 và KOMPSAT-3A, đáp ứng kịp thời yêu cầu giám sát lãnh thổ, tài nguyên và môi trường. Đặc biệt, năm 2025, cơ sở dữ liệu viễn thám quốc gia chính thức đi vào vận hành, trở thành hạ tầng dữ liệu trung tâm, phục vụ công tác quản lý nhà nước, quy hoạch và ứng phó thiên tai.

Trong năm, Cục triển khai đồng bộ các hoạt động giám sát bằng công nghệ viễn thám trên nhiều lĩnh vực trọng yếu như tài nguyên nước xuyên biên giới, môi trường biển, đất ngập nước, phát thải khí nhà kính, biến động sử dụng đất và thiên tai. Việc vận hành hệ thống Sentinel Asia đã hỗ trợ giám sát nhanh các đợt bão, mưa lớn, ngập lụt, cung cấp kịp thời sản phẩm cho các cơ quan dự báo và phòng, chống thiên tai.

Công tác quản lý chất lượng, kiểm định sản phẩm viễn thám tiếp tục được tăng cường; nhiều đề án, dự án lớn được hoàn thành hoặc đạt trên 90% khối lượng. Đồng thời, hoạt động cung cấp dịch vụ công về dữ liệu viễn thám được duy trì thông suốt, gắn với cải cách thủ tục hành chính và chuyển đổi số; công tác tổ chức cán bộ, đào tạo và thi đua - khen thưởng được triển khai đồng bộ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.

Bước sang năm 2026, Cục trưởng Trần Tuấn Ngọc cho biết, Cục Viễn thám quốc gia xác định mục tiêu tiếp tục hoàn thiện thể chế, hiện đại hóa hạ tầng, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới phục vụ quản lý nhà nước về nông nghiệp, tài nguyên và môi trường. Trọng tâm là tham mưu xây dựng Luật Viễn thám, hoàn thiện các thông tư, quy chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật; đồng thời triển khai các nhiệm vụ đầu tư phát triển, ưu tiên giám sát mực nước biển, lấn biển, sạt lở đất, lũ quét và các hiện tượng môi trường bất thường...