Nhân dịp kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Nông nghiệp và Môi trường, ông Julien Guerrier - Đại sứ Liên minh châu Âu tại Việt Nam, đã có cuộc trao đổi với Báo Nông nghiệp và Môi trường để nhìn lại hành trình phát triển ấn tượng của ngành.
Đại sứ Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) Julien Guerrier trả lời phỏng vấn độc quyền Báo Nông nghiệp và Môi trường. Ảnh: Khương Trung.
Đại sứ Guerrier chúc mừng toàn thể cán bộ, nhân viên của Bộ Nông nghiệp và Môi trường vì những bước tiến vượt bậc, nhất là khi nghĩ về vị thế của Việt Nam 80 năm trước và vị thế ngày nay, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. "Thật sự rất ấn tượng khi thấy những thành tựu mà Việt Nam đã đạt được”, ông bày tỏ.
Theo ông, Việt Nam không chỉ bảo đảm an ninh lương thực trong nước theo hướng bền vững mà còn trở thành nguồn cung quan trọng cho thế giới với nhiều mặt hàng như trái cây, cà phê, ca cao, gạo, thủy sản… EU rất trân trọng mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua, đặc biệt trong thúc đẩy nông nghiệp bền vững.
Lợi thế cạnh tranh từ chính sách bền vững
Không riêng châu Âu, người tiêu dùng trên thế giới luôn tìm kiếm những sản phẩm ngon, bổ dưỡng, an toàn cho sức khỏe. Vì vậy, theo Đại sứ Julien Guerrier, đầu tư vào sản xuất hữu cơ, chuỗi cung ứng minh bạch sẽ giúp đáp ứng xu hướng thị trường. Đầu ra ổn định, tiếp cận phân khúc cao cấp sẽ góp phần nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống cho nông dân Việt Nam.
Tháng 5/2025, Ủy ban châu Âu (EC) công bố danh sách xếp hạng Việt Nam là quốc gia có “rủi ro thấp” về phá rừng, tạo lợi thế cạnh tranh cho nông sản xuất khẩu.
Nông sản Việt Nam đứng trước cơ hội quan trọng để nâng cao vị thế trên thị trường toàn cầu nhờ chính sách xanh của châu Âu. Phía EU thể hiện lòng tôn trọng vai trò của Việt Nam trong việc đảm bảo an ninh lương thực, đồng thời mong muốn Việt Nam tiếp cận thị trường châu Âu theo những tiêu chuẩn bền vững, không khai thác quá mức tài nguyên.
Bàn về Quy định của Liên minh châu Âu về chống phá rừng (EUDR), ông cho rằng đây là một văn bản pháp lý rất quan trọng, góp phần ngăn chặn tình trạng phá rừng quá mức do sản xuất nông nghiệp.
Từ khi châu Âu ban hành EUDR vào cuối tháng 6/2023, EU và Việt Nam luôn phối hợp chặt chẽ để hỗ trợ các hộ nông dân nhỏ, các doanh nghiệp và hợp tác xã thực hiện truy xuất nguồn gốc. Việc minh bạch hóa dữ liệu nhằm chứng minh sản phẩm không liên quan đến phá rừng trên toàn chuỗi cung ứng.
“EUDR có ý nghĩa về bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu. Việt Nam cũng nhận thức rõ tầm quan trọng của di sản rừng này đối với sự phát triển bền vững của đất nước”, ông nhấn mạnh. Đại sứ EU đánh gia Việt Nam là một trong những quốc gia có độ che phủ rừng cao, với nhiều diện tích rừng nguyên sinh còn được bảo tồn tốt.
Thông qua các chương trình tập huấn, hội thảo do các đối tác phát triển thực hiện qua nguồn lực tài chính, kỹ thuật của EU, nông dân Việt Nam đã được nâng cao trình độ, nhanh chóng thích ứng với các yêu cầu của EUDR.
Theo Đại sứ Guerrier, nếu Việt Nam chuẩn bị tốt, từ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật đến chuẩn hóa hệ thống chứng nhận và truy xuất nguồn gốc, thì hàng hóa Việt Nam sẽ tiếp tục giữ vững khả năng tiếp cận thị trường EU trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.
“Điều này thậm chí có thể tạo lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm Việt Nam, trong khi một số nhà sản xuất từ các quốc gia khác có thể không còn đáp ứng được điều kiện để vào thị trường châu Âu”, ông nhận định.
Việc tuân thủ EUDR đã và đang mở rộng cánh cửa cho nông sản xuất khẩu, đồng thời góp phần bảo tồn rừng tại Việt Nam.
Đại sứ Guerrier cũng tiết lộ hai bên đang đàm phán một dự án lớn về quản lý rừng do EU hỗ trợ. Dự án sẽ được khởi động vào năm 2026, củng cố hơn nữa hợp tác song phương trong lĩnh vực nông - lâm nghiệp.
Nhờ thích ứng linh hoạt, Việt Nam được xếp vào nhóm "rủi ro thấp" trong Quy định chống phá rừng của EU. Ảnh: Minh Hậu.
Ghi nhận nỗ lực gỡ "thẻ vàng" IUU
Đề cập đến "thẻ vàng" IUU, Đại sứ Julien Guerrier nhấn mạnh, việc tuân thủ quy định về chống khai thác IUU là thiết yếu để bảo vệ tài nguyên cho tương lai.
“Chúng ta cần hệ thống đủ mạnh để bảo đảm mọi hành vi đánh bắt bất hợp pháp đều bị phát hiện và xử phạt”, ông Guerrier khẳng định và đánh giá cao sự vào cuộc mạnh mẽ của Việt Nam.
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 15/11, tổng số tàu cá hiện có của các địa phương đã đăng ký và được cập nhật trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá (VNFishbase) là 79.360, đạt 100%; tỷ lệ cấp phép khai thác đạt 96,7%.
Tuy vậy, theo Đại sứ Guerrier, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở khâu thực thi pháp luật, bởi quản lý hàng chục nghìn ngư dân không hề đơn giản. Do việc giám sát được phân cấp cho các địa phương, ông đề nghị mỗi tỉnh ven biển cần bảo đảm năng lực vận hành thống nhất và hiệu quả.
Ông đánh giá cao sự chỉ đạo quyết liệt từ cấp Trung ương, đặc biệt là các cuộc họp định kỳ hằng tuần do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì với lãnh đạo các tỉnh ven biển. Nhờ đó, Việt Nam đã ghi nhận rất nhiều tiến bộ.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa gửi báo cáo mới nhất về triển khai các khuyến nghị của EC. Trong khi tài liệu này đang được rà soát, ông bày tỏ hy vọng sẽ sớm có một đoàn kiểm tra sang Việt Nam nhằm ghi nhận kết quả thực tế. Nếu EC đánh giá Việt Nam đã đủ các điều kiện cần thiết, "thẻ vàng" IUU sẽ được gỡ bỏ.
Ngư dân và chính quyền Nam Trung bộ chung sức thực hiện các giải pháp quyết liệt nhằm gỡ “thẻ vàng” IUU. Ảnh: Kim Sơ.
Tầm nhìn “La bàn Cạnh tranh” của châu Âu
Báo cáo La bàn Cạnh tranh (Competitiveness Compass) của Ủy ban châu Âu (EC) ngày 29/1/2025 đã xác định “năng lực cạnh tranh” là một trong những nguyên tắc hành động bao trùm của EU.
La bàn hướng tới hai mục tiêu lớn. Trước hết, xác định những thay đổi chính sách cần thiết để châu Âu thực hiện chuyển đổi mạnh mẽ. Trong khi EU sẽ nâng cấp một số chính sách hiện hành, các quốc gia thành viên cũng cởi mở nếu chính sách cần sửa đổi để thích ứng với thực tế.
Chiến lược La bàn Cạnh tranh đặt mục tiêu phát triển các phương thức hợp tác mới, giúp tăng tốc và nâng cao chất lượng ra quyết định, đồng thời đơn giản hóa khung pháp lý và quy tắc, khắc phục tình trạng phân mảnh trong hệ thống pháp luật.
“Châu Âu cần trở thành nơi mà các công nghệ, dịch vụ và sản phẩm sạch của tương lai được phát minh, sản xuất và tiếp thị, đồng thời vẫn hướng tới mục tiêu trung hòa carbon”, EC nhấn mạnh trong báo cáo chiến lược.
Kiên định với cam kết Net Zero, EU tiếp tục hỗ trợ các nước đang phát triển thông qua tài chính khí hậu, hợp tác đối tác, thương mại - đầu tư. Với phương châm không bỏ lại ai phía sau, khối EU là nhà một trong những tài trợ tài chính khí hậu lớn nhất thế giới.
Theo báo cáo của EU tại COP30, trong năm 2024, các quốc gia thành viên đã đóng góp 31,7 tỷ euro từ nguồn công, đồng thời huy động thêm 11 tỷ euro tài chính tư nhân để hỗ trợ các nước đang phát triển giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng biến đổi khí hậu.
Việt Nam đã và đang là quốc gia hưởng lợi từ chính sách xanh của các nước châu Âu. Nhờ nguồn lực từ EU và sự hỗ trợ kỹ thuật của các tổ chức quốc tế, nông dân Việt Nam tiếp cận các kỹ thuật trồng trọt và chăn nuôi phát thải thấp. Ngành nông nghiệp nước ta đang đứng trước yêu cầu cắt giảm mạnh phát thải khí nhà kính, khi lĩnh vực này chiếm gần 1/3 tổng phát thải quốc gia, trong đó riêng khí metan từ canh tác lúa và chăn nuôi chiếm tỷ trọng lớn.
Những giải pháp kỹ thuật không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, mà còn tạo ra động lực cạnh tranh bền vững. EU muốn đảm bảo Việt Nam có thể xuất khẩu nông sản an toàn, hữu cơ và bền vững sang châu Âu, trong khi vẫn bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và an ninh lương thực quốc gia.
Đại sứ EU Julien Guerrier kỳ vọng Việt Nam tuân thủ các tiêu chuẩn xanh để bứt phá mạnh mẽ trong xuất khẩu nông sản, đầu tư chuyển đổi xanh. Ảnh: Khương Trung.
Nâng cao năng lực cạnh tranh toàn chuỗi cung ứng Việt - Âu
Đại sứ Julien Guerrier khẳng định, mục tiêu Net Zero của EU vẫn không thay đổi. Ông cho biết, La bàn Cạnh tranh không thay thế Thỏa thuận Xanh châu Âu (Green Deal), mà là cách tiếp cận mới giúp EU điều chỉnh quá trình chuyển đổi xanh sao cho hiệu quả và cạnh tranh hơn.
Theo ông, nếu Thỏa thuận Xanh tập trung đặt ra các mục tiêu khí hậu, tiêu chuẩn môi trường và lộ trình giảm phát thải, thì La bàn Cạnh tranh bổ sung thêm một tầng tư duy mới.
Chuyển đổi xanh, ổn định năng suất, giảm chi phí và cải thiện sức mạnh cạnh tranh của nền kinh tế - đây là các yếu tố mang tính dẫn dắt để châu Âu điều chỉnh hệ thống chính sách. Từ đó, đảm bảo các quy định xanh không làm gánh nặng, mà sẽ động lực cho doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài khu vực.
EU luôn tin vào mối liên hệ chặt chẽ giữa tăng trưởng xanh, năng suất và năng lực cạnh tranh.
“Các sản phẩm của tương lai là sản phẩm bền vững. Nếu tiên phong, chúng ta sẽ nắm khả năng cạnh tranh toàn cầu tốt hơn. Đây là mục tiêu chung của EU với Việt Nam, chúng tôi đánh giá cao khi Việt Nam vẫn duy trì cam kết và nỗ lực hết mình, ngay cả trong giai đoạn nhiều khó khăn hiện nay”, ông nói.
Lý giải về yếu tố chính trị - xã hội của sáng kiến La bàn Cạnh tranh, ông Guerrier cho biết, môi trường kinh tế toàn cầu đang có mức độ cạnh tranh khốc liệt chưa từng thấy. EU vì vậy muốn tiến xa hơn, nhanh hơn và thông minh hơn trong quá trình chuyển đổi xanh.
Thông qua La bàn Cạnh tranh, EU đang rà soát toàn bộ khung pháp lý để làm cho hệ thống của mình thân thiện hơn với sự cạnh tranh. EU vẫn giữ nguyên mục tiêu khí hậu, nhưng phương thức triển khai sẽ ưu tiên các biện pháp hiệu quả, tiết kiệm chi phí, năng suất ổn định.
“Chúng tôi cam kết tiếp tục đồng hành cùng Việt Nam trong các nỗ lực phát triển bền vững. Từ sản xuất nông nghiệp, quản lý rừng, chống khai thác IUU cho đến chuyển đổi xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh, đó đều là những lĩnh vực mà hai bên có thể phát huy thế mạnh và hỗ trợ lẫn nhau”, người đứng đầu phái đoàn EU cam kết.
Những tiến bộ mà Việt Nam đạt được trong các lĩnh vực trên, theo ông, không chỉ mang lại lợi ích cho người dân Việt Nam mà còn đóng góp vào các mục tiêu toàn cầu mà EU và Việt Nam cùng theo đuổi.
Với những khuôn khổ hợp tác đã được thiết lập, cùng quyết tâm mạnh mẽ tại cả cấp Trung ương lẫn địa phương, Đại sứ tin tưởng mối quan hệ Việt Nam - EU sẽ tiếp tục phát triển sâu rộng trong thời gian tới.
Sự đồng hành của EU cùng nỗ lực bền bỉ từ phía Việt Nam được kỳ vọng sẽ mở ra những bước tiến mới, đưa hợp tác song phương trở thành hình mẫu về chuyển đổi xanh, phát triển bền vững và hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu.
