Được quảng bá là công cụ hỗ trợ giảm thiểu rác thải, tín chỉ nhựa đang gây nhiều tranh cãi, trong đó nhiều ý kiến cho rằng công cụ này sẽ làm trầm trọng thêm bất bình đẳng môi trường, đặc biệt với những người nhặt rác tại các nước đang phát triển như Kenya.
Bãi rác Dandora ở Nairobi (Kenya) là nơi tập hợp hàng trăm người dân mưu sinh bằng việc nhặt rác tái chế, được gọi là lao động phi chính thức của chuỗi tái chế. Những người nhặt rác giờ đây phải "mò" sâu hơn để tìm được nhựa có giá trị cao như chai PET. Theo ông Solomon Njoroge, Chủ tịch Hiệp hội Chất thải Tái chế Nairobi, các công ty tư nhân đã thu gom rác thải nhựa ngay tại nguồn, từ những khách sạn, siêu thị và khu dân cư, khiến lượng nhựa có giá trị được đưa đến được bãi rác giảm mạnh.
Những người nhặt rác ở Kenya cho rằng tín chỉ nhựa đang đe dọa sinh kế của họ, trong khi không có tác dụng giảm thiểu lượng rác thải nhựa thải ra môi trường. Ảnh: Desmog.
Một trong những công ty đó là TakaTaka Solutions, đơn vị vừa bán tín chỉ nhựa cho hãng xe sang Bentley Motors và tuyên bố giúp doanh nghiệp này trở thành "trung hòa rác thải nhựa". Dự án được chứng nhận từ Verra, tổ chức xác minh tín chỉ, đồng thời được tài trợ bởi các tập đoàn dầu khí lớn như Shell, Dow, ExxonMobil thông qua Liên minh Chấm dứt ô nhiễm nhựa.
Tuy nhiên, nhiều người nhặt rác và đại diện cộng đồng nói rằng họ chưa thấy bất kỳ lợi ích nào từ các tín chỉ nhựa này. Họ chỉ trích các công ty như TakaTaka đã loại họ khỏi chuỗi tái chế vì thu gom phần lớn các loại rác có giá trị tái chế cao. Trong khi đó, loại rác nhựa không thể tái chế, phần lớn là đồ nhựa dùng một lần nhập khẩu, vẫn bị bỏ lại tại bãi rác.
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng cảnh báo tín chỉ nhựa có thể là hình thức “gian lận xanh”, giúp các công ty duy trì sản xuất nhựa trong khi tuyên bố đã “bù đắp” ô nhiễm. Hơn nữa, cơ chế tín chỉ nhựa hiện cho phép chứng nhận với cả các hoạt động thu gom trong quá khứ. Điều này khiến nhiều người đặt nghi vấn đề giá trị thật sự của tín chỉ nhựa.
“Chúng tôi không cần tín chỉ nhựa trong thỏa thuận nhựa toàn cầu,” nhà vận động Gerance Mutwol từ Greenpeace châu Phi chia sẻ. “Chúng tôi cần các quy định chung nhằm giảm sản xuất, tái sử dụng và thiết kế lại bao bì – chứ không phải giấy phép để tiếp tục gây ô nhiễm.”
