Thiên tai gia tăng, thiệt hại nặng nề
Ông Cao Đức Phát, Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đã làm việc với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai vào chiều 24/10. Ảnh: Thanh Ngà.
Hai năm trở lại đây, tỉnh Lào Cai liên tục chịu ảnh hưởng bởi các đợt thiên tai nghiêm trọng, trong đó sạt lở đất là loại hình gây thiệt hại nặng nề nhất. Tại buổi làm việc chiều 24/10 với Đoàn công tác Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai do ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn dẫn đầu, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai đã báo cáo những thiệt hại lớn mà địa phương đang phải gánh chịu do thiên tai.
Ông Trần Minh Sáng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai cho biết, trong năm 2024, riêng cơn bão số 3 (Yagi) đã khiến địa phương ghi nhận 293 người chết và mất tích, thiệt hại tài sản ước tính hơn 11.000 tỷ đồng. Hơn 20.000 ngôi nhà bị ảnh hưởng, trong đó nhiều căn bị cuốn trôi hoàn toàn do sạt lở đất. Sang năm 2025, dù thiên tai giảm cường độ, toàn tỉnh vẫn thiệt hại gần 3.000 tỷ đồng, cùng gần 20 người chết và mất tích.
Ông Trần Minh Sáng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai đã thông tin về mức độ thiệt hại nghiêm trọng mà địa phương đang phải đối mặt.
Không chỉ thiệt hại về người và tài sản, thiên tai còn tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế địa phương. Với tổng thu ngân sách năm 2025 dự kiến chỉ khoảng 21.000 tỷ đồng, riêng thiệt hại do thiên tai đã chiếm một phần đáng kể, gây áp lực lên các chương trình giảm nghèo, phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.
Kết quả rà soát của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai cho thấy, hiện có khoảng 11.000 hộ dân sống ven sông Hồng có nguy cơ ngập úng nếu lũ đạt mức báo động 3. Khoảng 12.000 hộ khác nằm trong khu vực có nguy cơ cao sạt lở đất. Tổng cộng, khoảng 23.000 hộ dân tương đương 80.000 đến 100.000 người đang bị đe dọa bởi thiên tai, chiếm khoảng 5% dân số toàn tỉnh. Đây là tỷ lệ đáng lo ngại, cho thấy mức độ ảnh hưởng ngày càng lớn.
Để ứng phó, tỉnh đã giao cho Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng các cơ quan, tổ chức trong và ngoài nước triển khai nhiều mô hình cảnh báo sớm, trong đó có các hệ thống đo mưa, cảnh báo sạt lở và nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thiên tai. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, những giải pháp hiện tại vẫn mang tính tạm thời, chưa sâu và chưa đủ sức ứng phó trước diễn biến ngày càng phức tạp của thời tiết.
Cần một đề án hành động tổng thể
Tại buổi làm việc, ông Cao Đức Phát, Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai đánh giá cao nỗ lực của tỉnh Lào Cai trong công tác phòng chống thiên tai, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng một đề án hành động tổng thể, có chiều sâu, khả thi và bền vững. Đề án cần đặt mục tiêu không chỉ ứng phó mà còn phòng ngừa chủ động, giảm thiểu rủi ro từ gốc.
Trung tướng Lê Phúc Nguyên, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng quản lý Quỹ đã đưa ra nhiều ý kiến đóng góp nhằm giúp tỉnh Lào Cai giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản do thiên tai gây ra. Ảnh: Thanh Ngà.
Theo đó, ông Cao Đức Phát đã đề xuất bảy nhóm giải pháp mang tính chiến lược và hệ thống nhằm nâng cao hiệu quả phòng tránh thiên tai tại Lào Cai. Trước hết, cần rà soát, điều chỉnh các quy hoạch sử dụng đất và xây dựng hạ tầng, nhất là tại các khu vực có nguy cơ sạt lở cao. Việc tích hợp dữ liệu cảnh báo vào quy hoạch tổng thể là yêu cầu bắt buộc để hạn chế rủi ro phát sinh từ các hoạt động phát triển thiếu kiểm soát.
Song song với đó, cần ban hành các quy định xây dựng phù hợp theo từng mức độ rủi ro, phân vùng cụ thể và quy định rõ tiêu chuẩn kỹ thuật. Những khu vực được xác định là đặc biệt nguy hiểm phải được giới hạn hoặc cấm hoàn toàn các hoạt động xây dựng.
Ngoài ra, việc triển khai các công trình phòng chống như: kè đá, tường chắn, mương thoát nước tại các taluy dốc có nguy cơ cao là cần thiết. Giải pháp này nên được kết hợp với trồng rừng, cải tạo đất và điều chỉnh mục đích sử dụng đất nhằm gia cố thêm khả năng phòng vệ tự nhiên. Với các điểm bắt buộc phải di dời, tỉnh cần chủ động tái khởi động và cập nhật chính sách tái định cư, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn lực từ Trung ương như trước đây.
Trong thời gian tới, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai sẵn sàng phối hợp với tỉnh Lào Cai triển khai các mô hình điểm. Ảnh: Thanh Ngà.
Một nội dung quan trọng khác là đầu tư vào hệ thống cảnh báo thiên tai hiện đại. Mô hình cảnh báo sạt lở và lũ quét đã được thí điểm tại tỉnh Hà Tĩnh có thể là kinh nghiệm quý báu để Lào Cai nghiên cứu, áp dụng phù hợp với điều kiện thực tế. Cùng với đó, cần xây dựng cơ chế vận hành hệ thống cảnh báo rõ ràng, hiệu quả. Thiết bị dù hiện đại đến đâu cũng chỉ mang tính hỗ trợ, trong khi quyết định ứng phó, sơ tán phải được thực hiện bởi cán bộ cấp xã, thôn những người có trách nhiệm pháp lý theo quy định.
Cuối cùng, việc xây dựng cơ chế huy động nguồn lực xã hội đóng vai trò then chốt trong quá trình phòng chống thiên tai. Các doanh nghiệp và cộng đồng dân cư sinh sống tại các khu vực có nguy cơ cao cần tham gia chủ động, coi đây là trách nhiệm chung thay vì chỉ trông đợi vào sự hỗ trợ từ Nhà nước. Sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân sẽ là nền tảng quan trọng để xây dựng hệ thống cảnh báo hiệu quả, toàn diện và bền vững hơn trong thời gian tới.
“Cùng với đó, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai sẵn sàng phối hợp với tỉnh Lào Cai triển khai các mô hình điểm, tạo tiền đề nhân rộng ra các địa phương khác trên cả nước”, ông Cao Đức Phát khẳng định.
