GS Võ Tòng Xuân và các đồng nghiệp, học trò cũ, tháng 11/2022.
Thầy của nhiều thế hệ sinh viên
GS.TS Võ Tòng Xuân là thầy giáo của các sinh viên theo học nông nghiệp ở Đại học Cần Thơ từ 1971. Chúng tôi may mắn được thầy trực tiếp dạy môn cây lúa, và môn phương pháp thí nghiệm, là 2 môn chính của ngành Trồng trọt. Ngoài lên lớp, thầy còn hướng dẫn rất nhiều sinh viên làm luận văn tốt nghiệp. Bắt đầu từ năm 1971, thầy đã hướng dẫn rất nhiều đàn anh, đàn chị của tôi làm luận văn tốt nghiệp kỹ sư, nhiều người trong số này về sau là những chuyên gia giỏi ở nước ngoài hay trong nước.
Người truyền lửa
Thầy Võ Tòng Xuân là người truyền lửa tình yêu nông nghiệp, tình yêu cây lúa cho các học trò. Qua học lí thuyết và làm việc với thầy, tôi thấy thầy rất say sưa với công việc, chăm sóc tận tình cho sinh viên. Có lần tôi đi quá giang xe do thầy tự lái từ Sài Gòn về trường, qua 170 km và 2 phà, vất vả, đi mất trên 5 tiếng đồng hồ. Vậy mà lúc vừa đến văn phòng, thầy nói "em về cất đồ đạc, rồi vào gặp thầy luôn".
Giáo sư Võ Tòng Xuân trên cánh đồng lúa. Ảnh: Kim Anh.
Giữ gìn giống lúa cho mai sau
Năm 1977, lo ngại các giống lúa mùa chống chịu mặn, ngon cơm mất đi, thầy Võ Tòng Xuân cho sinh viên đi các tỉnh còn thầy trực tiếp về các huyện của tỉnh Minh Hải (Cà Mau hiện nay) để thu thập. Giống đem về trường, thầy cho vào kho lạnh cất trữ hết. Nhờ đó, các nguồn gen quý giá đã được gìn giữ từ 1977, trong điều kiện đất nước rất khó khăn, bao nhiêu việc phải làm như dạy chúng tôi lí thuyết, làm các nghiên cứu thí nghiệm trên lúa, quản lí khoa, nhưng các giống lúa mùa vẫn được gìn giữ cho mai sau.
Nhà khuyến nông
Thầy là nhà khuyến nông trồng lúa vùng ĐBSCL. Thời 1977, 1978, tôi nhớ mỗi tuần, thầy đều đặn lên tivi hướng dẫn cách trồng lúa cho nông dân, rất bổ ích. Thầy Võ Tòng Xuân có công lao to lớn trong việc đưa giống lúa kháng rầy IR36 của Viện Nghiên cứu lúa Quốc tế - IRRI về Việt Nam, làm khuyến nông, truyền thông, nhân nhanh giống mới ra sản xuất.
Những năm 1980, nhờ giống kháng rầy IR36 mà nhiều vùng trồng lúa ĐBSCL thoát khỏi dịch rầy nâu. Từ công trạng này, tháng 12/2023, GS Võ Tòng Xuân cùng GS. Gurdev Singh Khush – tác giả giống IR36 được vinh danh tại giải thưởng VinFuture với công trình "Phát minh và phổ biến giống lúa kháng bệnh".
Giáo sư Võ Tòng Xuân gần gũi với nông dân. Ảnh: Kim Anh.
Tinh tế trong hợp tác quốc tế
Thầy là người làm hợp tác quốc tế giỏi và rất chu đáo. Tôi nhớ tầm 1993, một chuyên gia Úc đang làm ở Viện Lúa ĐBSCL, thì thầy cho người đem bánh sinh nhật từ Cần Thơ đến tận Viện Lúa ở Ô Môn để chúc mừng sinh nhật chuyên gia. Một hình ảnh khác, lúc Đại học Cần Thơ làm kỷ niệm 50 thành lập trường, tôi thấy có ảnh thầy đi thăm các chuyên gia Nhật, những người đã làm ở Đại học Cần Thơ trước 1975. Hai ví dụ trên cho thấy thầy rất chu đáo trong quan hệ quốc tế, mà tôi nghĩ là hiếm có.
GS Võ Tòng Xuân trao đổi với chuyên gia quốc tế khi sang châu Phi hỗ trợ phát triển sắn. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Gần gũi nông dân
Nhớ lần đi công tác Phú Quốc với thầy. Chiều hôm đó, một gia đình nông dân mời thầy và chúng tôi nhậu. Thầy vui vẻ ngồi xuống chiếu bày dưới đất, rồi nhậu với nông dân như những người bạn thân. Tôi không thấy khoảng cách gì hết giữa thầy, một giáo sư nổi tiếng và các nông dân này.
Tóm tắt về thầy, tôi thấy thầy đã dạy rất nhiều thế hệ học trò từ đầu 1970, mà bây giờ hầu hết đã nghỉ hưu, họ học từ thầy không những về chuyên môn mà còn về tình yêu quê hương, tình yêu đồng ruộng Việt Nam. Sau năm 1975, nếu không thích ở lại với đồng ruộng Việt Nam, thầy có nhiều cơ hội để ở lại nước ngoài. Vì trước 1975, thầy đã quen biết với rất nhiều chuyên gia quốc tế ở các nước. Nhưng thầy đã chọn Việt Nam, chọn những cánh đồng lúa, để phục vụ, để cống hiến. Thật đáng quí, đáng được các học trò Nông nghiệp Cần Thơ kính mến.
Cầu nguyện cho thầy được về tây phương cực lạc.
