Chủ động xây dựng liên kết
Sự phát triển của ngành nông nghiệp đang bước vào giai đoạn không thể chỉ dựa vào năng suất, diện tích hay tăng trưởng thô. Cạnh tranh quốc tế, yêu cầu về chất lượng, thị trường, và đặc biệt là xu hướng nông nghiệp xanh, tuần hoàn, số hóa… đang buộc toàn ngành phải tái định vị.
Muốn bứt phá, nông nghiệp cần một hệ sinh thái mới, nơi 3 chủ thể: nhà khoa học - doanh nghiệp - nhà nước cùng đồng hành và chủ động hành động. Đó chính là mô hình “tam giác vàng” được nhấn mạnh tại buổi làm việc chiều 21/6 của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường với Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
GS.TS Nguyễn Thị Lan: Học viện đã thiết kế các cụm đề tài khoa học theo hướng đặt vấn đề từ thực tiễn. Ảnh: Bảo Thắng.
GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện cho biết, đơn vị đã thiết kế các cụm đề tài khoa học theo hướng đặt vấn đề từ thực tiễn, có sản phẩm cuối cùng và khả năng chuyển giao rõ ràng. Hơn 60 nhiệm vụ trong hai đề án trọng điểm đều gắn với các vấn đề lớn của ngành, như sản xuất giống bằng công nghệ sinh học, kít chẩn đoán nhanh, công nghệ vi tảo, nuôi cấy mô, vaccine, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp số…
Không chỉ mạnh về nội dung nghiên cứu, Học viện còn đầu tư bài bản về tổ chức: 46 nhóm nghiên cứu mạnh đang hoạt động với cơ chế mở; gần 400 tiến sĩ, hàng trăm giảng viên được đào tạo tại các quốc gia có nền khoa học tiên tiến; hơn 1.200 bài báo quốc tế được công bố; nhiều sản phẩm khoa học đã chuyển giao thành công.
Đặc biệt, Học viện đã ký kết hợp tác với hơn 200 doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, chế biến, xuất khẩu để đảm bảo đầu ra cho nghiên cứu. Đây chính là nơi “tam giác vàng” được cụ thể hóa thành mô hình thực tiễn: Học viện - doanh nghiệp - chính quyền cùng tham gia từ khâu đầu đến cuối.
Chính sách sẵn sàng làm cầu nối
Cam kết hỗ trợ tối đa từ chính sách, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung cho biết, Bộ đang triển khai Nghị quyết 57 bằng một chiến lược gồm 5 trụ cột: hoàn thiện thể chế, đầu tư công nghệ trọng điểm, tổ chức lại hệ thống nghiên cứu, phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy chuyển đổi số.
Trong đó, việc sửa đổi các quy định về đặt hàng, cơ chế ngân sách, thương mại hóa nghiên cứu và hợp tác công - tư được xem là then chốt.
Thứ trưởng Hoàng Trung: "Điều quan trọng là các bên cùng hành động". Ảnh: Bảo Thắng.
Thứ trưởng Hoàng Trung khẳng định, các nhiệm vụ nghiên cứu tới đây sẽ không xuất phát từ nội bộ hành chính mà phải đến từ yêu cầu quản lý, từ nhu cầu thực tiễn, từ các bài toán lớn mà doanh nghiệp và người dân đang gặp phải.
Danh mục “đặt hàng mở” sẽ được ban hành để mọi thành phần, không phân biệt công - tư, cùng tham gia giải quyết. Điều này cho thấy một sự chuyển đổi mạnh mẽ trong tư duy xây dựng chính sách, từ chỉ đạo sang dẫn dắt, từ quản lý sang kiến tạo.
Bên cạnh đó, Bộ cũng đang thúc đẩy xây dựng các “vườn ươm đổi mới sáng tạo” trong lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, nơi các nhóm nghiên cứu xuất sắc trong và ngoài nước có thể kết nối trực tiếp với doanh nghiệp, hợp tác xã và các nhà đầu tư.
Dữ liệu số về tài nguyên, môi trường, viễn thám sẽ được tích hợp để phục vụ sản xuất, dự báo và ra quyết định chính xác hơn. Những thay đổi này nếu được thực hiện đồng bộ sẽ tạo điều kiện cho khoa học công nghệ thẩm thấu vào chuỗi giá trị nông nghiệp một cách thực chất.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam là một ví dụ, nhưng không thể là ngoại lệ. Những gì Học viện đang làm như, chủ động đề xuất, gắn nghiên cứu với chuyển giao, kết nối với doanh nghiệp, chính là điều cần nhân rộng trên phạm vi toàn ngành.
Nếu các trường đại học, viện nghiên cứu khác cũng xác lập vai trò của mình trong “tam giác vàng”, thì nông nghiệp Việt Nam sẽ có được nền tảng vững chắc để chuyển từ tăng trưởng lượng sang chất.
"Điều quan trọng là các bên cùng hành động", Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh. Ở đó, doanh nghiệp cần dấn thân hơn vào nghiên cứu, trường đại học cần bớt đóng vai thụ động, còn chính sách cần đóng vai trò cầu nối chứ không trở thành điểm nghẽn.
Chỉ khi cả 3 đỉnh cùng nâng đỡ, tam giác vàng mới trở thành khung vững chắc cho một nền nông nghiệp hiện đại, xanh và có khả năng cạnh tranh toàn cầu.
Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: "Trách nhiệm của Bộ không phải ngồi chờ đề tài, mà phải đi tìm nhà khoa học, đi tìm những nơi có khả năng nghiên cứu để giao việc". Tư duy “trao việc thay vì cấp phép” này là lời cam kết mạnh mẽ cho một cơ chế mới: Chủ động đặt hàng, sát thực tiễn và khuyến khích tư duy đổi mới từ cơ sở nghiên cứu.
