Thuốc lá và những con số kinh hoàng

Đó là thông tin do BS.CKI Nguyễn Văn Lên, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC) chia sẻ tại “Hội nghị tập huấn tuyên truyền Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và hướng dẫn xây dựng môi trường không khói thuốc”, do báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Phân hiệu Trường Đại học Thuỷ lợi (TP.HCM) tổ chức mới đây.

Giật mình những con số

Ngoài lãnh đạo, cán bộ Báo Nông nghiệp và Môi trường cùng cán bộ, giảng viên, người lao động của trường Thuỷ lợi, buổi tập huấn cũng đã thu hút hàng chục em sinh viên đến tham dự và hưởng ứng.

Tại hội nghị, BS.CKI Nguyễn Văn Lên thông tin, số liệu của HCDC cho thấy, tại Việt Nam, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới là hơn 47%, nữ giới 1,4%, tính chung là gần 24%, đồng nghĩa có khoảng 15,3 triệu người Việt Nam trưởng thành đang hút thuốc lá (trung bình cứ 2 nam giới có 1 người hút thuốc). 2/3 phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc lá (hút thuốc lá thụ động), 33 triệu người không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nhà, hơn 5 triệu người trưởng thành không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc tại nơi làm việc.

Năm 2023, tỉ lệ hút thuốc lá chung ở cả nam và nữ là hơn 20%; tỉ lệ hiện hút ở nam giới trưởng thành là 39,8%, nữ: 1,5%. Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ đứng thứ hai gây tử vong và bệnh tật.

Theo BS Lên, tỷ lệ hút thuốc lá ở cả hai giới có xu hướng giảm nhẹ trong các năm trở lại đây. Tuy nhiên, với gần 39% nam giới hút thuốc thì Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có tỷ lệ nam giới sử dụng thuốc lá cao trên thế giới.

“Trong thuốc lá 7.000 chất hóa học, trong đó có 69 chất gây ung thư như nicotine, nhựa thuốc lá (Tar), các-bon mô-nô-xít, các chất phụ gia…Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong ở nam giới Việt Nam, với gần 28% tổng số ca tử vong ở nam từ 35 tuổi trở lên là do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá (Hội Y tế Công cộng-2013). Các bệnh có nguyên nhân trực tiếp do thuốc lá như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), ung thư phổi, là những nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong ở cả nam và nữ.

Bình quân mỗi năm Việt Nam có 100.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, cao gấp hơn 10 lần so với tử vong do tai nạn giao thông (dưới 10.000 người/năm). Theo số liệu thống kê của Bệnh viện K, tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá là 96,8%; không hút thuốc lá: 3,2%. Khói thuốc thụ động làm tăng 22% nguy cơ trẻ sinh nhẹ cân (dưới 2500g) (Leonardi-Bee JA et al, 2008).

Ở trẻ em, hút thuốc thụ động gây viêm đường hô hấp, viêm tai giữa, làm nặng thêm các triệu chứng hen và là một trong những nguyên nhân gây đột tử ở trẻ sơ sinh. Nguy cơ sảy thai ở phụ nữ hút thuốc cao gấp 3 lần so với phụ nữ không hút thuốc, thai chết lưu, giảm cân nặng trẻ sơ sinh từ 200-400gram

Về kinh tế, số tiền bỏ ra mua thuốc lá lên đến hàng chục ngàn tỷ đồng mỗi năm. Và hàng chục ngàn tỷ đồng khác dành cho chi phí điều trị và chi phí do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh trên tổng số 25 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra.

Ngoài ra, còn các chi phí chưa tính được như năng suất lao động bị mất do mắc bệnh và tử vong sớm liên quan đến thuốc lá, chi phí cho nghỉ giữa giờ để hút thuốc, tổn thất do cháy nổ liên quan đến thuốc lá, tổn thất do phá rừng trên diện rộng để lấy gỗ sấy thuốc lá, chi phí vệ sinh tăng lên do sử dụng thuốc lá…

Giải pháp nào?

Phát biểu tại hội nghị, Bà Lý Thị Hồng Điệp, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: Đây là hoạt động có ý nghĩa thiết thực nhằm đẩy mạnh việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt trong môi trường công sở và giáo dục, nơi đào tạo thế hệ trẻ, lực lượng nòng cốt của xã hội tương lai. “Trong bối cảnh triển khai Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, việc xây dựng môi trường học đường không khói thuốc cần được quan tâm đặc biệt, không chỉ để đảm bảo tuân thủ pháp luật mà còn để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hình thành lối sống tích cực và phát triển bền vững”, bà Điệp nói và mong muốn, thông qua hội nghị, đội ngũ cán bộ, giảng viên và sinh viên sẽ nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá, nắm vững các quy định pháp luật, từ đó chủ động hành động, tự giác tuân thủ và tích cực lan tỏa thông điệp “Nói không với thuốc lá” trong môi trường học đường, góp phần xây dựng môi trường giáo dục kiểu mẫu: Xanh – Sạch – Không khói thuốc.

Tại hội nghị, BS.CKI Nguyễn Văn Lên đã phân tích cụ thể về những hậu quả nghiêm trọng của thuốc lá đối với sức khỏe con người, môi trường và kinh tế xã hội. Đặc biệt, ông cảnh báo về nguy cơ gia tăng người hút thuốc ở lứa tuổi thanh thiếu niên – nhóm đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi quảng cáo, áp lực xã hội và xu hướng thử nghiệm thuốc lá mới. Ông kêu gọi các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường đại học, cần đẩy mạnh giáo dục truyền thông, kết hợp giữa giảng dạy – sinh hoạt chuyên đề – hoạt động ngoại khóa nhằm hình thành thói quen sống lành mạnh, không khói thuốc trong sinh viên.

“Để hình thành và duy trì môi trường làm việc và học tập không khói thuốc, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp: ban hành nội quy – quy chế cụ thể, lắp đặt biển báo “Cấm hút thuốc” tại khu vực công cộng, tổ chức kiểm tra – giám sát định kỳ và thực hiện khen thưởng, nhắc nhở phù hợp. Ông cũng đề cao vai trò nêu gương của cán bộ, giảng viên và sự tự giác của sinh viên trong việc giữ gìn không gian học tập lành mạnh, văn minh, tạo môi trường học đường an toàn và thân thiện”, ông Lên nhấn mạnh.

Tại hội nghị, ông Lên giới thiệu các tài liệu và hình ảnh truyền thông trực quan do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phát hành, trong đó nhấn mạnh các thông điệp “Hãy bảo vệ thế hệ trẻ khỏi thuốc lá và khói thuốc” và “Xây dựng môi trường giáo dục không khói thuốc”. Các sản phẩm này có tính ứng dụng cao, giúp các cơ sở đào tạo và tổ chức đoàn thể trong trường học có thêm nguồn tư liệu trực quan, sinh động để tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho sinh viên và cán bộ trẻ.