Tích hợp công nghệ vào hồ chứa: [Bài 2] Theo dõi mực nước bằng phần mềm

Cập nhật thông tin, dự báo hiệu quả

Trước thực trạng biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng diễn biến khó lường, việc dự báo mực nước tại các hồ chứa thủy lợi là rất cần thiết. Hiện tại trên địa bàn tỉnh Kon Tum có 12 công trình hồ chứa nước lớn và 2 đập dâng đã được lắp đặt thiết bị quan trắc tự động theo dõi mực nước. Theo đó, các thông tin về thời gian, tần suất cập nhật dữ liệu đo, tính toán, dự báo lên trang thông tin điện tử được thực hiện theo quy trình vận hành hồ chứa nước do các cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Ghi nhận tại đập Đăk Ui, công trình thủy lợi lớn nhất Kon Tum với tổng diện tích mặt nước 290 ha, nơi cung cấp nguồn nước sinh hoạt và phục vụ tưới tiêu cho 3/4 diện tích đất canh tác của nhân dân huyện Đăk Hà.

Dẫn chúng tôi dạo quanh đập Đăk Ui, anh Bùi Văn Thông, Trạm trưởng Trạm quản lý Thủy nông huyện Đăk Hà cho biết, trước đây đập Đăk Ui chưa có thiết bị quan trắc tự động nên việc đo mực nước đều bằng thủ công mất rất nhiều thời gian và độ chính xác không cao.

Theo đó, các nhân viên phải thay nhau đo mực nước từ các cột lắp đặt, cách làm này tốn nhiều thời gian, công sức và không kịp thời nên gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, khi xảy ra mưa to, lũ lớn, thời điểm cần biết mực nước nhất thì việc đo đạc bằng thủ công không thể đáp ứng theo yêu cầu.

Trước những khó khăn đó, năm 2023, Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Kon Tum đã đầu tư thiết bị quan trắc tự động để theo dõi mực nước liên tục, việc này đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Các thiết bị được cắm sâu xuống lòng đất và chỉ cần thông qua phần mềm, các nhân viên có thể kiểm tra, thu thập số liệu nhằm chủ động phòng, chống thiên tai hiệu quả.

Đánh giá hiệu quả của các thiết bị quan trắc tự động theo dõi mực nước, anh Thông cho biết: “Trong quá trình hoạt động, các thiết bị quan trắc tự động đã đáp ứng tốt các yêu cầu của đơn vị vận hành hồ chứa. Đặc biệt, trong trường hợp bão lũ, dữ liệu quan trắc tự động theo dõi mực nước kịp thời, giúp đơn vị có những phương án phòng, chống thiên tai hiệu quả hơn”.

Tương tự, tại tỉnh Gia Lai, rất nhiều công trình thủy lợi lớn trên địa bàn đã được các đơn vị quản lý, khai thác lắp đặt thiết bị quan trắc tự động theo dõi mực nước. Trong đó, 2 hồ chứa nước PleiPai (huyện Chư Prông) và Ia M’lah (huyện Krông Pa) do Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Gia Lai quản lý, vận hành đã được lắp đặt các thiết bị quan trắc tự động gồm các thông số: Mực nước hồ, lưu lượng xả, lưu lượng đến, lượng mưa và camera giám sát.

Anh Nguyễn Xuân Sang, Giám đốc Chi nhánh thủy lợi Krông Pa cho biết, được lắp đặt từ năm 2013, thiết bị quan trắc tự động đã giúp hồ chứa nước Ia M’lah cập nhập được những thông tin dự báo về tình hình mưa lũ, lượng nước đến hồ, cũng như xác định được lưu lượng dòng chảy qua các tràn cống để giúp đơn vị thực hiện tốt công tác phòng, chống thiên tai, đảm bảo an toàn hồ đập.

“Công trình thủy lợi Ia M’lah có chức năng điều tiết liên hồ nên việc ứng dụng thiết bị quan trắc và cập nhật thông tin kịp thời, dự đoán được lưu lượng nước đến hồ góp phần phục vụ công tác phòng, chống thiên tai, cảnh báo hệ thống lũ đầu nguồn là rất cần thiết”, anh Sang chia sẻ.

Cũng theo anh Sang, các hệ thống quan trắc tự động là thiết bị điện tử, được lắp đặt ở các khu vực ẩm ướt nên hay bị trục trặc. Tuy nhiên, hàng năm công ty luôn thực hiện bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo sử dụng hiệu quả.

Khắc phục nhược điểm, phát huy tối đa hiệu quả

Đánh giá về các thiết bị quan trắc tự động theo dõi mực nước, ông Nguyễn Văn Lương, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Gia Lai cho biết, thời gian qua, thiết bị quan trắc tự động giúp đơn vị điều hành lũ, vận hành hồ chứa an toàn, hợp lý và điều tiết nước hiệu quả hơn. Cụ thể, trong mùa khô, giúp chủ động điều tiết nước tiết kiệm, hợp lý, không để lãng phí hoặc thiếu nước trong phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Cũng theo ông Lương, bên cạnh hiệu quả, thiết bị quan trắc tự động cũng còn những hạn chế như chi phí cao nên việc triển khai lắp đặt cho các hồ còn lại theo quy định rất tốn kém. Hiện nay, đơn vị vẫn chưa bố trí được kinh phí để thực hiện.

Mặt khác, thiết bị quan trắc tự động được đặt ngoài môi trường mưa, nắng tác động thường xuyên nên dễ bị sự cố, hư hỏng, nếu không được khắc phục kịp thời có thể mất dữ liệu hoặc dữ liệu cho kết quả không chính xác.

Tương tự, ông Trần Văn Túc, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Tài nguyên nước (Sở Nông nghiệp và Môi trường Kon Tum) cho biết, thiết bị quan trắc tự động cung cấp dữ liệu mực nước, theo thời gian thực hiện giúp đơn vị quản lý tính toán, dự báo chính xác lưu lượng nước về hồ để đưa ra phương án vận hành xả lũ, đảm bảo an toàn cho công trình, tránh sự cố vỡ đập hoặc ngập lụt.

Tuy nhiên, thiết bị quan trắc tự động có chi phí đầu tư và lắp đặt lớn, nhất là với hồ chứa vùng sâu, vùng xa nên các đơn vị khai thác còn dè dặt đầu tư. Cùng với đó, thiết bị quan trắc tự động cần nguồn điện ổn định và kết nối mạng viễn thông để truyền dữ liệu kịp thời. Ngoài ra, thiết bị này cần được bảo trì định kỳ để đảm bảo độ chính xác.

“Việc lắp đặt hệ thống quan trắc tự động theo dõi mực nước hồ chứa là một bước tiến quan trọng trong công tác quản lý và phòng chống thiên tai. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả, cần có chiến lược đầu tư hợp lý, nâng cao năng lực vận hành, bảo trì, cũng như tăng cường hạ tầng công nghệ thông tin, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng khó khăn”, ông Túc chia sẻ.

Hiện tỉnh Kon Tum có 595 công trình thủy lợi đã được phân cấp quản lý gồm: 83 hồ chứa, 504 đập dâng và 7 trạm bơm điện. Diện tích tưới thiết kế hơn 18.500 ha. Trong khi đó, tỉnh Gia Lai có 352 công trình thủy lợi các loại, trong đó có 119 hồ chứa, 193 đập dâng và 40 trạm bơm. Tổng năng lực thiết kế tưới cho hơn 67.400 ha cây trồng các loại.