Hoàn thiện quy trình
Ngày 24/10, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phối hợp với Viện Môi trường Nông nghiệp tổ chức Hội nghị tuyên truyền đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL. Đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng thuộc Đề án "Phát triển bền vững một triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030" (gọi tắt là Đề án).
Tại Hội nghị tuyên truyền MRV trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL, Viện Môi trường Nông nghiệp công bố đã hoàn thiện quy trình MRV. Ảnh: Kim Anh.
PGS.TS Mai Văn Trịnh - Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp cho biết, từ năm 2023 đến nay, Viện đã phối hợp cùng các chuyên gia trong nước và quốc tế triển khai các mô hình trình diễn, thực hành các biện pháp MRV như rút nước giữa vụ, cắt giảm phân đạm, điều tiết nước đầu vụ... Từ đó, Viện đã rút ra quy trình MRV hiệu quả, giúp lượng hóa được mức giảm phát thải khí nhà kính trong từng biện pháp canh tác.
Đồng thời, Viện Môi trường Nông nghiệp đã cùng các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) và nhiều tổ chức quốc tế đã xây dựng, hoàn thiện "Quy trình MRV trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL". Quy trình này đã được ban hành cấp Viện và đang trình Bộ Nông nghiệp và Môi trường để xin ý kiến tiếp tục thử nghiệm trong thời gian tới.
"Khi Đề án một triệu hecta lúa chất lượng cao được triển khai đồng bộ, hệ thống MRV sẽ sẵn sàng để phục vụ kiểm đếm và đánh giá lượng giảm phát thải khí nhà kính một cách chính xác", ông Trịnh cho biết.
Ngoài giá trị môi trường, ông Trịnh đánh giá, quy trình MRV còn giúp đánh giá dấu vết carbon và cường độ phát thải trên mỗi đơn vị sản phẩm. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam xây dựng thương hiệu gạo phát thải thấp, nâng cao uy tín và giá trị xuất khẩu trên thị trường quốc tế. Bởi khi thị trường carbon trong nước được công nhận, dữ liệu MRV cũng sẽ là cơ sở để tính toán tín chỉ carbon, tạo nguồn thu mới cho nông dân và HTX.
PGS.TS Mai Văn Trịnh nhấn mạnh, quy trình MRV là cơ sở đánh giá lượng giảm phát thải khí nhà kính một cách chính xác trong Đề án một triệu hecta lúa chất lượng cao. Ảnh: Kim Anh.
Đến nay, Viện Môi trường Nông nghiệp đã tập huấn cho cán bộ MRV của 11 HTX vùng ĐBSCL thực hành khoanh vùng, vẽ bản đồ, cắm điểm đo nước, đo đếm các chỉ tiêu, đo nước, nhập dữ liệu vào KOBOToolbox. Phần lớn học viên đã hiểu và thực hành thành thạo quy trình MRV, tạo khởi đầu tích cực trong việc triển khai hệ thống giám sát phát thải khí nhà kính tại cơ sở.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn đối mặt với một số khó khăn và hạn chế. Cụ thể, nhiều HTX chưa có hệ thống đo mực nước tự động (sensor) để ghi nhận dữ liệu chính xác; chưa có nền tảng số MRV kết nối trực tuyến, nên việc thu thập hình ảnh và dữ liệu còn thủ công.
Ngoài ra, cán bộ MRV cơ sở kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, chưa có đủ thời gian cho công tác chuyên sâu; sự phối hợp giữa cán bộ tỉnh và cơ sở chưa thường xuyên. Một số thiết bị điện thoại có cấu hình thấp cũng gây khó khăn khi nhập dữ liệu trên ứng dụng.
Về nguồn lực, kinh phí dành cho hoạt động MRV còn hạn chế, đặc biệt tại các tỉnh như TP. Cần Thơ, Cà Mau. Do đó, Viện Môi trường Nông nghiệp kiến nghị tăng cường hỗ trợ và nâng cao năng lực MRV cho cán bộ khuyến nông cấp tỉnh, xã và HTX, bảo đảm tính chuyên nghiệp và bền vững trong quá trình vận hành hệ thống.
Để hoàn thiện hơn nữa quy trình MRV, đơn vị nghiên cứu này đề xuất cập nhật hệ số phát thải cho 10 tiểu vùng sinh thái và các loại đất khác nhau. Đồng thời bổ sung hệ số điều chỉnh cho các hình thức xử lý rơm rạ như: vùi rơm rạ kết hợp chế phẩm vi sinh, ủ compost hoặc sản xuất biochar.
6 bước triển khai quy trình MRV
Quy trình MRV trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL do Viện Môi trường Nông nghiệp vừa ban hành gồm 6 bước.
Bước 1, chuẩn bị MRV. Ở giai đoạn này, các địa phương và HTX sẽ xây dựng các công vụ, mẫu biểu, hệ thống dữ liệu MRV. Viện Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra 15 biểu mẫu liên quan giúp việc thu thập và lưu trữ thông tin một cách thống nhất. Đồng thời, các tỉnh, thành phố sẽ lập kế hoạch MRV hằng năm, rà soát hoạt động theo mùa vụ để bảo đảm tính liên tục của hệ thống.
Việc ban hành quy trình MRV là điều cần thiết để áp dụng các biện pháp canh tác giảm phát thải ở ĐBSCL. Ảnh: Kim Anh.
Bước 2, đăng ký. Các HTX và doanh nghiệp tham gia Đề án sẽ đăng ký diện tích canh tác và thông tin hoạt động trên hệ thống quản lý dữ liệu MRV. Các biểu mẫu sẽ được kiểm tra tính hợp lệ và hoàn thiện, cập nhật vào hệ thống. Mục tiêu của hoạt động này là xác nhận đơn vị đủ điều kiện tham gia chương trình carbon, tạo nền tảng để quản lý thống nhất toàn vùng.
Bước 3, thiết lập đường cơ sở cho diện tích đã đăng ký. Đây là bước quan trọng nhằm xác định mức phát thải cơ sở. Viện Môi trường Nông nghiệp tiến hành lập bản đồ diện tích các khoanh lúa (SPOTs), xác định năm cơ sở và phương pháp thu thập số liệu thực tế. Dữ liệu được phân lớp quy mô theo các tiểu vùng (vùng thượng, vùng hạ), lớp đất đai (đất phù sa, đất phèn), lớp tổ hợp (đất phù sa trên vùng thượng, đất phù sa trên vùng hạ, đất phèn trên vùng thượng, đất phèn trên vùng hạ). Từ đó, đảm bảo tính đồng nhất trong đo đạc và tính toán.
Bước 4, giám sát. Giai đoạn này sẽ lựa chọn các SPOTs để đặt điểm giám sát các hoạt động rút nước, chụp ảnh mặt ruộng và điều tra thu thập số liệu cuối vụ. Trước mỗi vụ, các HTX và doanh nghiệp phải xác nhận có tiếp tục tham gia chương trình hay không để bố trí giám sát phù hợp.
Dữ liệu thu thập sẽ phục vụ tính toán lượng khí thải metan, với hệ số phát thải đặc trưng quốc gia được xác định thông qua quá trình đo đạc trực tiếp trên đồng ruộng.
Bước 5, báo cáo. HTX và cán bộ khuyến nông cấp xã sẽ gửi dữ liệu giám sát lên hệ thống MRV để tổng hợp thành báo cáo theo mùa vụ và hàng năm. MRV Trung ương sẽ tổng hợp, biên soạn và công bố báo cáo giám sát. Đây là căn cứ để đánh giá hiệu quả giảm phát thải của từng khu vực.
Ông Vũ Dương Quỳnh - đại diện Viện Môi trường Nông nghiệp chia sẻ một số kết quả tổng kết mô hình thí điểm sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp vụ hè thu 2025 tại ĐBSCL. Ảnh: Kim Anh.
Bước 6, xác minh. Ở giai đoạn cuối cùng này, MRV trong nước sẽ cung cấp hồ sơ cho đơn vị xác minh cho bên thứ ba độc lập thực hiện đánh giá, nhằm bảo đảm tính tin cậy và minh bạch của kết quả giảm phát thải.
Thông qua việc kiểm tra hồ sơ, dữ liệu MRV và các cuộc khảo sát thực địa, đơn vị thứ ba này sẽ đánh giá và phát hành báo cáo xác minh – cơ sở để cấp tín chỉ carbon và báo cáo NDC quốc gia.
Việc xây dựng và triển khai "Quy trình MRV trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp" không chỉ phục vụ yêu cầu kỹ thuật của Đề án một triệu hecta, mà còn đặt nền móng cho nền nông nghiệp carbon thấp ở Việt Nam.
