Tìm hiểu về sét

* Xin cho hỏi vì sao có sét và có thể thu năng lượng của sét để sử dụng được không?

Vũ Minh Tiến, Đại Từ, Thái Nguyên

Sét hay tia sét là hiện tượng phóng điện trong khí quyển giữa các đám mây và đất hay giữa các đám mây mang các điện tích khác dấu đôi khi còn xuất hiện trong các trận phun trào núi lửa hay bão bụi (cát). Khi phóng điện trong khí quyển, tia sét có thể di chuyển với tốc độ 36.000 km/h vì sét là sự di chuyển của các ion nhưng hình ảnh của sét là do dòng plasma phát sáng tạo ra nên có thể thấy nó trước khi nghe tiếng động vì tiếng động chỉ di chuyển với tốc độ 1.230 km/h trong điều kiện bình thường của không khí, còn ánh sáng đi được 299.792.458 m/s.

Sét đạt tới nhiệt độ 30.000 °C gấp 20 lần nhiệt độ cần thiết để biến cát silica thành thủy tinh, những viên đá được tạo ra bởi sét đánh vào cát gọi là fulgurite. Khi hai đám mây tích điện trái dấu lại gần nhau, hiệu điện thế giữa chúng có thể lên tới hàng triệu von. Giữa hai đám mây có hiện tượng phóng tia lửa điện và ta trông thấy một tia chớp. Vài giây sau ta mới nghe thấy tiếng nổ, đó là “sấm” (vận tốc ánh sáng nhanh hơn vận tốc của tiếng động nên ta trông thấy tia chớp trước).

Công nghệ thu sét cần phải tuân theo qui tắc là có thể nắm bắt được các mức năng lượng cao mà tia sét tạo ra. Theo các nhà vật lý ở đại học Northeastern thì một (chỉ một tia trong nhiều tia trên cùng một đường đi) tia sét chứa khoảng vài triệu jun chỉ đủ để một bóng đèn 100-watt sáng trong 5,5 giờ. Theo giám đốc của Phòng thí nghiệm nghiên cứu sét tại Đại học Florida và là một cơ quan hàng đầu về chống sét thì một tia sét (chỉ một tia trong nhiều tia trên cùng một đường đi) ngoài việc rất nhanh và sáng thì nó chứa rất ít năng lượng của đám mây, để thắp sáng 5 bóng đèn 100-watt trong vòng cả năm thì sẽ cần hàng chục tháp thu lôi mà AEH sử dụng hiện tại. Khi trả lời phỏng vấn trên tờ The New York Times, ông đã mô tả một cơn dông là một trái bom hạt nhân khổng lồ nhưng việc thu nguồn năng lượng ấy từ mặt đất là "vô vọng".

* Vì sao khi dùng dao bằng thép cắt hoa quả như táo, lê thì bề mặt chỗ cắt lại bị đen?

Đỗ Minh Tâm, Lệ Thủy, Cẩm Bình

Trong lê, táo và nhiều loại trái cây có chứa tanin. Tanin hay axit tanic, có tác dụng với sắt tạo thành sắt (III) tanat có màu đen. Tanin có vị chát, quả hồng có vị chát do rất nhiều tanin. Tanin tinh khiết là chất bột màu vàng, dễ tan trong nước. Có khi không dùng dao bằng sắt để cắt lê, táo, hồng mà sau một lúc, chỗ cắt vẫn bị thâm đen là do kết quả của nhiều biến đổi hóa học. Trong phân tử tanin có chứa nhiều gốc phênol, các gốc này rất mẫn cảm với ánh sáng và rất dễ ôxy hóa bởi oxi của không khí biến thành các oxyt có màu đen. Vì vậy tanin thường được bảo quản trong các bình thủy tinh sẫm màu. Trong công nghiệp tanin dùng để thuộc da và chế mực màu đen.

* Xin hỏi bị thắt ống dẫn tinh có nguy hiểm không?

Vũ Quốc Việt, Ba Vì, Hà Nội

Triệt sản là phương pháp tránh thai vĩnh viễn. Triệt sản là phương pháp phẫu thuật cắt hoặc thắt ống dẫn tinh (nam) và ống dẫn trứng (nữ). Triệt sản đạt hiệu suất 100% ở cả nam lẫn nữ. Ưu điểm: Không ảnh hưởng đến sinh hoạt tình dục. Triệt sản nam giới trải qua tiểu phẫu đơn giản, nhanh chóng với ít thất bại hơn triệt sản nữ giới.

Nhược điểm: Triệt sản vĩnh viễn, không thể khôi phục lại được; số lượng tinh trùng trong tinh dịch giảm dần trong 2 tháng, vì thế cần sử dụng các biện pháp tránh thai khác trước khi tinh dịch được kiểm tra chắc chắn không còn tinh trùng; các ống dẫn tinh (nam), ống dẫn trứng (nữ) có thể tự khôi phục lại được (điều này rất hiếm xảy ra); không phòng chống được các bệnh lây lan qua đường tình dục, bao gồm HIV/AIDS; lúc phẫu thuật, triệt sản nữ thường được gây tê toàn cục, triệt sản nam yêu cầu gây tê cục bộ. Vì triệt sản là một quá trình phẫu thuật nên phải được thực hiện bởi một bác sĩ hay y tá đã được huấn luyện.