Thủy lợi bảo vệ vùng nguyên liệu: 'Mở lối' thủ phủ chanh không hạt

Từ vùng đất nghèo khó đến thủ phủ chanh không hạt

Những năm gần đây, thời tiết cực đoan diễn biến phức tạp, mùa mưa nhiều nơi ngập úng, mùa khô lại đối diện với xâm nhập mặn. Khu vực Bến Lức cũ, nơi trồng tập trung chanh không hạt lớn nhất của tỉnh Tây Ninh, cũng không ngoại lệ. Nhằm bảo vệ vùng nguyên liệu, chính quyền địa phương đã huy động nhiều nguồn lực để đầu tư hệ thống thủy lợi: từ nạo vét kênh mương nội đồng, xây dựng đê bao, cống ngăn mặn, đến kết hợp thủy lợi với giao thông nông thôn, biến Thạnh Lợi thành “thủ phủ chanh” của Tây Ninh.

Những tuyến đường đất lầy lội ngày nào giờ đã được trải nhựa, bê tông khang trang. Những ngôi nhà mới 2-3 tầng mọc lên san sát cạnh vườn chanh không hạt xanh ngát. Anh Lê Thanh Tâm, một nông dân chuyên trồng chanh không hạt ở xã Thạnh Lợi cho biết, chanh không hạt dễ trồng, ít sâu bệnh, chi phí đầu tư thấp, lợi nhuận lại cao hơn nhiều so với cây tràm nước trước đây. Tuy nhiên, đây là loại cây rất kỵ ngập úng và hạn mặn. Nhờ có thủy lợi, vườn chanh 2 ha của gia đình anh cũng như nhiều bà con nơi đây phát triển bền vững.

Dẫn chúng tôi đi thăm vườn chanh, anh Tâm cho biết thêm, cùng với hạ tầng thủy lợi do Nhà nước đầu tư, để canh tác hiệu quả, anh Tâm áp dụng giống chanh không hạt ghép với chanh bông tím. Sự kết hợp này tạo nên giống chanh có khả năng thích ứng biến đổi khí hậu, chống chịu hạn mặn, trong khi quả vẫn đẹp, nhiều trái và ít hạt.

Ngoài ra, chanh được canh tác theo hướng hữu cơ, nhờ các kỹ thuật làm tơi xốp và tăng cường hữu cơ cho đất, giúp giữ nước, chống xói mòn và hạn hán, vườn cây kháng chịu tốt hơn trước các tác động thời tiết cực đoan như thay đổi nhiệt độ, lượng mưa bất thường và các hình thái thiên tai.

Không chỉ anh Tâm, bà con địa phương trồng chanh theo mô, lên liếp cao để thoát nước, bón vôi cải tạo đất phèn. Nhờ vậy, vừa hạn chế úng, vừa giữ đất tơi xốp, giúp rễ chanh phát triển khỏe hơn. Cách làm này được xem như giải pháp “song hành” với thủy lợi, giúp vùng chanh tăng sức chống chịu trước biến đổi khí hậu.

Thủy lợi đa mục tiêu, mang lại lợi ích toàn diện

Ông Huỳnh Ngọc Ẩn, Phó Chủ tịch UBND xã Thạnh Lợi, cho biết thêm, lợi thế lớn của Thạnh Lợi là dòng sông Vàm Cỏ Đông chảy qua địa bàn, mang phù sa và nguồn nước dồi dào. Tận dụng điều kiện này, xã đã đầu tư hệ thống cống, kênh, mương để điều tiết nước linh hoạt: khi cần thì lấy vào, nước dâng cao thì ngăn lại. Song song đó là kế hoạch nạo vét kênh, bồi đắp đê. Từ cuối năm 2025 và sang năm 2026, xã sẽ triển khai hàng loạt công trình để bảo vệ vùng nguyên liệu chanh không hạt.

Đáng chú ý, hệ thống thủy lợi ở Thạnh Lợi được định hướng theo hướng đa mục tiêu: không chỉ phục vụ tưới tiêu mà còn gắn với giao thông nông thôn. Nhờ kết hợp này, bà con vừa có nước tưới tiêu, vừa có đường đi thuận lợi để vận chuyển nông sản.  

Chanh không hạt ở Thạnh Lợi là sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu chủ lực của Tây Ninh, chiếm sản lượng không nhỏ và đã chinh phục được nhiều thị trường khó tính như châu Âu, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản…