Dữ liệu vừa được công bố giữa năm 2025 cho thấy tình trạng mất rừng nhiệt đới năm 2024 đã ở mức kỷ lục. Năm 2024, sáu quốc gia Mỹ Latin nằm trong top 10 thế giới về diện tích rừng nhiệt đới nguyên sinh bị mất nhiều nhất, theo dữ liệu mới nhất từ Đại học Maryland (Mỹ). Brazil và Bolivia dẫn đầu bảng, với tổng diện tích rừng bị mất đạt mức kỷ lục 6,7 triệu ha, tăng 80% so với năm 2023. Riêng khu vực Amazon, diện tích rừng mất tăng vọt 110%: mức tăng mạnh nhất kể từ năm 2016.
Năm 2024, các vụ cháy rừng lan rộng khắp các quần xã sinh vật Amazon, Pantanal, Cerrado và các khu vực đông dân cư ở bang São Paulo. Ảnh: Gustavo Figueirôa/SOS Pantanal.
Tình trạng này trở nên đặc biệt nghiêm trọng khi các vụ cháy rừng năm 2024 lan rộng khắp Amazon, Pantanal, Cerrado và nhiều khu vực đông dân cư ở Brazil. Chỉ riêng trong năm 2024, diện tích rừng nguyên sinh bị cháy tại Mỹ Latin đã gấp 5 lần so với năm 2023, nổi bật là tại Brazil, Bolivia và Mexico.
Trong bối cảnh toàn cầu mất rừng nhiệt đới gia tăng, một số quốc gia châu Á như Indonesia và Malaysia lại có chuyển biến tích cực nhờ chính sách kiểm soát hiệu quả. Tuy nhiên, tại Mỹ Latin, kể cả những nước từng kiểm soát tốt như Brazil và Colombia vẫn chứng kiến tổn thất rừng nghiêm trọng.
Bà Marlene Quintanilla Palacios, Giám đốc nghiên cứu của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Bolivia, nhận định: “Mất rừng quá nhanh là tin buồn vào lúc chúng ta cần rừng hơn bao giờ hết”. Năm 2024 cũng ghi nhận mức nhiệt cao kỷ lục, hạn hán dữ dội do El Niño khiến rừng càng dễ bắt lửa. “Biến đổi khí hậu đang thúc đẩy tất cả những điều này,” bà nhấn mạnh.
Theo ông Rod Taylor, Giám đốc chương trình rừng của Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), nếu cháy rừng tiếp tục là nguyên nhân chính, tốc độ mất rừng sẽ ngày càng gia tăng khi khí hậu nóng lên, rừng khô cằn và dễ bén lửa hơn.
Đáng chú ý, hơn 60% diện tích rừng nguyên sinh bị mất của Bolivia năm 2024 do cháy rừng, trong bối cảnh hạn hán nghiêm trọng và các biện pháp phòng chống cháy chủ yếu tập trung vào cứu hộ, xử lý muộn. Đã ba năm liên tiếp, Bolivia lập kỷ lục về mất rừng. Tại đây, lửa thường được dùng để khai phá đất trồng đậu nành, mía, ngô hoặc mở rộng chăn nuôi gia súc, cùng với sự gia tăng dân số ở các vùng rừng thấp càng làm áp lực phá rừng lớn hơn. Trong khi đó, tỷ lệ xử phạt phá rừng trái phép chỉ đạt khoảng 3%, mức phạt quá thấp dẫn đến tâm lý nhờn luật, còn công tác bảo vệ rừng lại phụ thuộc nhiều vào nguồn tài trợ quốc tế nhưng phân bổ chưa hiệu quả, nhất là tại vùng biên giới.
Các điểm nóng về mất rừng nguyên sinh ở Bolivia giai đoạn 2002-2024 cho thấy tình trạng mất rừng đang lan rộng trên khắp nước này. Ảnh: Global Forest Watch.
Mexico cũng chứng kiến số vụ cháy rừng và diện tích rừng bị cháy lớn nhất kể từ 1998, với hơn 8.000 vụ làm thiêu rụi 1,67 triệu ha đất, dù cách tính thống kê có thể dẫn đến tỷ lệ mất rừng thấp hơn trên giấy tờ.
Guyana, quốc gia có độ che phủ rừng tới 87%, cũng ghi nhận diện tích rừng mất tăng gấp bốn lần chỉ trong một năm, chủ yếu do cháy rừng và khai thác vàng. Colombia, sau khi giảm mạnh nạn phá rừng năm 2023, lại ghi nhận mức tăng gần 50% trong năm 2024 vì xung đột vũ trang và mở rộng nông nghiệp.
Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có chính sách quyết liệt cùng thay đổi mô hình phát triển kinh tế, lịch sử mất rừng sẽ tiếp tục lặp lại, đẩy khí hậu toàn cầu vào vòng xoáy nguy hiểm mới.
