Thủ tục nhiêu khê
Chạng vạng tối, khuôn viên chung cư Zen Tower - một dự án nhà ở xã hội tại quận 12, TP.HCM - nhộn nhịp người lớn và trẻ em vui chơi, hóng mát. Phần đông trong số này là những người may mắn mua được suất nhà ở xã hội (NOXH). Bởi vì, ở một thành thị lớn như TP.HCM – nơi có nhu cầu về nhà ở rất cao và cũng là nơi có nhiều người nhập cư, người lao động thu nhập thấp đang ở trọ, thì việc đủ điều kiện và có được suất mua NOXH là điều không hề dễ dàng.
Cư dân chung cư Zen Tower vui chơi, hóng mát dưới sân. Ảnh: Thục Vy.
Anh Trung Nguyên - một cư dân sống tại chung cư này cho biết, đến bây giờ anh vẫn cảm thấy may mắn khi bốc trúng suất mua căn hộ tại dự án. Vào thời điểm năm 2017, anh đã vượt cả ngàn hồ sơ đăng ký mua để có cơ hội sở hữu căn hộ ở chung cư này. Tỷ lệ cạnh tranh này không khác gì việc thi vào trường chuyên, lớp chọn.
Chia sẻ về việc vay vốn ngân hàng, anh Trung Nguyên cho hay, anh đăng ký gói vay của Ngân hàng Chính sách xã hội. Trong năm trước, mức lãi suất ưu đãi chỉ 4,8%/năm, thời hạn vay 25 năm. Bây giờ lãi suất đã nâng lên thành 6,6%/năm. Dẫu vậy, mức lãi suất 6,6%/năm vẫn ở mức chấp nhận được đối với gia đình anh.
Cũng như anh Trung Nguyên, chị Ngọc Thiện ngụ tại quận Bình Tân (TP.HCM) cũng là một trong số ít những người mua nhà tại dự án NOXH 35 Hồ Học Lãm ở quận Bình Tân vào năm 2016. Bởi vì, để được duyệt suất mua NOXH, chị phải đáp ứng đủ nhiều điều kiện, tương ứng với đó là quá trình chuẩn bị giấy tờ vô cùng nhiêu khê. Giờ đây được có chốn an cư, chị đã hiện thực hóa giấc mơ sau gần 20 năm lăn lộn ở chốn thị thành đông đúc này.
Tuy nhiên, trường hợp may mắn như anh Trung Nguyên và chị Ngọc Thiện chỉ là số ít trong hơn một triệu người lao động có nhu cầu nhà ở tại TP.HCM. Theo Hiệp hội bất động sản TP.HCM (HoREA), TP.HCM có khoảng 1,3 triệu lao động có nhu cầu nhà ở. Người lao động thu nhập thấp, công nhân nghèo ở thành phố sôi động nhất nước luôn mong muốn có một mái nhà, dẫu là nhỏ. Hoặc tối thiểu, cũng là một chốn ở lâu dài, ổn định được cho thuê với mức giá phù hợp và NOXH chính là lựa chọn phù hợp. Tuy nhiên, để mua hay thuê NOXH là một vấn đề nan giải với họ. Bên cạnh khan hiếm nguồn cung, thì một trong những nguyên nhân chính là do các thủ tục thuê, mua NOXH rất khó khăn, phức tạp.
Để mua được NOXH, thời gian trước người mua phải đáp ứng các điều kiện như: có hộ khẩu hoặc phải tạm trú và đóng bảo hiểm xã hội liên tiếp trên 6 tháng; có mức thu nhập thấp, không thuộc diện đóng thuế thu nhập cá nhân (nghĩa là dưới 11tr/tháng); chưa có sở hữu nhà hộ gia đình. Đối với các điều kiện này, nhiều gia đình, hộ gia đình, người lao động thu nhập thấp lại không đáp ứng được, nhiều người đành phải từ bỏ giấc mơ NOXH, dù đã cất công nhiều tháng trời để làm thủ tục.
Chị Nguyễn Thị Thanh Bình, ngụ tại quận Gò Vấp – là người từng từ bỏ việc mua NOXH chia sẻ: NOXH đòi hỏi quá nhiều chứng từ. Cả một quá trình tôi chuẩn bị hồ sơ, nhưng khi nộp hồ sơ được rồi lại phải trả tới, trả lui mấy lần, việc hoàn thiện những giấy tờ đó diễn ra rất khó khăn và kéo dài.
“Thời điểm làm thủ tục, mức thu nhập của tôi phù hợp với tiêu chuẩn mua NOXH. Nhưng việc hoàn thành các giấy tờ khác bị kéo dài, đến lúc nộp gần đủ hồ sơ thì mức lương tôi được tăng, lại không đáp ứng được tiêu chí. Do đó, tôi đã từ bỏ việc mua NOXH và vay mượn thêm người thân để mua căn hộ 50m2, được vay gói ưu đãi 30.000 tỷ đồng với lãi suất cố định 6% trong vòng 15 năm tại quận Gò Vấp”, chị Thanh Bình cho hay.
Nguồn cung chưa đáp ứng
Nhằm tạo điều kiện an cư cho người lao động, người có thu nhập thấp, thời gian qua, phát triển NOXH là vấn đề được Đảng, Nhà nước hết sức quan tâm với nhiều chủ trương, chính sách đã được ban hành, trong đó có Đề án của Chính phủ về Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu NOXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, giai đoạn 2021 - 2030. Đây cũng là mục tiêu được chính quyền TP.HCM quyết tâm thực hiện.
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, triển khai Đề án của Chính phủ về Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn NOXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, giai đoạn 2021 – 2030, TP.HCM được giao chỉ tiêu phát triển 69.700 căn hộ đến năm 2030. Trong đó, giai đoạn 2021 - 2025 là 26.200 căn và giai đoạn 2026 - 2030 là 43.500 căn.
Tuy nhiên, kết quả thực hiện dự án NOXH tại TP.HCM hiện nay vẫn khá khiêm tốn. Lý do là việc phát triển NOXH gặp nhiều khó khăn vướng mắc, các bước thủ tục đầu tư dự án còn phức tạp; các quy trình thủ tục như nhà ở thương mại, thậm chí còn nhiều bước hơn.
Cụ thể, trong giai đoạn 2016-2020, thành phố đã xây dựng hoàn thành, đưa vào sử dụng 19 dự án, với quy mô 14.954 căn hộ. Từ năm 2021 đến tháng 12/2024 xây dựng hoàn thành 6 dự án với quy mô 2.745 căn hộ, đang thi công 4 dự án với quy mô 2.874 căn hộ. Hiện tại, thành phố đang tiếp tục triển khai thực hiện thủ tục pháp lý đối với 21 dự án với quy mô khoảng 40.000 căn hộ.
Bàn về nguyên nhân nguồn cung NOXH tại TP.HCM chưa đáp ứng được nhu cầu và kế hoạch đặt ra, nhiều chuyên gia cho rằng, nguyên nhân chính là do quy trình phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 và cấp phép xây dựng kéo dài quá lâu. Quy trình này khiến doanh nghiệp “dài cổ” chờ đợi.
Ông Lê Hoàng Châu – Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cho biết, năm 2024, khi lần đầu tiên UBND TP.HCM tổ chức Hội nghị Xúc tiến đầu tư xây dựng NOXH, có 21 doanh nghiệp đã đăng ký đầu tư xây dựng NOXH tại quỹ đất do doanh nghiệp tự tạo lập với khoảng 52.000 căn hộ.
Thế nhưng, cho tới nay, theo tìm hiểu thì đa phần các dự án này nằm trên giấy hoặc mới trong giai đoạn tìm hiểu đầu tư. Theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, quy trình xin đầu tư dự án NOXH yêu cầu doanh nghiệp phải qua nhiều công đoạn, từ xác định giá đất, tiền sử dụng đất đến xin miễn giảm thuế, thời gian xét duyệt kéo dài dẫn đến nhiều dự án chậm tiến độ.
