Phát biểu khai mạc Hội thảo: Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết: Luật Đất đai là một trong những văn bản pháp luật rất quan trọng, tác động đến nhiều quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Đất đai là một tài nguyên quý giá, đồng thời là tư liệu sản xuất, là nguồn lực và động lực cho sự phát triển của đất nước, đặc biệt trong giai đoạn mới. Luật Đất đai đã có nhiều đổi mới và tác động lớn đến sự phát triển chung.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Hoàng Điệp.
Tuy nhiên, qua rà soát, đánh giá lại hệ thống pháp luật hiện hành nói chung và Luật Đất đai nói riêng, thông tin tổng hợp từ các địa phương và từ những người trực tiếp thực hiện chức năng quản lý nhà nước cho thấy rằng, Luật Đất đai mặc dù đã có những bước hoàn thiện nhất định nhưng vẫn còn tồn tại những vướng mắc, điểm nghẽn, những vấn đề chưa thật sự khơi thông, giải phóng được các nguồn lực.
“Sản phẩm pháp luật, đặc biệt là Luật Đất đai, là sản phẩm của xã hội chứ không phải của riêng một bộ, ngành nào, vì nó tác động đến toàn bộ sự phát triển của đất nước. Do đó, luật cần được nhận diện một cách khách quan, không phụ thuộc vào yếu tố chủ quan”, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh và đề nghị: Việc nhận diện điểm nghẽn đất đai tập trung vào các yếu tố sau: Những vướng mắc trong thực thi pháp luật về đất đai, những hạn chế trong quy định pháp luật về đất đai, và những vấn đề bất cập trong quy định của Luật Đất đai.
Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: Hoàng Điệp.
Phát biểu dẫn đề Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đoàn Thị Thanh Mỹ cho biết: Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang rà soát, sửa đổi pháp luật đất đai cho phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp.
Các nội dung này đã được thể hiện trong Nghị định 151/NĐ-CP và Nghị định 226/NĐ-CP. Đến nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tiếp nhận 125 ý kiến từ 29 cơ quan, tổ chức liên quan và đều được nghiên cứu, tiếp thu, trả lời, hướng dẫn cụ thể.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ luôn luôn lắng nghe ý kiến từ địa phương, doanh nghiệp, người dân về những điểm nghẽn vướng mắc của chính sách đất đai, để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện luật đáp ứng sự vận hành thông suốt của chính quyền địa phương hai cấp, phát huy hiệu quả nguồn lực đất đai.
Tại Hội thảo, đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước, các hiệp hội nghề nghiệp, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học đã trao đổi, phân tích nguyên nhân của những “điểm nghẽn” trong thể chế, những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật đất đai. Đồng thời, đề xuất những định hướng hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, bảo đảm việc triển khai Luật Đất đai sửa đổi được thống nhất, hiệu quả, ổn định, phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước.
Trong đó, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp cho biết: Đầu tư công khó giải ngân do chậm giải phóng mặt bằng. Ví dụ, phường Việt Trì (tỉnh Phú Thọ) có 1 địa chính phụ trách hơn 100 dự án giải phóng mặt bằng, có dự án lên đến 4.000 tỷ đồng.
Phường không đủ người, người không đủ năng lực nên ách tắc trong công tác giải phóng mặt bằng. Ngoài ra, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cũng đề nghị làm rõ quy định về bố trí tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong Luật Đất đai như thế nào.
PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội chia sẻ tại Hội thảo. Ảnh: Hoàng Điệp.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam Nguyễn Văn Đính cho biết: Hiệp hội Bất động sản Việt Nam đã tổng hợp các ý kiến của doanh nghiệp và gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Trong kiến nghị, hiệp hội thống kê rất nhiều vấn đề và xác định việc sửa đổi lần này rất quan trọng, tháo gỡ điểm nghẽn, khó khăn cho doanh nghiệp.
PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất: Việc sửa luật lần này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, phải xác định vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Tất cả liên quan đến sử dụng đất thì dẫn chiếu theo Luật Đất đai. Bên cạnh đó là vấn đề giá đất, hệ thống thông tin đầu vào về giá thì Nhà nước phải làm.
Ngoài ra, về thực thi pháp luật, hiện nay thành lập chính quyền địa phương 2 cấp, vị trí vai trò của xã, phường cực kỳ quan trọng, rất nhiều việc. Nhiều lãnh đạo xã là trưởng phòng giáo dục, văn hóa về làm Chủ tịch xã không dám ký vì lĩnh vực mới.
Do đó, đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tuyên truyền, tập huấn để địa phương làm, bởi hiện nay, việc phân cấp, phân quyền cho địa phương làm, tự chịu trách nhiệm rất khó, nhiều vấn đề cần giải quyết nếu không công việc rất ách tắc.
Trong khi đó, Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn cho biết: Hiện nay, người sử dụng đất đến cơ quan thuế để nhận giấy tờ xác định nghĩa vụ thuế rồi đi nộp tiền và nộp tiền xong thì lại quay lại cơ quan thuế để xác định nghĩa vụ tài chính đã hoàn thành. Sau đó, nhận thông báo đã hoàn thành nghĩa vụ thuế rồi sang Văn phòng Đăng ký đất đai cùng cấp để làm thủ tục nhận sổ đỏ.
Quy trình này rất phức tạp vì pháp luật về đất đai không yêu cầu phải xác nhận hoàn thành nghĩa vụ tài chính. Pháp luật về quản lý thuế thì quy định thủ tục hành chính này là 10 ngày.
"Tôi đề xuất các bộ phận soạn thảo nghiên cứu bỏ quy định liên quan đến nội dung vừa nêu để thuận tiện cho người dân, góp phần cải cách thủ tục hành chính. Cùng với đó, việc chỉ định một số ngân hàng quốc doanh để người dân nộp nghĩa vụ tài chính đã gây khó khăn cho người dân.
Bởi lẽ, ngày thứ 7, Chủ nhật, một số trường hợp đi nộp tiền thì ngân hàng quốc doanh không làm việc, chỉ có ngân hàng ngoài quốc doanh, đề xuất nội dung này cần sửa ngay" - Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn đề xuất.
Theo Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn: Sở Tư pháp đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Tư pháp xem xét điều khoản của Luật Đấu giá tài sản (khoản 3 Điều 33 Luật Đấu giá tài sản). Trong đó, quy định tổ chức hành nghề đấu giá ký hợp đồng đấu giá thì phải xem tính hợp pháp của tài sản đem ra đấu giá sẽ rất khó khăn nếu liên quan đến nhà và đất, bởi lẽ người bán có quyền được đem tài sản ra đấu giá hay không.
Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Ngô Anh Tuấn phát biểu tại điểm cầu UBND thành phố Hà Nội.Ảnh: Hoàng Điệp.
Thông thường khi khiếu kiện nhau thì kiện người hành nghề đấu giá vì không kiểm tra, không thực hiện nghiêm khoản 3 Điều 33 Luật Đấu giá tài sản là phải kiểm tra hồ sơ, chứng minh quyền được đem tài sản ra đấu giá của chủ tài sản. Từ đó, đấu giá thành rồi nhưng câu chuyện giải quyết khiếu kiện rất phức tạp.
Phát biểu kết luận tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc khẳng định, hội thảo đã đi trúng và đúng với tâm tư, nhu cầu của xã hội, đặc biệt là của doanh nghiệp, các bộ, ngành và địa phương. Các ý kiến phát biểu tại hội thảo đã thể hiện sự tâm huyết, trách nhiệm, thẳng thắn và cởi mở.
Nhiều vấn đề được đề cập không chỉ trong phạm vi Luật Đất đai mà còn ở những điểm chưa tương thích, chưa đồng bộ giữa các luật có liên quan. Một số ý kiến nhấn mạnh, hiện nay, trong lĩnh vực đất đai vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc; mức độ, tính chất thế nào sẽ được các cơ quan chức năng tiếp tục tổng hợp, phân tích và đánh giá khách quan.
Cụ thể, có 3 nhóm vấn đề nổi bật được tập trung thảo luận:
Thứ nhất, về phân cấp, phân quyền trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Hiện nay, Luật Đất đai chủ yếu giao thẩm quyền cho cấp tỉnh, cấp huyện, trong khi thực tiễn đặt ra nhiều yêu cầu mới. Vấn đề này cần nghiên cứu toàn diện, đồng bộ, khách quan, có tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nhưng vẫn bảo đảm quản lý Nhà nước chặt chẽ và phát huy đất đai như nguồn lực phát triển.
Thứ hai, về bồi thường, giải phóng mặt bằng. Mặc dù Luật Đất đai 2013 đã có những bước điều chỉnh, song trên thực tế vẫn phát sinh nhiều bất cập. Cần có thủ tục hành chính khác biệt, đơn giản hơn đối với trường hợp người dân đồng thuận; đồng thời bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người chưa đồng thuận.
Thứ ba, về xác định giá đất. Bản chất khái niệm giá đất không có lỗi, nhưng phương pháp xác định hiện nay còn nhiều hạn chế. Chúng ta cần cơ chế để bảo đảm giá đất phản ánh đúng giá trị thực, minh bạch, khách quan. Việc chuyển đổi số trong quản lý đất đai là giải pháp then chốt, giúp xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, minh bạch hóa các giao dịch và tiến tới xác định giá đất sát thực tế.
Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng chỉ ra những mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật Đất đai và các luật khác. Một gợi mở quan trọng là cần xác định Luật Đất đai đóng vai trò “luật nền tảng”, từ đó bảo đảm sự thống nhất, tránh mâu thuẫn, xung đột với hệ thống pháp luật liên quan. Tất cả ý kiến sẽ được Bộ Tư pháp tổng hợp đầy đủ, phân nhóm rõ ràng.
“Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, tổ chức nhiều hội thảo chuyên sâu hơn để bổ sung thêm dữ liệu, thông tin khách quan, phục vụ quá trình hoàn thiện pháp luật nói chung và Luật Đất đai nói riêng trong thời gian tới" - Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh.
