Tại Hội thảo Chính sách tài chính cho ngành công nghiệp khoáng sản do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Hội Khoa học và Công nghệ Mỏ Việt Nam tổ chức vào sáng 15/10 tại Hà Nội, các chuyên gia đầu ngành cảnh báo, gánh nặng “thuế, phí” đang cản trở sự phát triển của ngành khoáng sản Việt Nam.
Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký VCCI cho biết, khoáng sản là chìa khóa nâng cao vị thế địa chính trị của Việt Nam. Ảnh: Mai Đan.
Khoáng sản là “chìa khóa” nâng vị thế địa chính trị của Việt Nam
Ngành công nghiệp khoáng sản có vai trò quan trọng, cung cấp nguyên liệu thiết yếu cho các ngành vật liệu mới, năng lượng, công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao. Theo ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký VCCI, khoáng sản là chìa khóa nâng cao vị thế địa chính trị của Việt Nam. Với trữ lượng khoáng sản quý hiếm đứng top 10 thế giới, đặc biệt là đất hiếm và vonfram, tài nguyên Việt Nam sẽ là nền tảng cho các ngành công nghệ tương lai như sản xuất pin, chip bán dẫn, vũ khí hiện đại hay tên lửa phòng không.
Chủ trương của Đảng và Nhà nước đã nhất quán tập trung phát triển chế biến sâu theo tinh thần Nghị quyết 10/NQ-TW năm 2022 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Tuy nhiên, tiềm năng phát triển của ngành khai khoáng đang chưa được khai thác tối đa do chính sách tài chính còn nhiều bất cập. Ông Tuấn nhấn mạnh, nghĩa vụ tài chính hiện nay của các doanh nghiệp khoáng sản tại Việt Nam cao hơn nhiều lần so với mức trung bình của nhiều quốc gia khác, tạo ra rủi ro lớn cho năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư.
Vì vậy, cần có đánh giá toàn diện chính sách hiện hành trong ngành khoáng sản, đồng thời đối thoại cởi mở, thẳng thắn giữa các bên liên quan để xác định đúng mức độ gánh nặng thuế - tài chính, từ đó xây dựng chính sách hài hòa, thúc đẩy phát triển bền vững cho ngành.
Gánh nặng “thuế chồng thuế”
Bất cập lớn nhất nằm ở việc áp dụng đồng thời thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tạo ra tình trạng "thuế chồng thuế". Ông Bùi Ngọc Tuấn – Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Thuế Deloitte Việt Nam nhận định: “Ngành khai khoáng Việt Nam đang gánh tổng nghĩa vụ thuế và phí lên tới khoảng 25% doanh thu, cao hơn nhiều so với mức trung bình 5–10% ở Úc, Mỹ hay Malaysia. Đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp lên tới 50% đối với khai thác vonfram và đất hiếm, cao gấp đôi mức tiêu chuẩn 20%”.
Theo ông Phan Chiến Thắng - Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Khai thác Chế biến Khoáng sản Núi Pháo, chỉ khi có khung chính sách minh bạch, công bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp, ngành khoáng sản Việt Nam mới có thể vươn mình, cất cánh. Ảnh: Mai Đan.
Thực tế này cho thấy cần sớm rà soát và hoàn thiện chính sách tài chính, nhằm tháo gỡ rào cản cho doanh nghiệp và thúc đẩy chế biến sâu.
Ông Phan Chiến Thắng - Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Khai thác Chế biến Khoáng sản Núi Pháo cho biết, doanh nghiệp khai thác khoáng sản đang phải gánh hơn 14 loại thuế và phí, chiếm tới gần 30% doanh thu. “Có nhiều khoản thu chồng chéo, như thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản; trong khi các chính sách thuế khác như thuế xuất khẩu và thuế tài nguyên, thuế giá trị gia tăng thiếu nhất quán với định hướng khuyến khích chế biến sâu”, ông Thắng nói.
Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Tiến Chỉnh, Hội Khoa học và Công nghệ Mỏ Việt Nam đề xuất hợp nhất thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác thành một loại do Bộ Tài chính quản lý, vừa giảm thủ tục hành chính, vừa tránh chồng chéo. Đồng thời, ông Chỉnh nhấn mạnh cần áp dụng cơ chế ưu đãi có điều kiện, giảm thuế tài nguyên cho các doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu hoặc thu hồi khoáng sản đi kèm.
Ông Nguyễn Văn Phụng - Nguyên Cục trưởng Cục thuế Doanh nghiệp lớn, Tổng cục thuế - Bộ Tài chính cho rằng cần hoàn thiện thể chế một cách đồng bộ. Ảnh: Mai Đan.
Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Phụng - Nguyên Cục trưởng Cục thuế Doanh nghiệp lớn, Tổng cục thuế - Bộ Tài chính nhấn mạnh: "Vấn đề cốt lõi là cần hoàn thiện thể chế một cách đồng bộ. Việc hợp nhất thuế tài nguyên và tiền cấp quyền là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và cạnh tranh quốc tế, đồng thời tạo động lực thực sự cho các dự án chế biến sâu”.
Hội thảo “Chính sách tài chính cho ngành công nghiệp khoáng sản” mở ra kỳ vọng rằng với chính sách minh bạch, ổn định và cạnh tranh quốc tế, ngành khoáng sản Việt Nam sẽ “vươn mình”, biến tiềm năng thành giá trị thực, khai thác hiệu quả nguồn lực, phát triển chế biến sâu, và nâng tầm vị thế quốc gia trên bản đồ vật liệu chiến lược toàn cầu.
