Nhà bảo tồn Jane Goodall qua đời ở tuổi 91

Ngày 1/10, thế giới đã mất đi một trong những biểu tượng vĩ đại nhất của khoa học và phong trào bảo tồn bà Jane Goodall, hay còn được nhớ tới là nhà bảo tồn và nhà linh trưởng học. Thông tin được Viện Jane Goodall xác nhận, cho biết bà qua đời ở tuổi 91 trong chuyến công tác ở California (Mỹ).

Người thay đổi nhận thức về loài tinh tinh

Sinh năm 1934 tại London, Jane Goodall từ nhỏ đã nuôi dưỡng niềm say mê với thế giới động vật và được gia đình ủng hộ hết lòng. Từ con búp bê tinh tinh nhồi bông đầu tiên cho tới những lần nghiên cứu sâu bọ trong vườn nhà, niềm đam mê đã từ từ nhen nhóm và dần trở thành sứ mệnh của bà.

Năm 1960, khi mới 26 tuổi, bà đặt chân đến Tanzania để tham gia nghiên cứu cùng nhà cổ nhân học Louis Leakey. Không theo lối tiếp cận khoa học truyền thống, Goodall hòa mình vào rừng, phá vỡ chuẩn mực khi đặt tên riêng cho các cá thể thay vì gắn số hiệu, như David Greybeard - con tinh tinh đã giúp bà phát hiện bước ngoặt lịch sử: khả năng sử dụng công cụ để kiếm mồi. Quan sát ấy đã làm lung lay quan niệm "loài người là sinh vật duy nhất biết chế tạo và sử dụng công cụ", và mở ra cuộc cách mạng nhận thức trong khoa học.

Người tiên phong và truyền cảm hứng

Năm 1965, Goodall thành lập Trung tâm Nghiên cứu Gombe Stream, nơi đào tạo thế hệ các nhà linh trưởng học và sinh thái học trẻ, trong đó có phụ nữ - nhóm gần như vắng bóng trong lĩnh vực lúc bấy giờ. Gilbert Grosvenor, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Địa lý Quốc gia, từng khẳng định: "Con đường tiên phong mà Jane mở ra cho các nữ nhà khoa học chính là một phần di sản vĩ đại nhất của bà".

Năm 1977, bà sáng lập Viện Jane Goodall, trở thành tổ chức dẫn dắt các chương trình bảo vệ tinh tinh và môi trường sống của chúng, cũng như thúc đẩy các dự án cộng đồng vì thiên nhiên.

Từ giữa thập niên 1980, sau khi chứng kiến thước phim về thí nghiệm trên động vật, Goodall mở rộng hoạt động sang vận động nhân đạo, khí hậu và đa dạng sinh học trên toàn cầu. Không chỉ dừng ở nghiên cứu, bà còn đi khắp thế giới. Ngay cả khi đã qua tuổi 90, bà vẫn đi vận động, trò chuyện với sinh viên, lãnh đạo, nhà hoạch định chính sách và cộng đồng.

Dù thường xuyên đề cập tới khủng khoảng khí hậu - môi trường trong các bài phát biểu của mình, Goodall chưa bao giờ để mất niềm tin vào sự thay đổi. Bà truyền cảm hứng bằng giọng nói nhẹ nhàng nhưng kiên quyết, bằng những câu chuyện đời thường xen lẫn sự dí dỏm, cả tiếng kêu bắt chước tinh tinh.

Trong chuyến thăm Singapore cuối năm 2024, bà vẫn miệt mài kêu gọi bảo tồn biển và phục hồi rạn san hô. Còn tại Los Angeles tuần này, ngay khi bà chuẩn bị tham gia sự kiện trồng 5.000 cây phục hồi rừng sau cháy, tin buồn về sự ra đi của bà đã đến. Cây đầu tiên được trồng mang tên Jane Goodall, sau phút mặc niệm trang nghiêm.

Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã viết trên X: "Tôi vô cùng đau buồn trước sự ra đi của Jane Goodall, sứ giả hòa bình thân yêu của chúng ta. Bà để lại một di sản phi thường cho nhân loại và hành tinh".

Chris Packham, nhà báo và nhà hoạt động môi trường, xúc động chia sẻ: "Ở một khía cạnh nào đó, Jane đã ra đi ngay ở hành trình bà đã gắn bó, chính là bảo vệ sự sống trên Trái đất".

Từ phòng thí nghiệm Gombe ở châu Phi đến những khán phòng chật kín khán giả khắp năm châu, Jane Goodall cống hiến trọn vẹn cho khoa học và thiên nhiên. Di sản của bà không chỉ nằm ở những khám phá, mà còn ở niềm hy vọng bà gieo vào thế hệ sau.

"Sự dấn thân, tầm nhìn và thông điệp về hy vọng của bà đã khơi dậy một phong trào toàn cầu chung tay bảo vệ hành tinh. Trên hết, Jane đã dạy chúng ta rằng khi tìm kiếm tình người trong thế giới xung quanh, chúng ta sẽ tìm thấy nó trong chính bản thân mình", cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đăng trên nền tảng X.