Nghiên cứu cuối năm 2024 của PGS Donna Cleveland và giảng viên Lâm Hồng Lan, Trường RMIT Việt Nam, chỉ ra rằng nhiều doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ đang tạo ra “vòng tròn thịnh vượng” dựa trên bốn trụ cột kinh tế, văn hóa, môi trường và xã hội. Điểm chung của các mô hình này là sản phẩm xanh được thiết kế ngay từ đầu, gắn với cộng đồng sản xuất và tài nguyên bản địa.
Doanh nghiệp thời trang đang kết hợp di sản văn hóa vớiđổi mới bền vững, tạo ra những sản phẩm mang đậm bản sắc địa phương. Ảnh:VDRS.
Ở phân khúc thủ công và thiết kế độc lập, vật liệu truyền thống đang được phục hồi theo hướng bền vững. Linht Handicraft hợp tác với phụ nữ H’Mông tại Sa Pa để tái tạo vải dệt tay nhuộm chàm, đưa chất liệu thủ công trở lại chuỗi giá trị thời trang. Kilomet109, dưới sự dẫn dắt của nhà thiết kế Thảo Vũ, kết nối 7 cộng đồng dân tộc thiểu số nhằm khôi phục kỹ thuật dệt nhuộm cổ truyền, đồng thời chuyển hóa chúng thành sản phẩm có khả năng thương mại hóa.
Nhiều thương hiệu khác cũng lựa chọn con đường giảm rác thải bằng thiết kế. Môi Điên, do nhà thiết kế Tom Trandt sáng lập, theo đuổi mô hình không rác thải, tập trung vào cắt may tối giản và tận dụng tối đa vật liệu, đồng thời làm việc cùng các thợ may lớn tuổi tại TP HCM. KHAAR tiếp cận bằng công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tạo mẫu cắt tối ưu, hạn chế vải thừa ngay từ khâu thiết kế.
Một hướng đi khác là tái chế trực tiếp từ vật liệu thải bỏ. Dòng Dòng đã phát triển chuỗi sản phẩm từ bạt quảng cáo và bao bì công nghiệp thu gom tại ĐBSCL, biến rác thải khó xử lý thành túi xách và phụ kiện có giá trị sử dụng cao. Mô hình “tái thiết kế” này giúp giảm áp lực môi trường, đồng thời tạo sinh kế cho cộng đồng thu gom và sản xuất.
Tuy nhiên, nghiên cứu của RMIT cũng chỉ ra những rào cản hiện hữu. Các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ gặp khó trong tiếp cận vốn, hạ tầng và đặc biệt là khung pháp lý. Trường hợp Dòng Dòng từng bị xử phạt do không thể xuất trình hóa đơn đầu vào cho vật liệu tái chế không chính thức cho thấy khoảng trống chính sách với các mô hình kinh tế tuần hoàn quy mô nhỏ. Một số thương hiệu khác cho biết họ thiếu không gian công cộng để trưng bày, giới thiệu sản phẩm xanh và kết nối người tiêu dùng.
Ở chiều ngược lại, các thương hiệu thời trang quốc tế đang đẩy nhanh quá trình chuyển dịch sang vật liệu bền vững khi hoạt động tại Việt Nam. Bà Corinna Joyce, Chủ nhiệm ngành Quản trị doanh nghiệp thời trang, Khoa Truyền thông và Thiết kế, RMIT Việt Nam, nhận định rằng chuyển đổi bền vững không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn giúp Việt Nam được định vị là đối tác sản xuất tuân thủ, có giá trị lâu dài trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cùng với thay đổi mô hình sản xuất, công nghệ vật liệu đang mở ra những hướng mới cho thời trang xanh. Tại Anh, Modern Synthesis phát triển nanocellulose từ quá trình lên men vi khuẩn và rác thải trái cây, tạo ra vật liệu sinh học nhẹ, bền và linh hoạt trong nhuộm. Tại Nhật Bản, Seiko Epson thử nghiệm công nghệ tái chế khô không dùng nước, có khả năng thu hồi hơn 50% sợi từ quần áo cũ, cao hơn nhiều so với phương pháp truyền thống.
Sự dịch chuyển này cũng phản ánh thay đổi trong hành vi tiêu dùng. Thị trường thời trang secondhand toàn cầu được dự báo đạt 351 tỷ USD vào năm 2027, khi người tiêu dùng trẻ ưu tiên các sản phẩm gắn với giá trị môi trường và xã hội thay vì chạy theo xu hướng ngắn hạn.
