Học viện Nông nghiệp Việt Nam: Tiên phong nghiên cứu hướng đi xanh trong nông nghiệp

Bên lề Hội thảo khoa học quốc tế được tổ chức bởi Hiệp hội quốc tế về khoa học nông nghiệp Đông Nam Á (ISSAAS), với chủ đề “Phát triển nông nghiệp với phát thải carbon thấp ở châu Á”, phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với GS.TS. Phạm Văn Cường - Phó Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội ISSAAS năm 2025, Chủ tịch Chi hội ISSAAS Việt Nam về ý nghĩa của sự kiện cũng như định hướng phát triển nông nghiệp phát thải carbon thấp trong khu vực và tại Việt Nam.

Thưa Giáo sư, ông có thể chia sẻ ý nghĩa của hội thảo quốc tế ISSAAS 2025 đối với việc thúc đẩy hợp tác và chia sẻ tri thức trong phát triển nông nghiệp carbon thấp ở châu Á?

Hội thảo quốc tế ISSAAS 2025 với sự phối hợp của nhiều chi hội thành viên các nước, bao gồm: Việt Nam, Nhật Bản, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines và Campuchia… Sự kiện năm nay còn nhận được sự đồng hành của Hiệp hội Nghiên cứu, Giáo dục và Phát triển Nông nghiệp ở Nước ngoài (SAEDA) Nhật Bản.

Hội thảo tập trung vào những mục tiêu rất thời sự: phát triển nền nông nghiệp phát thải carbon thấp - hướng đi tất yếu của khu vực châu Á trong bối cảnh tác động của biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng và yêu cầu phát triển bền vững.

Tại đây, các nhà khoa học chia sẻ nhiều kết quả nghiên cứu quan trọng liên quan đến giảm phát thải trong nông nghiệp: từ các tiến bộ kỹ thuật trong trồng trọt giúp giảm vật tư đầu vào như phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nước tưới cho đến những mô hình chăn nuôi phát thải thấp, ứng dụng công nghệ sinh học, công nghệ vi sinh để xử lý chất thải và hạn chế phát sinh khí nhà kính.

Một số báo cáo tại Hội thảo cũng nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số và công nghệ thông minh trong quản lý sản xuất, tối ưu hóa quy trình nhằm giảm phát thải và sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn. Hội thảo có hơn 200 báo cáo khoa học và hơn 50 poster trình bày, phản ánh rõ sự quan tâm của giới khoa học đối với hướng đi xanh trong nông nghiệp.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam - chủ động nghiên cứu, tiên phong phát triển mô hình phát thải thấp

Là đơn vị đăng cai tổ chức, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã và đang triển khai những nghiên cứu, giải pháp nào để góp phần phát triển nền nông nghiệp xanh, phát thải thấp, thưa ông?

Trong những năm qua, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã triển khai nhiều hướng nghiên cứu trọng điểm gắn với mục tiêu giảm phát thải trong nông nghiệp.

Chúng tôi có các nhóm nghiên cứu chuyên sâu về canh tác đầu vào thấp, tập trung vào giảm lượng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, tiết kiệm nước tưới. Nhiều đề tài đang được thực hiện liên quan đến giảm phát thải khí metan trong trồng lúa, giảm phát thải trong chăn nuôi bò, lợn, thông qua cải tiến công nghệ chăn nuôi và xử lý chất thải hữu cơ bằng vi sinh vật.

Song song với đó là nhóm nghiên cứu về công nghệ vi sinh và công nghệ sinh học trong xử lý chất thải, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, góp phần hình thành nông nghiệp tuần hoàn, giảm thiểu khí nhà kính. Ngoài ra, các nhóm nghiên cứu của Học viện còn nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và cảm biến thông minh trong giám sát môi trường, quản lý dinh dưỡng và điều hành sản xuất nông nghiệp.

Những hướng nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa học thuật, mà còn mang tính thực tiễn cao, khi nhiều mô hình đã được ứng dụng thí điểm tại Việt Nam, giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, đồng thời bảo vệ môi trường.

Khoa học và chuyển đổi số là chìa khóa giảm phát thải trong nông nghiệp

Ông đánh giá thế nào về vai trò của khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong việc hỗ trợ nông dân, doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp phát thải thấp?

Tôi cho rằng khoa học và công nghệ đóng vai trò then chốt trong mọi nỗ lực giảm phát thải.

Trước hết, để giảm phát thải trong trồng trọt hay chăn nuôi, phải có công nghệ giúp kiểm soát đầu vào - nghĩa là sử dụng giống cây trồng, vật nuôi và phân bón hiệu quả hơn, tiết kiệm hơn. Ví dụ, công nghệ tạo giống chịu hạn, chịu mặn, hay công nghệ sản xuất phân bón thông minh giúp cây trồng hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn, giảm thất thoát nitơ - nguồn phát sinh khí nhà kính lớn trong nông nghiệp.

Bên cạnh đó, các công nghệ xử lý môi trường và chất thải sau sản xuất như ủ sinh học, tái chế phụ phẩm, sản xuất năng lượng sinh khối cũng đang ngày càng phát triển.

Đặc biệt, chuyển đổi số là công cụ giúp đồng bộ và nâng cao hiệu quả của tất cả những giải pháp trên. Nhờ dữ liệu lớn (Big Data) và hệ thống cảm biến IoT, chúng ta có thể giám sát, điều khiển tự động quy trình canh tác, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, giúp tối ưu hóa tài nguyên, giảm phát thải và tăng năng suất.

Có thể nói, chuyển đổi số là nền tảng của nông nghiệp phát thải thấp hiện đại, và đây cũng là hướng mà Học viện Nông nghiệp Việt Nam đang ưu tiên nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao cho nông dân và doanh nghiệp.

Chia sẻ kinh nghiệm, cùng hướng tới mục tiêu chung

Việt Nam có thể tận dụng cơ hội hợp tác quốc tế như thế nào để vừa tiếp cận công nghệ tiên tiến, vừa xây dựng được chính sách phù hợp để giảm phát thải trong nông nghiệp?

Một trong những giá trị lớn nhất của hội thảo ISSAAS là tăng cường kết nối và trao đổi kinh nghiệm giữa các quốc gia.

Các nhà khoa học đến từ Nhật Bản, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines đã tiến hành nhiều nghiên cứu và ứng dụng công nghệ phát thải thấp. Họ có nhiều mô hình, sáng kiến đã được triển khai thành công. Đây là nguồn tư liệu và bài học quý để Việt Nam tham khảo, điều chỉnh và áp dụng phù hợp với điều kiện trong nước.

Ngược lại, Việt Nam cũng có những nghiên cứu đặc thù, những mô hình sinh thái nông nghiệp bền vững phù hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa. Vì vậy, hội thảo lần này không chỉ là dịp để học hỏi, mà còn là cơ hội chia sẻ và đóng góp của Việt Nam cho khu vực, hướng tới một nền nông nghiệp châu Á xanh, thông minh và ít phát thải hơn.

Bên cạnh khía cạnh học thuật, hội thảo cũng được xem là cơ hội quảng bá hình ảnh Việt Nam. Ông kỳ vọng sự kiện này sẽ mang lại những tác động tích cực nào cho Học viện và cho ngành nông nghiệp nước ta?

Trước hết, đây là sân chơi học thuật tự nguyện của các nhà khoa học, nơi mọi người cùng chia sẻ và học hỏi lẫn nhau. Các nhà khoa học của Học viện Nông nghiệp Việt Nam có cơ hội giới thiệu kết quả nghiên cứu của mình tới bạn bè quốc tế, đồng thời tiếp thu kinh nghiệm và phương pháp từ các nước trong khu vực. Việc đăng cai hội thảo cũng giúp Học viện Nông nghiệp Việt Nam khẳng định uy tín quốc tế, khi các nhà khoa học nước ngoài trực tiếp đến tham quan cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, gặp gỡ giảng viên, nghiên cứu viên và sinh viên của Học viện.

Quan trọng hơn, thông qua sự kiện này, hình ảnh đất nước và nền nông nghiệp Việt Nam - một nền nông nghiệp năng động, đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng xanh, tuần hoàn, phát thải carbon thấp được quảng bá rộng rãi.

Tôi tin rằng, từ những kết nối học thuật hôm nay, chúng ta sẽ mở ra những hợp tác thực chất hơn trong đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, góp phần đưa nông nghiệp Việt Nam tiến gần hơn với mục tiêu phát triển bền vững, đồng thời đóng góp vào nỗ lực giảm phát thải toàn cầu.

Trân trọng cảm ơn ông!