Mở lối vốn trung, dài hạn cho doanh nghiệp từ cho thuê tài chính

Chia sẻ tại tọa đàm ngày 13/8, TS Phạm Xuân Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam cho biết, loại hình này đã có mặt ở Việt Nam từ 1992 nhưng quy mô còn nhỏ so với tiềm năng.

Toàn ngành hiện có 9 công ty (8 đang hoạt động, 1 tái cơ cấu), tổng dư nợ khoảng 47.000 tỷ đồng, tương đương 0,28% tổng dư nợ tín dụng nền kinh tế. Số hợp đồng khoảng 15.000, mới đáp ứng 1,5% số doanh nghiệp và thấp hơn nhiều nếu tính cả 5,2 triệu hộ kinh doanh.

Sự khiêm tốn càng rõ nếu so với Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan, nơi 70-80% doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính. “Đây là một kênh vốn có khả năng chấp nhận rủi ro cao hơn ngân hàng thương mại, đáp ứng tốt nhu cầu vốn trung và dài hạn cho cả tài sản hữu hình lẫn vô hình như phần mềm, bản quyền, hạ tầng công nghệ, giấy phép khai thác”, ông Hòe phân tích.

Theo ông, với mức tăng trưởng GDP khoảng 7%/năm, nhu cầu vốn trung và dài hạn sẽ tiếp đà tăng. Trong đó, 4 xu hướng lớn đang mở dư địa phát triển mạnh gồm: Nhu cầu vốn trung và dài hạn tăng cùng kinh tế. Nhu cầu máy móc, thiết bị ở nhiều lĩnh vực, đặc biệt y tế tư nhân với khoảng 400 bệnh viện, 50.000 phòng khám.

Cùng với đó, là xu hướng đầu tư vào thiết bị xanh, thiết bị số phục vụ chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Và sự phổ biến của hình thức thuê vận hành trả tiền theo thời gian sử dụng.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng bình quân 4 năm qua của ngành đạt 14,7%/năm, tương đương mức tăng tín dụng chung. Quy mô nhỏ, dịch vụ kèm theo chưa phát triển, tỷ lệ nợ xấu dưới 3% nhưng chưa phản ánh đúng đặc thù rủi ro.

Theo ông Hòe, “bộ tứ” Nghị quyết 57, 59, 66 và 68 có thể tạo đột phá cho ngành cho thuê tài chính. Cụ thể, Nghị quyết 57 mở rộng danh mục tài sản cho thuê, Nghị quyết 68 hoàn thiện hành lang pháp lý, Nghị quyết 59 thúc đẩy hợp tác quốc tế và liên kết với ngân hàng, công ty nước ngoài, còn Nghị quyết 66 đổi mới tư duy chính sách.

“Nếu được triển khai đồng bộ, đây sẽ là cú hích đánh thức thị trường cho thuê tài chính,” ông nói.

Ông JinChang Lai, Chuyên gia trưởng Tập đoàn Tài chính Quốc tế cho rằng, yêu cầu vốn tối thiểu 24 triệu USD với công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam quá cao so với Indonesia (6 triệu USD). Ông đề xuất, áp lộ trình 5 năm để đạt mức này, cho phép phát hành trái phiếu bảo đảm bằng khoản phải thu cho thuê, giúp giảm chi phí vốn.

Ngoài ra, Việt Nam cần luật riêng hoặc quy định rõ trong Bộ luật Dân sự/Thương mại để xác định quan hệ pháp lý, quyền sở hữu và cơ chế xử lý khi phá sản.

Một số quy định mới tại Thông tư 26/2023/TT-NHNN đã tạo thuận lợi, như bỏ hạn mức tín dụng đối với công ty cho thuê tài chính, cho phép cho vay vốn lưu động, xét duyệt hợp đồng điện tử dưới 500 triệu đồng.

Dù vậy, Tổng thư ký Phạm Xuân Hòe quan điểm, vẫn cần nâng hạn mức phê duyệt điện tử lên 1 tỷ đồng, mở rộng danh mục tài sản cho thuê gồm tàu biển, máy bay chở khách, tài sản số, phần mềm, giấy phép khai thác...

“Nếu tháo gỡ được rào cản và thay đổi tư duy quản lý, cho thuê tài chính sẽ trở thành kênh dẫn vốn quan trọng, giúp doanh nghiệp, nhất là nhóm SME, có thêm động lực đổi mới công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, góp phần vào tăng trưởng kinh tế bền vững”, ông Hòe nhấn mạnh.

Đại diện Công ty Cho thuê tài chính TNHH MTV VietinBank cũng chung đề xuất này và gợi mở thêm cơ chế hợp vốn tương tự ngân hàng. Khối SME rất mong chính sách thẩm định giá minh bạch, khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tiếp cận dịch vụ và giảm bất lợi cạnh tranh so với ngân hàng.

Ông Nguyễn Thiều Sơn, Tổng Giám đốc Công ty cho thuê tài chính TNHH BIDV-SuMi Trust đánh giá, dù hoạt động cho thuê tài chính đã xuất hiện tại Việt Nam hơn 20 năm, đến nay mới có những bước phát triển rõ rệt nhờ các chính sách cởi mở hơn từ cơ quan quản lý nhà nước. Tuy nhiên, khảo sát trên 1.000 doanh nghiệp thì chỉ 10% biết và sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính.

Bên cạnh đó, ông bày tỏ lo ngại, rằng lĩnh vực cho thuê tài chính đang bị áp dụng các chỉ tiêu an toàn hoạt động và giới hạn cấp tín dụng gần giống ngân hàng, dù bản chất hoạt động khác hẳn và rủi ro lan truyền thấp hơn. Ngành không được nhận tiền gửi của dân cư và bị hạn chế giao dịch cho thuê tương tự cho vay tiêu dùng, khiến khả năng cạnh tranh bị bó hẹp.