Báo cáo "Lập bản đồ tác động và cung cấp thông tin cho khả năng phục hồi kinh tế: Phân tích các Báo cáo Đánh giá Nhu cầu Sau Thảm họa (PDNA)", do Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) công bố hôm 11/12, tổng hợp kết quả từ 91 báo cáo PDNA thực hiện giai đoạn 2000-2024. Theo đó, báo cáo đánh giá tác động của bão nhiệt đới, lũ lụt và hạn hán đối với các lĩnh vực như nông nghiệp, nhà ở, giao thông, y tế, giáo dục, nước - vệ sinh và công nghiệp. Kết quả phân tích dữ liệu thu thập trải rộng từ châu Phi, châu Á - Thái Bình Dương, châu Mỹ và châu Âu phản ánh bức tranh toàn diện về thiệt hại từ thiên tai và các hệ thống dễ bị tổn thương.
Cụ thể, Phó Tổng Thư ký WMO Ko Barrett nhấn mạnh tần suất và cường độ gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan đang gây ra tác động về mặt dây chuyền lên mọi mặt đời sống, đe dọa khả năng chống chịu kinh tế và phát triển bền vững. Bà cho biết báo cáo cung cấp cơ sở dữ liệu độc nhất để nhận diện những khác biệt trong tác động thiên tai tới các lĩnh vực, từ đó xác định chính xác "điểm yếu" cần ưu tiên đầu tư.
Theo báo cáo mới của WMO và UNDP, thiệt hại kinh tế từ thiên tai tập trung ảnh hưởng tới các lĩnh vực nông nghiệp, nhà ở và giao thông. Ảnh: WMO.
Qua đó xác định các xu hướng nổi bật: thiệt hại kinh tế tập trung chủ yếu ở nông nghiệp, nhà ở - khu định cư và giao thông; dữ liệu đánh giá hậu quả thiên tai giữa các quốc gia còn thiếu đồng nhất; chỉ khoảng 20% báo cáo PDNA có sự tham gia của các Cơ quan Khí tượng Thủy văn Quốc gia (NMHS), dù đây là nguồn dữ liệu then chốt cho phân tích rủi ro.
Theo UNDP, việc "tái thiết" sau thảm họa vẫn chưa được thực hiện đầy đủ, khiến nhiều quốc gia rơi vào vòng lặp tái thiệt hại khi bão lớn ập đến.
Do đó, báo cáo kêu gọi lồng ghép vấn đề tái thiết vào kế hoạch thích ứng và phát triển quốc gia, thúc đẩy tiêu chuẩn xây dựng an toàn, hạ tầng chống chịu tốt hơn, sinh kế đa dạng và có khả năng thích ứng khí hậu, cũng như sử dụng dự báo tác động trong quyết định phục hồi.
Một trọng tâm lớn của ấn phẩm là vai trò thiết yếu của các NMHS. Dù đóng vai trò cốt lõi trong cảnh báo sớm, phân tích khí hậu và xác định mức độ bất thường của các hiện tượng cực đoan, NMHS lại chưa được tích hợp đầy đủ trong PDNA. Việc tăng cường sự tham gia của họ sẽ giúp PDNA trở thành công cụ chiến lược, không chỉ ghi nhận thiệt hại mà còn định hướng đầu tư phục hồi và phát triển dựa trên khoa học.
Báo cáo rút ra 5 kết luận chính: Thiệt hại thiên tai theo lĩnh vực là xu hướng có thể dự báo và phòng ngừa; hoạt động tái thiết sau bão cần ưu tiên yếu tố chống chịu; NMHS phải tham gia đầy đủ trong quy trình đánh giá; hệ thống cảnh báo sớm là chìa khóa bảo vệ sinh kế; và dữ liệu chuẩn hóa là nền tảng cho phân tích rủi ro chính xác và có thể so sánh.
