Thiềng Liềng - từ vùng biệt lập đến điểm du lịch đặc sắc của TP.HCM

Sức bật từ nghề muối và du lịch cộng đồng

Từ bến Tắc Xuất (xã Cần Giờ) đi hơn 40 phút đò, ấp đảo Thiềng Liềng hiện ra lặng lẽ giữa mảng xanh bạt ngàn của rừng ngập mặn và cửa sông Lòng Tàu. Nơi đây, không tiếng còi xe, khói bụi, chỉ có gió, nước và màu trắng của ruộng muối chạy dài. Xưa nay, cuộc sống ở ấp đảo này gần như chỉ gói gọn trong một vòng quay: mùa nắng làm muối, mùa mưa chuyển sang đánh bắt gần bờ. Người trẻ rời đi, người ở lại sống bằng nghề truyền thống nhưng thu nhập bấp bênh.

Bà Nguyễn Thị Bạch Tuyết, Giám đốc HTX Nông nghiệp Thương mại dịch vụ Du lịch Thiềng Liềng cho biết, sự thay đổi bắt đầu từ việc những đoàn khách đầu tiên tìm đến đây chỉ để… xem người dân làm muối. “Họ ngạc nhiên trước ruộng muối như tấm gương khổng lồ in bóng trời mây, thích thú khi thử bước chân xuống mặt ruộng đã hong khô, kéo phơi, sên muối dưới nắng gắt. Chính những lão niên tại Thiềng Liềng cũng chưa bao giờ nghĩ sẽ có người từ trung tâm Thành phố xuống đây chỉ để đứng xem hạt muối được làm ra như thế nào”, bà Tuyết chia sẻ.

Chính sự tò mò của du khách khiến người dân nhìn lại nghề muối bằng một con mắt khác. Họ biết rằng thứ lao động lam lũ ấy, nếu kể đúng câu chuyện, lại trở thành trải nghiệm quý giá.

Năm 2022, với Đề án “Du lịch cộng đồng Thiềng Liềng” của Sở Du lịch TP.HCM, HTX Du lịch cộng đồng Thiềng Liềng được ra đời. HTX có 15 xã viên, với 16 điểm đến với các nhóm sản phẩm dịch vụ như: trải nghiệm, ẩm thực, lưu trú, văn hóa nghệ thuật địa phương phục vụ du khách… Đặc biệt, điểm du lịch cộng đồng tại đây với đặc sản “3 không”: không khói bụi, không bến xe, không tệ nạn. Thiềng Liềng đã vinh dự được du khách và hội đồng bình chọn 100 điều thú vị khi đến TP.HCM năm 2023.

“Đến nay, điểm đến du lịch cộng đồng Thiềng Liềng có 24 điểm đến với các sản phẩm du lịch mang đặc trưng của hệ sinh thái rừng ngập mặn và văn hóa của người dân vùng biển. Hiện, HTX cũng đã có được 4 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao như muối tôm, muối ớt, muối tiêu, muối chấm hải sản”, bà Tuyết chia sẻ.

Từ đầu năm 2023, khi điểm đến du lịch cộng đồng Thiềng Liềng ra mắt đến nay, đã có khoảng 6.000 lượt khách du lịch đến tham quan và trải nghiệm, tạo doanh thu trên 2,5 tỷ. Qua đó đã góp phần giải quyết việc làm cho hàng chục lao động trong dịp cuối tuần và những ngày lễ.

Một số hộ tham gia làm du lịch tăng doanh thu 20-40% chỉ sau một mùa, đặc biệt khi họ kết hợp bán muối OCOP, mở dịch vụ trải nghiệm hoặc đón khách lưu trú. Khách đến đông vào cuối tuần, tạo thêm việc làm cho thanh niên địa phương: người lái đò, người hướng dẫn, người phục vụ bữa ăn hay dẫn khách vào rừng xem chim, nghe chuyện đảo.

Hộ Mười Giạ là một trong những điểm đến nhận được sự yêu thích của du khách. Chị Giạ cho biết, nhờ có du lịch cộng đồng mà góp phần thay đổi đời sống người dân trên ấp đảo Thiềng Liềng. Điều quan trọng hơn cả là người dân bắt đầu tin rằng Thiềng Liềng có thể phát triển bền vững mà không phải đánh đổi bản sắc.

“Ở đây ai cũng mong đến cuối tuần để được đón khách từ khắp nơi về thăm ấp đảo Thiềng Liềng. Chúng tôi không chỉ được đón thêm nhiều người bạn mới, được giới thiệu về nghề truyền thống của cha ông mà còn giúp du khách có thêm trải nghiệm, những phút bình yên nơi ấp đảo. Thiềng Liềng không ồn ào, chúng tôi tin rằng chính sự chân thật đang níu chân mỗi du khách tới đây”, chị Mười Giạ chia sẻ.

Cần một cú hích để ấp đảo vươn tầm

Dù có tiềm năng lớn, Thiềng Liềng vẫn là một ấp đảo cô lập. Theo bà Nguyễn Thị Bạch Tuyết, phương tiện đi lại của bà con cũng như du khách khi tiếp cận với mô hình du lịch cộng đồng rất hạn chế. Trong đó, đò thì chỉ hoạt động vào mùa học sinh đi học, 5h30 sáng xuất phát từ Thiềng Liềng và 16h30 chiều từ bến Thạnh An.

Phương tiện võ lãi thì không được phép, phí cano thì quá cao. Thậm chí có những nhóm đồng ý với mức phí cano nhưng khi xuất phát từ bến Tắc Xuất thì cũng không được phía cảng vụ cho phép.

“Thời gian gần, một số đơn vị tư nhân đã khai thác tàu cánh ngầm để phục vụ du khách từ bến Bạch Đằng tới ấp đảo Thiềng Liềng. Tuy nhiên, lượng khách không nhiều mà mức phí rất cao, thời gian tham quan ngắn khiến du khách không đủ thời gian để trải nghiệm các dịch vụ trên đảo. Điều này dẫn đến lượng khách đến Thiềng Liềng ngày một thưa dần, doanh thu của các hộ làm du lịch cũng như quỹ của HTX ngày một giảm sút”, bà Nguyễn Thị Bạch Tuyết trao đổi.

Nhiều chuyên gia du lịch nhận định: muốn Thiềng Liềng tiến xa, hạ tầng phải đi trước một bước. Tuy nhiên, đó không phải là những công trình lớn phá vỡ cảnh quan, mà là hệ thống giao thông thủy ổn định, bến bãi rõ ràng và phương tiện thân thiện môi trường. Khi con đường ra đảo trở nên suôn sẻ hơn, dòng khách sẽ tự nhiên chảy về.

Để giải quyết tình trạng này, trước mắt cần tăng thêm các tuyến đò từ Tắc Xuất (xã Cần Giờ) về Thiềng Liềng hoặc Tam Thôn Hiệp (xã Bình Khánh) về Thiềng Liềng. Đồng thời, UBND các xã Cần Giờ và Bình Khánh cũng cần tạo điều kiện bến bãi cho các phương tiện, võ lãi để bà con trên ấp và khách du lịch khi đến Thiềng Liềng thuận tiện hơn, giúp tăng lượng du khách đến điểm du lịch cộng đồng này.

Hơn nữa, Thiềng Liềng cần những câu chuyện được kể một cách bài bản hơn để giữ chân khách. Các dịch vụ ẩm thực và homestay cần được chuẩn hóa, vừa đảm bảo sạch sẽ, an toàn, vừa giữ được chất dân dã đặc trưng của đảo.

Thiềng Liềng cũng cần học hỏi những mô hình du lịch nông thôn thành công tại Thái Lan, Indonesia hay Nhật Bản trong tự quảng bá hình ảnh du lịch của ấp đảo. Một trang web du lịch chuẩn chỉnh, hình ảnh chuyên nghiệp, đặt chỗ trực tuyến hay thậm chí các tour “một ngày làm diêm dân” được kể bằng video sẽ giúp Thiềng Liềng ghi dấu ấn rộng rãi hơn.

Du lịch cộng đồng chỉ bền vững khi người dân được hưởng lợi trực tiếp và có vai trò quyết định. Điều Thiềng Liềng cần lúc này không chỉ là sự hỗ trợ về vốn, mà là chương trình đào tạo dài hơi cho người trẻ: từ kỹ năng đón khách, vận hành dịch vụ, sơ cứu du lịch đến quản lý chuỗi sản phẩm. Khi người trẻ không rời đảo, mô hình này mới có tương lai.

Chỉ cần thêm một cú hích về hạ tầng, chính sách và truyền thông, ấp đảo này hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu của du lịch cộng đồng bền vững khi một “ngôi làng muối” mang thương hiệu Việt trên bản đồ du lịch thế giới.