Nhu cầu phục hồi thiên nhiên tại California đang tăng cao chưa từng thấy. Nhưng ngay giữa những kế hoạch đầy tham vọng của chính quyền bang lại lộ rõ một lỗ hổng: thiếu trầm trọng hạt giống bản địa - nguyên liệu cốt lõi cho mọi nỗ lực tái sinh hệ sinh thái.
Báo cáo năm 2023 của Hội Thực vật bản địa California cảnh báo bang đang đối mặt với “nhu cầu cấp bách và ngày càng tăng” về hạt giống - điều kiện tiên quyết để khôi phục các vùng đất đã bị hủy hoại bởi hạn hán, cháy rừng, phát triển đô thị và biến đổi khí hậu.
Trong khi đó, chỉ có ba trang trại trên toàn bang có khả năng cung ứng hạt giống với quy mô lớn – một trong số đó là Heritage Growers. Đây cũng chính là nơi Haleigh Holgate, 26 tuổi, đang từng bước lấp đầy khoảng trống đó.
Đi tìm hạt giống giữa cái nắng 40 độ C
Haleigh Holgate, quản lý thu thập hạt giống tại Heritage Growers đang kiểm tra một hạt giống tại khu bảo tồn động vật hoang dã quốc gia San Luis. Ảnh: Dani Anguiano.
Cái nắng gắt của vùng trung tâm bang California không làm chùn bước Holgate - cô gái với tay xách xô nhựa, đầu đội mũ rộng vành, bước giữa thảm hoa dại trong Khu bảo tồn San Luis. Cô là quản lý chương trình thu thập hạt giống của Heritage Growers, một tổ chức phi lợi nhuận đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng hạt giống bản địa.
Holgate và cộng sự gọi công việc của mình là “thám hiểm sinh học”. Họ làm việc từ sáng sớm đến khi trời quá nóng để tiếp tục. Những chuyến đi kéo dài hàng tuần, vượt qua các vùng đồi của quận Kern, thung lũng San Joaquin hay các khu đất ngập nước mùa xuân. Vào mùa cao điểm, nhóm có thể di chuyển đến hơn 1.600km mỗi tuần, chỉ để thu thập hạt giống và tìm thời điểm chính xác khi hạt đã chín – thường dựa vào sắc hoa: đỏ sậm là hạt đã sẵn sàng.
Mỗi năm, trang trại Colusa – nơi xử lý và bảo quản hạt giống đã và đang tiếp nhận trên 30.000 pound hạt, thuộc hơn 200 loài thực vật bản địa do nhóm Holgate thu thập. Nhưng để nhân giống trên diện rộng, đôi khi cần vài năm chỉ để mở rộng từ một bụi cỏ nhỏ ra thành cánh đồng vài hecta. Mỗi lần thu hái, họ chỉ được lấy tối đa 20% số hạt trong tự nhiên để đảm bảo nguồn gen gốc. Sau đó, hạt được làm sạch, kiểm tra chất lượng và đưa vào gieo trồng.
Không chỉ là môi trường – mà là văn hóa và tương lai
Một cánh đồng tại trang trại Heritage Growers. Ảnh: Dani Anguiano.
Cuộc khủng hoảng hạt giống hiện nay không chỉ là một vấn đề kỹ thuật. Nó phản ánh sự thiếu hụt đầu tư dài hạn và năng lực tổ chức trong lĩnh vực bảo tồn. Chính quyền bang từng cảnh báo: đa dạng sinh học của California đang bị đe dọa nghiêm trọng nhất trong toàn bộ nước Mỹ lục địa. Hơn 75% thảm thực vật bản địa đã biến mất trong 200 năm qua – phần lớn vì canh tác nông nghiệp, đô thị hóa và biến đổi khí hậu. Tại Central Valley, hơn 90% đất ngập nước – từng là sinh cảnh quan trọng thì nay cũng không còn tồn tại.
Với nhiều cộng đồng bản địa, phục hồi hệ sinh thái cũng là hành trình hồi sinh văn hóa. Austin Stevenot, thuộc bộ tộc Northern Sierra Mewuk, chia sẻ: khôi phục cây cỏ bản địa đồng nghĩa với khôi phục nghề thủ công, ngôn ngữ và nghi lễ tổ tiên. “Khi ta trả lại mảnh đất cho thiên nhiên, cũng là lúc trả lại không gian cho con người – để sống lại với văn hóa của mình,” ông nói.
Trang trại Heritage Growers tại Colusa, California. Ảnh: River Partners.
Heritage Growers hiện là nhà cung cấp chính cho nhiều dự án lớn như khôi phục lưu vực sông Klamath – nơi diễn ra cuộc tháo dỡ đập thủy điện lớn nhất trong lịch sử Mỹ, hay xây dựng công viên tiểu bang mới Dos Rios. Nhưng nhu cầu vẫn còn quá xa so với nguồn cung. Nếu không có hạt giống chuẩn xác về nguồn gốc và sinh thái, các dự án phục hồi sẽ dễ thất bại hoặc gây mất cân bằng hệ sinh thái. Đó là lý do Holgate luôn nhấn mạnh: “Không chỉ là hạt giống – mà là đúng hạt, đúng vùng, đúng thời điểm.”
Sau hai năm gắn bó, Holgate nói cô thậm chí “nằm mơ thấy các loài cây”. Những giấc mơ đó nhiều lần đưa cô trở lại đúng lúc: khi hạt vừa chín, hoặc sắp bị côn trùng phá hoại. “Tôi tin nếu California thực sự muốn phục hồi thiên nhiên, thì phải bắt đầu từ hạt giống – và từ những người sẵn sàng bước đi lặng lẽ như chúng tôi.”
