Sức sống từ đổi mới: [Bài 2] Mật ong Khe Róc hương rừng hóa tinh hoa

Từ những giọt mật thô đến mật tinh chế - Hành trình nâng cao và đổi mới

Dưới chân dãy Nham Biền - nơi có đỉnh Non Vua và truyền thuyết 99 con chim Phượng Hoàng, khí hậu trong lành, cây rừng và vải, nhãn, bạch đàn mọc dày, tạo nên vùng đất lý tưởng cho nghề nuôi ong.

Trước kia, người dân phường Nham Biền (huyện Yên Dũng, Bắc Giang cũ), nay là phường Yên Dũng, tỉnh Bắc Ninh, chỉ nuôi ong để lấy mật dùng trong nhà hoặc làm quà. Mỗi hộ vài chục đàn ong, sản phẩm chủ yếu là mật thô, giá chỉ khoảng 120.000-150.000 đồng/lít, đầu ra bấp bênh.

Bước ngoặt đến khi HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nham Biền (HTX Nham Biền) thành lập, xây dựng thương hiệu “Mật ong Khe Róc” - tên gọi gắn với khe núi nơi đàn ong hút mật. Từ đó, nghề nuôi ong khoác lên mình diện mạo mới: hiện đại và bài bản hơn.

Khi thu hoạch, mật ong được đưa vào máy hạ thủy phần, trị giá gần 200 triệu đồng. Máy này giúp tách nước, diệt men, phá kết tinh và lọc siêu mịn, tạo ra mật sánh đặc, không sủi bọt khi vận chuyển, không lên men dù bảo quản lâu ngày.

Mật sau tinh chế đạt tiêu chuẩn dưới 18% thủy phần, có độ Brix cao, được đánh giá là mật nguyên chất loại A, bảo toàn enzyme tự nhiên.Nhờ quy trình mới, giá bán tăng lên 250.000 đồng/lít, cao hơn 60% so với mật thô trước đây.

Năm 2024, sản phẩm “Mật ong Khe Róc” được công nhận OCOP 3 sao của tỉnh Bắc Ninh, trở thành một trong những sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của vùng huyện Yên Dũng cũ.

Chưa dừng lại ở những kết quả ban đầu, HTX Nham Biền luôn tìm tòi, học hỏi để nâng cao chất lượng sản phẩm. Dưới sự hướng dẫn của Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Thái - chuyên gia đến từ Trung tâm nghiên cứu ong và nuôi ong nhiệt đới. Mùa hoa tới, HTX Nham Biền nuôi 100 đàn ong áp dụng mô hình “thùng kế” (super hive body), phương pháp nuôi ong hiện đại, tách riêng khu vực ong chúa đẻ và khu dự trữ mật.

Nhờ tấm chắn chúa, ong thợ chỉ tập trung vào thu mật và vít nắp sau khi mật đạt độ chín tự nhiên, chứa đầy enzyme và vitamin. “Mật đạt chuẩn không chỉ là mật hoa, mà là sản phẩm được ong xử lý qua hơn 200 công đoạn sinh học”, bà Nguyễn Thị Kim Phượng - Giám đốc HTX Nham Biền, chia sẻ.

Chế biến sâu - khẳng định khát vọng vươn xa

Không dừng ở mật nguyên chất, HTX Nham Biền tiếp tục bước sang giai đoạn chế biến sâu. Đơn vị đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến sâu, kết hợp mật ong tinh chế với tinh bột nghệ vàng để tạo ra sản phẩm “Viên nghệ mật ong Khe Róc” - sản phẩm vừa giàu dinh dưỡng, vừa mang giá trị của dược liệu.

Nguyên liệu nghệ được thu mua từ các hộ nông dân trồng nghệ sạch trong vùng, giàu curcumin tự nhiên. Tỷ lệ phối trộn được kiểm soát nghiêm ngặt: 30% mật ong tinh chế - 70% tinh bột nghệ tinh khiết. Hỗn hợp được khuấy trộn đều bằng máy, ép viên nhỏ, sấy lạnh ở 40°C để giữ trọn dược tính.

Viên nghệ mật ong có màu vàng sáng, mùi thơm dịu, vị ngọt thanh, giúp hỗ trợ tiêu hóa, tăng sức đề kháng, đặc biệt phù hợp với người cao tuổi và phụ nữ sau sinh.

Sản phẩm được chứng nhận OCOP 3 sao năm 2025, đồng thời được tỉnh Bắc Ninh tôn vinh là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu năm 2025.

Giám đốc HTX cho biết: “Trước đây bán mật tươi một lít chỉ lãi thấp, nay mỗi ký viên nghệ mật ong có giá trị gấp ba lần. Quan trọng hơn là tạo việc làm ổn định cho các hộ nuôi ong, giữ được nghề, lại bảo vệ được môi trường”.

Sản xuất xanh, thân thiện môi trường

Khác với các hộ nuôi ong tự phát, thường đặt thùng ong gần khu dân cư. Đặc biệt, vùng nuôi ong của HTX Nham Biền được đặt dưới chân đồi ven rừng, xa khu dân cư, bảo đảm nguồn hoa sạch, không thuốc trừ sâu, vừa nâng chất lượng mật vừa bảo vệ đa dạng sinh học.

Toàn bộ quy trình sản xuất, từ thu mật đến tinh chế, đều tuân thủ nguyên tắc “ba không”: không hóa chất, không hương liệu, không phụ gia.

Ngoài ra, bã sáp và phế phẩm ong được tận dụng để sản xuất nến sinh học và phân hữu cơ vi sinh, hướng tới mô hình “nông nghiệp tuần hoàn”. Bao bì mật và viên nghệ đều làm bằng chai thủy tinh, lọ giấy ép sinh học, giảm nhựa sử dụng. Những cải tiến ấy giúp sản phẩm của HTX không chỉ sạch mà còn xanh và bền vững, đúng định hướng của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh.

Từ nghề nuôi ong nhỏ lẻ, HTX Nham Biền đã xây dựng thành công chuỗi sản xuất - chế biến - thương hiệu, mở rộng tiêu thụ trên toàn quốc.

“Mục tiêu của chúng tôi không chỉ là bán mật, mà là làm ra một thương hiệu nông sản sạch đặc trưng của tỉnh Bắc Ninh”, Giám đốc HTX khẳng định.

Giữa vùng núi Nham Biền, những đàn ong vẫn cần mẫn bay qua từng đóa hoa vải, hoa nhãn, gửi vào từng giọt mật niềm tin của nông dân thế hệ mới - những người đang làm cho nông sản Kinh Bắc vươn xa bằng tri thức và khát vọng xanh.