Thời tiết ngày càng cực đoan
Hiện nay Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắk Lắk (viết tắt Công ty Thủy lợi Đắk Lắk) đang quản lý, khai thác 362 công trình thủy lợi các loại; trong đó, có 252 hồ chứa, gồm 48 hồ chứa lớn, 146 hồ chứa vừa và 58 hồ chứa nhỏ, 92 đập dâng và 18 trạm bơm.
Thiết bị quan trắc, cảnh báo tự động tại các hồ thủy lợi ở Đắk Lắk còn thiếu, gây khó khăn cho việc vận hành các hồ thủy lợi. Ảnh: Phương Chi.
Theo ông Trịnh Quốc Bảo, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Quản lý công trình thủy lợi Đắk Lắk, phần lớn các hồ chứa ở địa phương được xây dựng từ lâu, một số hồ đã xuống cấp, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nếu không được duy tu, sửa chữa kịp thời. Trong thời gian qua, được sự quan tâm của UBND tỉnh cũng như của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (trước kia là Bộ NN-PTNT), một số công trình xung yếu đã được đầu tư nâng cấp, sửa chữa nhằm đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão.
Đối với các công trình hồ chứa xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ mất an toàn, đơn vị thường xuyên kiểm tra, quan trắc hàng ngày, sẵn sàng phương án không tích nước. Phối hợp với ban chỉ huy phòng, chống thiên tai các cấp kiểm tra vùng hạ du các hồ chứa; xây dựng và chuẩn bị phương án phòng chống lụt bão, cũng như bố trí nhân lực và phương tiện túc trực 24/24 trong mùa mưa lũ để kịp thời ứng cứu và báo cáo cho các sở, ban ngành và UBND tỉnh.
Hồ chứa nước Ea H'leo 1 được tích hợp công nghệ hiện đại để vận hành. Ảnh: PC.
“Trong thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã cử đoàn công tác gồm các chuyên gia của Trường Đại học Thủy lợi và các chuyên gia quốc tế trong Dự án An toàn đập Việt Nam - New Zealand (pha 3) về Đắk Lắk kiểm tra, đánh giá an toàn các công trình thủy lợi. Từ đó, đưa ra khuyến nghị cho cơ quan quản lý và chính quyền địa phương đầu tư sửa chữa, nâng cấp, đảm bảo an toàn cho công trình”, ông Trịnh Quốc Bảo chia sẻ.
Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng trong thời gian vừa qua đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, khiến thời tiết ngày càng cực đoan. Ví như đầu năm 2024, Đắk Lắk xuất hiện nhiều đợt nắng nóng kéo dài, các hồ chứa nhỏ do công ty quản lý đều xuống dưới mực nước chết, cá biệt các hồ trên địa bàn huyện Krông Búk và Ea H’leo đều cạn khô, công ty đã phải tổ chức chống hạn.
“Đến thời điểm này, trên địa bàn Đắk Lắk vẫn chưa có mưa nhiều, các công trình thủy lợi vẫn chưa tích đủ nước để phục vụ cho vụ hè thu, công ty đã phải phối hợp với địa phương đổi lịch gieo trồng vì sợ thiếu nước tưới”, ông Trịnh Quốc Bảo nói.
Trang bị công nghệ, vấn đề cấp thiết
Theo dự báo, trong năm 2025, hiện tượng Lanina sẽ gây mưa bão tập trung vào những tháng cuối năm, mưa lớn tập trung trong thời gian ngắn. Đó là thách thức lớn khi nhiều công trình thủy lợi ở Đắk Lắk đã bị xuống cấp.
Thực trạng này sẽ làm khó cho cơ quan quản lý công trình trong tích - xả nước. Nếu tích nước đầy hồ quá sớm, đến khi mưa lớn bất ngờ thì không kịp xả, gây quá tải hồ chứa. Trong khi đó, theo quy trình vận hành hiện hành, để xả nước hồ chứa cần phải có dữ liệu mưa, dự báo dòng chảy và đánh giá nguy cơ hạ du.
Việc trang bị công nghệ quan trắc, giám sát giúp các đơn vị quản lý hồ thủy lợi hiệu quả. Ảnh: Phương Chi.
“Những thông tin này rất hạn chế, hoặc chưa được cập nhật theo thời gian thực. Bởi, công ty không có kinh phí để lắp đặt các hệ thống quan trắc tự động và cảnh báo sớm theo thời gian thực. Không chỉ vậy, mưa lớn hiện nay không theo quy luật, rất cực đoan, việc theo dõi lượng mưa bằng mắt thường hoặc bằng kinh nghiệm không còn đủ tin cậy. Nếu không có thiết bị quan trắc, cảnh báo tự động thì công tác vận hành xả lũ sẽ gặp nhiều rủi ro, nguy cơ dẫn đến mất an toàn công trình, gây ảnh hưởng vùng hạ du”, ông Bảo chia sẻ.
Việc ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là lắp đặt các hệ thống đo mưa tự động, hệ thống cảnh báo lũ sớm tại các hồ chứa trên địa bàn Đắk Lắk là giải pháp cấp bách. Đây là công cụ hỗ trợ đắc lực cho công tác quản lý, vận hành an toàn hồ chứa; ngoài ra, còn bảo toàn tính mạng, tài sản của nhân dân vùng hạ du khi xảy ra mưa lớn, lũ bất thường.
Hiệu quả là vậy, nhưng đơn giá dịch vụ công ích của Công ty Thủy lợi Đắk Lắk hiện vẫn áp dụng từ năm 2012. Bên cạnh đó, chi phí đầu vào, đặc biệt là lương cơ bản của người lao động đã tăng hơn 2 lần, các chi phí liên quan như vật tư, vật liệu… cũng liên tục tăng trong thời gian qua. Do đó, phần kinh phí công ty thu được chỉ đủ trang trải lương cho người lao động, chi cho công tác bảo dưỡng, sửa chữa các hạng mục nhỏ, chứ không đủ đầu tư trang thiết bị nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết đặt ra trước tình hình biến đổi khí hậu.
Thiết bị đo mưa được lắp đặt tại hồ chứa. Ảnh: PC.
Trong thời gian qua, những công trình lớn đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đầu tư, trang bị hệ thống đo mưa, quan trắc chuyên dùng, song chỉ có 4 công trình, con số rất nhỏ so với số lượng công trình Công ty Thủy lợi Đắk Lắk quản lý.
“Việc lắp đặt hệ thống đo mưa tự động, cảnh báo lũ sớm mang lại rất nhiều lợi ích thiết thực trong công tác quản lý hồ chứa. Đặc biệt là giúp công ty chủ động theo dõi diễn biến bất thường của thời tiết, đưa ra quyết định vận hành hồ kịp thời, chính xác hơn”, ông Bảo khẳng định.
Hiện nay, Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có chủ trương đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực thủy lợi, UBND tỉnh Đắk Lắk cũng quan tâm, tạo hành lang pháp lý và cơ hội để các đơn vị quản lý công trình thủy lợi tiếp cận nguồn lực, định hướng công nghệ mới.
“Chúng tôi mong Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND tỉnh Đắk Lắk có kế hoạch bố trí kinh phí hoặc có cơ chế lồng ghép các chương trình, dự án để trang bị bổ sung cho các hồ chứa còn lại, đặc biệt là hồ chứa lớn trong thời gian tới”, ông Bảo nói.
Công ty Thủy lợi Đắk Lắk đã và đang cập nhật kiến thức, trao đổi kinh nghiệm với các đơn vị trong và ngoài ngành để tiếp cận, ứng dụng các công nghệ tiên tiến vào thực tiễn quản lý hồ chứa. Hiện, đội ngũ kỹ thuật của công ty chưa chuyên sâu về công nghệ thông tin hay viễn thám, nhưng có nhiều kinh nghiệm thực địa và sẵn sàng học hỏi, tiếp nhận chuyển giao công nghệ.
