Từ chuồng trại mái rạ đến vòng tuần hoàn xanh của ngành chăn nuôi

Từ "đủ ăn" thành sản xuất hàng hóa chăn nuôi

Trong dòng chảy kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Triển lãm thành tựu ngành Nông nghiệp và Môi trường mở ra như một bức tranh nhiều lớp. Ở đó, ký ức về những chuồng trâu, chuồng bò bằng tre nứa, mái lá đơn sơ hòa vào nhịp sống hiện đại của những trang trại công nghệ cao. Không gian triển lãm tái hiện tổng thể sự phát triển của ngành Nông nghiệp và Môi trường, nơi thành tựu chăn nuôi có thể được cảm nhận qua sự lớn mạnh của cả nền nông nghiệp.

Khởi đầu từ ngày 14/11/1945, Bộ Canh Nông ra đời, trong đó có Nha Thú y - Mục súc - Ngư nghiệp. Một năm sau, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 62, chính thức đặt nền móng cho cơ quan quản lý thú y. Đến 1950, Sắc lệnh số 125-SL về phòng, chống bệnh truyền nhiễm gia súc được ban hành, đánh dấu cột mốc văn bản pháp lý đầu tiên định hình hệ thống thú y. Trong suốt bốn thập kỷ đầu, chăn nuôi vẫn chủ yếu là nông hộ nhỏ lẻ, sản phẩm dành cho tự cung tự cấp, gắn với bữa cơm gia đình.

Đổi mới 1986 mở ra một chặng đường mới. Chăn nuôi dần thoát khỏi vòng “đủ ăn” để hướng đến sản xuất hàng hóa. Những giống ngoại năng suất cao như lợn Yorkshire, Landrace, Duroc, bò sữa Holstein Friesian, Jersey được đưa vào. Cùng lúc đó, các viện nghiên cứu trong nước lai tạo thành công giống lợn ĐBI-81, BSI-81, tạo tiền đề cho sự hình thành tư duy chăn nuôi công nghiệp.

Từ 2001 đến nay, bước chân hội nhập đã đưa chăn nuôi vào quỹ đạo công nghiệp hóa. Trang trại lớn mọc lên, chuỗi liên kết khép kín từ con giống, thức ăn, chế biến đến tiêu thụ dần định hình. Thành quả rõ nhất thể hiện ở tốc độ tăng trưởng: chỉ trong 15 năm qua, sản lượng thịt tăng gấp đôi, trứng gấp ba, sữa tươi gấp bốn lần. Việt Nam hiện đứng thứ ba ASEAN về sữa tươi nguyên liệu, và dẫn đầu Đông Nam Á về sản lượng thức ăn chăn nuôi công nghiệp.

Tại nhiều sự kiện lớn của ngành chăn nuôi - thú y, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhiều lần gợi nhắc về chặng đường chuyển mình: từ nền chăn nuôi nhỏ lẻ, nay Việt Nam đã đạt hơn 7 triệu tấn thịt, 19 tỷ quả trứng, gần 1,3 triệu tấn sữa tươi mỗi năm. Sản lượng thức ăn công nghiệp vượt 21 triệu tấn, đưa nước ta vào nhóm 12 quốc gia hàng đầu thế giới. Nhưng theo lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ý nghĩa lớn hơn những con số ấy là sự trưởng thành của hệ thống kiểm soát dịch bệnh và an toàn thực phẩm - nền tảng để thịt gà chế biến, sữa và tổ yến Việt Nam bước chân vào những thị trường khó tính bậc nhất như Nhật Bản, Trung Quốc.

Câu chuyện hội nhập còn được khắc họa rõ nét qua thành công trong nghiên cứu vaccine thú y. Lần đầu tiên, vaccine phòng dịch tả lợn châu Phi được sản xuất ngay trong nước, không chỉ bảo vệ đàn lợn nội địa mà còn xuất khẩu sang năm quốc gia, đưa tên tuổi ngành khoa học thú y Việt Nam hiện diện trên bản đồ toàn cầu.

Với đàn trâu bò, nhiều căn bệnh từng gieo nỗi lo suốt hàng thập kỷ như lở mồm long móng, tụ huyết trùng, nhiệt thán hay viêm da nổi cục nay đã được khống chế. Nhờ chương trình tiêm phòng diện rộng, giám sát dịch tễ và kiểm dịch vận chuyển, những “vùng an toàn dịch bệnh” đã được thiết lập, mở ra cánh cửa để thịt bò, sữa và bò giống của Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế.

Những vòng tuần hoàn xanh trên đồng cỏ xứ Nghệ

Trong bức tranh chung ấy, kinh tế tuần hoàn đang trở thành hướng đi mới của chăn nuôi Việt Nam. Nếu như trước kia, chất thải từng là gánh nặng môi trường, thì nay, với tư duy tuần hoàn, mọi “đầu ra” lại được tái sinh thành “đầu vào” cho một vòng sản xuất khác, mang lại giá trị mới. Một trong những doanh nghiệp đang tiên phong trong xu hướng này là Tập đoàn TH với cụm trang trại bò sữa quy mô lớn ở Nghĩa Đàn (Nghệ An).

Không chỉ hiện diện ngoài thực địa, TH còn mang tới triển lãm gian trưng bày được thiết kế như một “cửa sổ mở” ra thế giới trang trại hiện đại. Bên cạnh những tấm pano giới thiệu triết lý doanh nghiệp, khách tham quan có thể quan sát mô hình thu nhỏ của chuỗi sản xuất khép kín: từ khu chuồng nuôi gắn chip điện tử cho bò, hệ thống vắt sữa tự động, đến dây chuyền chế biến bằng robot.

Các màn hình trình chiếu liên tục cảnh đàn bò được chăm sóc bằng khẩu phần dinh dưỡng khoa học, kết nối trực tuyến với trung tâm quản lý dữ liệu. Mọi chi tiết được tái hiện như thể người xem đang bước vào một nhà máy sữa thu nhỏ giữa lòng triển lãm, nơi công nghệ và thiên nhiên giao hòa.

Đằng sau gian trưng bày ấy là một vòng tuần hoàn xanh đang vận hành mỗi ngày tại Nghĩa Đàn. Đàn bò hàng chục nghìn con được nuôi dưỡng bằng khẩu phần cân đối, quản lý bằng chip điện tử, và sống trong một môi trường khép kín.

Từ phân bò, nước thải đến bã rắn, tất cả đều được đưa vào chu trình tái tạo: phân bò vào hầm biogas, sinh ra khí cho sản xuất; nước thải qua nhiều tầng vi sinh trước khi trở lại đồng cỏ; bã thải lên men thành phân hữu cơ, nuôi dưỡng đất, giảm phụ thuộc phân bón hóa học.

Cùng lúc, mái chuồng phủ điện mặt trời, thảm thực vật đa dạng xung quanh cải thiện vi khí hậu, vừa làm đẹp cảnh quan vừa trở thành hàng rào sinh học tự nhiên. Nếu như chuồng trại nông hộ xưa kia thường để lại mùi hôi và ô nhiễm, thì ở đây, phụ phẩm lại trở thành nguồn lực để tái sinh.

Ông Đào Xuân Hoàng, Chuyên viên phát triển bền vững của TH Group, chia sẻ: “Điều chúng tôi hướng tới không chỉ là sản xuất sữa sạch, mà còn kiến tạo một hệ sinh thái nông nghiệp tuần hoàn. Mỗi giọt sữa ra đời là kết tinh dinh dưỡng, đồng thời là kết quả của một chu trình xanh, thân thiện với môi trường”.

Mô hình của TH không phải là trường hợp đơn lẻ mà còn phản ánh một xu hướng lớn trong nông nghiệp Việt Nam. Kinh tế tuần hoàn đang dần trở thành trụ cột, không chỉ ở chăn nuôi mà cả trong trồng trọt và nuôi trồng thủy sản. Chất thải sau sản xuất được biến thành phân bón, năng lượng hoặc nguyên liệu đầu vào mới, tạo ra giá trị gia tăng đồng thời giảm áp lực môi trường.

Đây là định hướng chiến lược của ngành nông nghiệp và môi trường nhằm phát triển hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tài nguyên đất nước và đồng hành cùng các cam kết khí hậu quốc tế.

Ở tầm nhìn trong tương lai, như Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, ngành chăn nuôi - thú y sẽ kiên định hướng tới chăn nuôi sinh thái, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao, giảm phát thải, bảo đảm an ninh lương thực và an toàn thực phẩm. Kinh tế tuần hoàn, số hóa chuỗi giá trị và hợp tác quốc tế sâu rộng sẽ là ba trụ cột chính.

Hành trình 80 năm chăn nuôi - thú y cũng là hành trình không ngừng chống chọi với dịch bệnh. Cúm gia cầm H5N1, dịch tai xanh, lở mồm long móng từng đe dọa cả ngành, nhưng đã được khống chế kịp thời. Mạng lưới thú y từ Trung ương đến cơ sở ngày càng hoàn thiện, sẵn sàng khoanh vùng, dập dịch, bảo vệ đàn vật nuôi. Đó là cơ sở tạo niềm tin cho đối tác quốc tế, để sản phẩm chăn nuôi Việt Nam vươn xa

Triển lãm năm nay vì thế không chỉ đơn thuần là nơi trưng bày. Nó còn là bản giao hưởng giữa quá khứ và hiện tại: từ những tờ sắc lệnh Bác Hồ ký đến dây chuyền vắt sữa tự động, từ lũy tre làng đến mô hình trang trại công nghệ cao. Một dòng chảy liên tục, nối liền 80 năm gian khó và thành quả, cho thấy chăn nuôi – thú y luôn đồng hành, góp phần thúc đẩy tiến trình hiện đại hóa nông nghiệp Việt Nam.