Nhà báo Chánh Trinh và con trai Lý Chánh, năm 2000.
Nhà báo Chánh Trinh (tên thật Lý Quí Chung, 1940-2005) có nhiều năm đảm nhiệm vai trò thư ký tòa soạn Kiến Thức Gia Đình (phụ san của Báo Nông nghiệp và Môi trường). Ông không chỉ lừng lẫy trong nghề báo, mà còn là một dịch giả và là một nhân chứng lịch sử (từng xuất bản “Hồi ký không tên” với tư cách Tổng trưởng Thông tin cuối cùng của chế độ Việt Nam Cộng Hòa).
Như một cơ duyên, con trai út Lý Quí Chánh đã nối nghiệp cha mình và trở thành nhà báo Lý Chánh. Bây giờ, ở tuổi 55, nhà báo Lý Chánh chia sẻ về người cha tài hoa đã dẫn đường vào nghề báo.
Nhà báo Chánh Trinh có hai người con trai được công chúng nhắc đến thường xuyên là Lý Quí Trung và Lý Chánh. Nếu Lý Quí Trung nối nghiệp cha ở lĩnh vực viết sách, thì Lý Chánh nối nghiệp cha ở lĩnh vực làm báo. Xin được hỏi, anh đã vào nghề báo từ cơ duyên gắn kết nào của thân phụ?
Theo dõi ba tôi làm báo từ nhỏ, tôi chưa từng có ý định viết báo, hay trở thành một nhà báo, cho tới khi có một ngã rẽ bất ngờ. Năm 1998, sau khi có bằng cử nhân Quản trị kinh doanh chuyên ngành Marketing từ Úc về, trong lúc chờ kết quả xin việc, tôi thường cà phê ăn sáng, rồi thỉnh thoảng ăn trưa với ba tôi. Hai cha con chỉ toàn nói chuyện bóng đá.
Rồi một hôm ba tôi điện thoại: “Tối nay, ba phải viết tới bốn bài cho các tờ báo, con có thể viết giùm ba một bài không, như vậy mới kịp”. Tối hôm đó, tôi gởi bài cho ba tôi, cỡ 1.500 chữ thì phải. Tới khuya, ba tôi gọi lại, kêu tôi cho một cái bút danh gởi báo, vì “bài con viết mà để tên ba thì coi không được, kỳ lắm”. Tôi chọn Lý Chánh, và nó dính luôn với tôi cho tới tận bây giờ.
Tính ra, ba đưa tôi vào nghề bằng một cách không thể nào tế nhị, ngọt ngào hơn.
Giai đoạn sự nghiệp báo chí của nhà báo Chánh Trinh rực rỡ nhất là ở thập niên 1980-1990 của thế kỷ trước, thì anh ấn tượng nhất với hình ảnh nào hoặc kỷ niệm nào với cha mình?
Đó là giai đoạn tôi ở độ tuổi thiếu niên, chưa đủ có những nhận thức sâu xa về công việc cũng như vai trò của ba tôi trong nghề báo. Tôi nhớ, năm 1982, lúc 12 tuổi, là thời điểm tôi “nhận ra” ba tôi làm báo.
Đó cũng là giai đoạn hình thành trong tôi một ý niệm, ba tôi vừa là người cha, vừa như người bạn. Tôi được ba tôi đưa vào toà soạn chơi nhiều hơn (Tin Sáng, Tuổi Trẻ), được đồng hành cùng ba tôi nhiều hơn trên những “chuyến xe bão táp”, rong ruổi các tỉnh miền Tây xem giải bóng đá A1, A2 toàn quốc.
Từ một người cha, một người bạn, ba tôi bắt đầu cho tôi cảm giác của một đồng nghiệp khi bắt đầu nhờ tôi nhắc lại những trận đấu đã qua lúc ba tôi quên, rồi thậm chí tham khảo ý kiến của thằng con trai út là tôi để viết bài.
Cho tới khi tôi ngồi trên khán đài C sân vận động Phú Thọ, TP.HCM xem bóng đá mỗi chiều Chủ nhật, nghe khán giả chung quanh mình tán dương những bài bình luận trên báo của Chánh Trinh, thì ba tôi trở thành “người hùng” thật sự trong thằng nhóc tôi 14-15 tuổi.
Khi anh làm báo ở mảng thể thao, danh tiếng của người cha Chánh Trinh, thực sự là động lực hay áp lực?
Thật tâm mà nói, tôi chưa từng cảm thấy áp lực vì danh tiếng của ba tôi, mà ngược lại coi đó như một điều đáng để tự hào. Tôi tự hào vì được ba tôi đưa vào nghề, tự hào được ba tôi dẫn dắt, và tự hào khi được trở thành đồng nghiệp của ba tôi sau này. Chính những sự tự hào này trở thành động lực cho tôi trong suốt 25 năm làm nghề, từ viết báo cho đến dẫn chương trình truyền hình các buổi tường thuật trực tiếp các giải bóng đá quốc tế.
Nhà báo Chánh Trinh được xưng tụng là nhà bình luận bóng đá hàng đầu Việt Nam một thời. Khi đọc bài bình luận của cha mình, anh thường chú ý phẩm chất độc đáo nào?
Đó là trong cách đặt tít cho bài báo, cách viết chú thích ảnh, và góc nhìn vấn đề rất khác biệt. Cách viết chú thích ảnh của ba tôi không khác nào một bài báo nhỏ trong bài báo lớn. Và chính việc đọc những chú thích ảnh của ba tôi đã giúp ích cho tôi rất nhiều trong công việc viết lời bình khi chuyển sang làm truyền hình sau này.
Bài học nghề báo nào mà thân phụ để lại, khiến anh không thể nào quên?
Tôi học ở ba tôi sự sáng tạo, nhưng phải kỹ lưỡng và tinh tế cho đến từng chi tiết. Tôi còn nhớ năm 2010 khi lần đầu làm thư ký toà soạn cho một tạp chí thể thao, tôi đem về “khoe” với ba tôi số báo đầu tiên. Buổi cà phê sáng hôm sau, ba tôi đã chỉ ra mấy chục lỗi cơ bản mà một thư ký toà soạn thiếu kinh nghiệm như tôi đã mắc phải.
Đầu tiên, ba tôi chỉ một tấm ảnh trông không có vấn đề gì bất thường nhưng lại cho rằng đó là vấn đề lớn. Tôi nhìn mãi tấm hình ngôi sao golf Tiger Woods nhưng không sao nhận ra được nó sai chỗ nào, cho tới khi ba tôi giảng giải: “Người thiết kế đã lật tấm ảnh ngược lại vì muốn dàn trang cho đẹp và cân đối”. Chính cái logo thương hiệu Nike bị đổi hướng trên nón của Tiger Woods là điểm giúp Ba tôi phát hiện. Bài học thứ hai là khi dàn trang không được quyền để “rớt chữ” đối với những từ kép. Nói cách khác, từ kép phải nằm chung một hàng, không thể một chữ ở cuối hàng trên và một chữ rớt xuống hàng dưới.
Những bài học đơn giản mang tính vỡ lòng từ ba tôi đã có vai trò quan trọng trong suốt sự nghiệp làm báo của tôi.
Sau 20 năm nhà báo Chánh Trinh đi xa, anh nhớ nhất cha mình ở điều gì?
Đối với tôi, ba tôi là một người cha luôn dẫn dắt, định hướng cho con cái theo hướng tế nhị nhất, là một người bạn tâm giao nhất, là một "đối thủ" khó nuốt nhất khi đối đầu trong thể thao, và là một đồng nghiệp - người thầy vĩ đại nhất.
Hình ảnh ba tôi đọc báo hoặc viết bài trong khi tận hưởng ly cà phê sữa nóng, có lẽ là hình ảnh thương yêu nhất mang lại cảm giác ba tôi luôn đồng hành với cá nhân tôi.
Nếu khắc họa cha mình bằng một đoạn nhận định ngắn khoảng 100 chữ, anh sẽ nói thế nào?
Trước hết, đó là một người đàn ông lịch lãm, lãng mạn, tài hoa, và yêu người, yêu đời. Trong trái tim của người đàn ông đó luôn có lý tưởng sống, có sự dấn thân, và một tư tưởng không bao giờ buông xuôi.
Xin cảm ơn anh!
