Ngày 29/12, tại phường Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức Diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên”.
Toàn cảnh Diễn đàn. Ảnh: Phạm Hoài.
Nội địa hoá các thiết bị nhập khẩu để phù hợp điều kiện Việt Nam
Tại Diễn đàn, đại diện Công ty Cổ phần Công nghệ tưới Khang Thịnh, đã chia sẻ về giải pháp công nghệ tưới nhỏ giọt tích hợp cấp dinh dưỡng và thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng cố vấn trí tuệ nhân tạo (AI) của hãng Netafim (Israel), hướng tới đối tượng nông hộ quy mô nhỏ.
Theo chuyên gia Đoàn Phúc Cường, một trong những điểm cốt lõi của công nghệ này là sử dụng đầu nhỏ giọt có lưu lượng rất thấp, giúp nước được phân bổ đều trong vùng rễ, đúng lúc, đúng lượng cây trồng cần. Nhờ đó, cây hấp thu nước và dinh dưỡng hiệu quả hơn, tiết kiệm đáng kể nước tưới và năng lượng vận hành. Phân bón hòa tan theo nước tưới cũng được sử dụng triệt để, giảm thất thoát, giảm chi phí và hạn chế ô nhiễm môi trường.
Đặc biệt, công nghệ tưới chính xác giúp kiểm soát tốt độ mặn trong vùng rễ, tạo điều kiện để cây sinh trưởng ổn định ngay cả ở những vùng đất khô hạn, dễ mặn hóa. Hệ thống này còn cho phép đưa thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ cỏ tiền nảy mầm, thuốc trừ nấm và tuyến trùng trực tiếp qua nước tưới, nâng cao hiệu quả phòng trừ và giảm lượng hóa chất sử dụng.
Ông Đoàn Phúc Cường, chuyên gia nông học Netafim Việt Nam, đại diện Công ty Cổ phần Công nghệ tưới Khang Thịnh. Ảnh: Phạm Hoài.
Trong khi đó, thiết bị nhập khẩu từ Trung Quốc có ưu thế về giá, cấu hình đơn giản, phù hợp với quy mô sản xuất nhỏ, nhưng cần được lựa chọn và sử dụng đúng cách để đảm bảo hiệu quả lâu dài. Vì vậy, bà Nguyễn Thị Thùy Anh, Giám đốc phụ trách khu vực Tây Nguyên (Công ty Khang Thịnh) nhấn mạnh: Vấn đề không nên đặt theo hướng “chọn bên nào”, mà là làm thế nào để kết hợp công nghệ, dịch vụ và tri thức sử dụng nhằm tạo ra giá trị phù hợp cho từng nhóm đối tượng nông dân.
Từ thực tiễn tham gia nhiều dự án triển khai tại Tây Nguyên, đại diện Khang Thịnh nhấn mạnh, cần từng bước nội địa hóa phụ tùng, vật tư, dịch vụ lắp đặt, vận hành và bảo dưỡng, từ đó tạo điều kiện để nông dân tiếp cận công nghệ dễ hơn, chủ động hơn.
Lắp đặt hệ thống tưới thông minh cho vườn sầu riêng tại Đắk Lắk. Ảnh: Phạm Hoài.
“Thay vì chỉ dừng lại ở việc bán thiết bị đơn thuần, các doanh nghiệp cần cung cấp một hệ sinh thái giải pháp trọn gói, bao gồm từ khâu thiết kế, hướng dẫn vận hành đến tư vấn kỹ thuật canh tác chuyên sâu. Đối với các cộng đồng yếm thế, các thiết bị cần được điều chỉnh theo hướng đơn giản, chi phí thấp và dễ vận hành. Đồng thời, tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo hướng dẫn sử dụng và điều chỉnh kỹ thuật canh tác phù hợp với điều kiện địa phương”, bà cho biết.
Liên quan đến ứng dụng phần mềm quản lý tưới, bà Thùy Anh cho rằng một số phần mềm nhập khẩu, như giải pháp của Terbin, còn hạn chế khi áp dụng cho nhiều loại cây trồng tại Việt Nam. Do đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ với các viện nghiên cứu nông nghiệp trong nước để hiệu chỉnh, nâng cao tính ứng dụng thực tiễn.
Từ góc độ chính sách, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường Vũ Minh Việt đề nghị cần nhìn đây là một “câu chuyện dài”, đòi hỏi sự quan tâm sâu hơn từ Nhà nước và các cơ quan nghiên cứu. Ông Việt kiến nghị Vụ Khoa học và Công nghệ sớm xây dựng các đề tài nghiên cứu theo hướng nội địa hóa tối đa công nghệ tưới, để mọi nhóm nông dân, đặc biệt là các cộng đồng dễ bị tổn thương, đều có thể tiếp cận và áp dụng hiệu quả trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.
Đồng bộ thông tin tưới tiêu với cơ sở dữ liệu chung của ngành
Theo TS. Đinh Thanh Mừng, Phó Chánh Văn phòng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, tại thời điểm ban hành, Nghị định 77/2018/NĐ-CP được đánh giá là một chính sách có tính đột phá và rất thiết thực. Đặc biệt là quy định hỗ trợ 50% chi phí đầu tư vật liệu, trang thiết bị cho tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp và các thành viên tổ chức thủy lợi cơ sở khi đầu tư hệ thống tưới tiên tiến cho cây trồng cạn, với mức hỗ trợ tối đa không quá 40 triệu đồng.
Thực tiễn thời gian qua cho thấy, công nghệ tưới tiên tiến đã mang lại hiệu quả rất rõ rệt: tiết kiệm từ 20-40% lượng nước, giảm chi phí lao động, nâng cao năng suất và chất lượng nông sản, đồng thời giảm phát thải, thích ứng tốt hơn với điều kiện khí hậu bất lợi.
Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi Nguyễn Hoài Nam. Ảnh: Phạm Hoài.
Trước yêu cầu phát triển nông nghiệp thông minh và thích ứng biến đổi khí hậu, Cục đang rà soát, đánh giá lại toàn diện chính sách này để kiến nghị điều chỉnh theo hướng phù hợp hơn với thực tiễn. “Một trong những nội dung được nghiên cứu là mở rộng đối tượng thụ hưởng, không chỉ giới hạn trong các tổ chức thủy lợi cơ sở mà áp dụng cho tất cả tổ chức, cá nhân có nhu cầu đầu tư tưới tiên tiến trên cả nước”, ông Mừng cho hay.
Bên cạnh đó, các nguồn lực từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, nguồn vốn ODA và tín dụng ưu đãi sẽ được lồng ghép mạnh mẽ để hỗ trợ hạ tầng tích trữ nước và hệ thống tưới cho các cây trồng cạn chủ lực.
Mô hình trồng hành tím ứng dụng kỹ thuật tưới nhỏ giọt tại Sóc Trăng (cũ). Ảnh: Phạm Hoài.
Phó Cục trưởng Nguyễn Hoài Nam thông tin thêm, Cục đang đề xuất xem các cơ chế tín dụng ưu đãi như giảm lãi suất và kéo dài thời hạn vay, là khoản đầu tư chiến lược cho an ninh nguồn nước và sinh kế bền vững. “Chúng tôi đánh giá cao sự tham gia của các doanh nghiệp, các đơn vị tư vấn thủy nông có sự tham gia của người dân, các viện, trường và chuyên gia. Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp nghiên cứu, nội địa hóa công nghệ tưới, chuyển giao giải pháp phù hợp với điều kiện canh tác nhỏ lẻ, đa dạng của Việt Nam.
Các chính sách về thuế, đất đai và cơ chế hợp tác công - tư (PPP) sẽ được thúc đẩy nhằm tạo động lực cho doanh nghiệp đồng hành dài hạn với nông dân, không chỉ dừng lại ở việc bán thiết bị mà còn cung cấp dịch vụ bảo trì, đào tạo kỹ thuật”, ông Nam nhấn mạnh. Trong thời gian tới, Phó Cục trưởng Nam cho biết sẽ xây dựng nền tảng dữ liệu số, tích hợp với cơ sở dữ liệu ngành nông nghiệp và ứng dụng AI để giúp nông dân ra quyết định “tưới đúng - tưới đủ - tưới hiệu quả”.
Với phương châm lấy người dùng nước làm trung tâm, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cam kết sẽ đồng hành cùng địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã và bà con, để từng bước hiện thực hóa mục tiêu của Chiến lược thủy lợi đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.
Ông Nguyễn Thành Long, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống thiên tai tỉnh Đắk Lắk, cho biết, đến nay trên địa bàn tỉnh đã có hơn 84.000 ha cây trồng cạn được áp dụng các hình thức tưới tiên tiến, tiết kiệm nước. Kết quả này có được nhờ việc tỉnh chủ động cụ thể hóa các chính sách của Trung ương, đặc biệt là Nghị định số 77/2018/NĐ-CP ngày 16/5/2018 của Chính phủ về hỗ trợ phát triển thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng và tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, phù hợp với điều kiện thực tế của Đắk Lắk.
Trong thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh quy hoạch vùng sản xuất cây trồng cạn gắn với quy hoạch thủy lợi; ưu tiên đầu tư các công trình thủy lợi nhỏ, ao hồ tích trữ nước, hệ thống kênh mương nội đồng, tăng cường quản lý, khai thác bền vững nguồn nước mặt và nước ngầm.
