Giảm phát thải trong công nghiệp hỗ trợ: [Bài 3] Biến thách thức thành cơ hội

LTS: Khi Việt Nam bước vào giai đoạn thực hiện thị trường carbon nội địa (dự kiến vận hành chính thức từ 2028), doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nào nắm được công cụ đo đếm, quản trị phát thải, và chuyển đổi công nghệ sớm – sẽ trở thành “người thắng cuộc” trong cuộc chơi xanh toàn cầu.

Giảm phát thải trong công nghiệp hỗ trợ không chỉ là nghĩa vụ với khí hậu, mà là chiến lược sống còn giúp doanh nghiệp Việt vươn lên trong chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã phỏng vấn ông Nguyễn Vân - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội (HANSIBA), Phó Chủ tịch Công ty CP Tập đoàn N&G (N&G Group) xung quanh vấn đề này.

Ông đánh giá thế nào về mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp trong thực hiện các giải pháp sản xuất xanh, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính?

Tôi cho rằng, sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm và hiệu quả chính là đóng góp thiết thực nhất của doanh nghiệp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam. Đối với HANSIBA, hơn 300 doanh nghiệp thành viên Hiệp hội hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, với hàm lượng ứng dụng công nghệ kỹ thuật cao và mức tiêu thụ năng lượng điện rất lớn. Có doanh nghiệp phải chi trả hàng tỷ đồng tiền điện mỗi tháng. Từ thực tế đó, HANSIBA luôn nhấn mạnh các doanh nghiệp hãy thực hiện tiết kiệm điện trong sản xuất, kinh doanh và nhận được sự hưởng ứng tích cực.

Bản thân các doanh nghiệp khi vào xây dựng nhà máy tại các khu công nghiệp cũng đã được tuyên truyền và ý thức được là đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất tối ưu việc lãng phí năng lượng. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đã tính toán, triển khai sử dụng điện mặt trời mái nhà nhằm cung cấp nguồn điện sạch một cách chủ động cho sản xuất.

Các doanh nghiệp tiên phong đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội, chuyển đổi mô hình, đầu tư dây chuyền sản xuất và được cấp chứng nhận xanh đã minh chứng rõ ràng cho vai trò định hướng tích cực của chính sách. Bên cạnh đó, các chương trình tín dụng xanh từ ADB, BIDV, IFC... cũng giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để đổi mới dây chuyền, cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng. Các chính sách tài chính đi kèm, đặc biệt là tín dụng xanh với lãi suất thấp và thời gian trả nợ dài, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa vượt qua rào cản vốn đầu tư ban đầu – vốn là trở ngại lớn nhất khi đổi mới công nghệ.

Bản thân doanh nghiệp khi lựa chọn đối tác trong lĩnh vực năng lượng sạch, sản xuất xanh cũng là một cách để định hướng phát triển bền vững. Từ năm 2018, Tập đoàn N&G Việt Nam với Tập đoàn VESTAS Đan Mạch đã tiến hành ký kết thoả thuận hợp tác phát triển năng lượng tái tạo (điện gió) nhằm cụ thể hoá việc hợp tác, đầu tư phát triển các dự án nhà máy điện gió và sản xuất tuốc bin, thúc đẩy sản xuất các sản phẩm linh kiện cho tuốc bin và ngành công nghiệp chế tạo cơ khí - công nghệ cao (công nghiệp hỗ trợ) tại Việt Nam trong thời gian tới. Trong chiến lược phát triển các hoạt động đầu tư, kinh doanh của mình, N&G Group luôn chú trọng việc hợp tác với đối tác có kinh nghiệm và năng lực thực tiễn về tài chính, công nghệ mới.

Theo ông, đâu là yếu tố khiến doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ còn dè dặt trong việc đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng?

Hiện đa số doanh nghiệp thuộc HANSIBA nói riêng và Việt Nam nói chung là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, siêu nhỏ nên hạn chế về vốn, nguồn lực. Dù đã có những doanh nghiệp tiên phong, nhiều doanh nghiệp vẫn khó có tiềm lực để đầu tư nhà xưởng, máy móc, công nghệ cho việc tiết kiệm năng lượng, năng lượng sạch, hay thậm chí là đào tạo nhận lực về quản lý năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính. Do đó rất cần thêm cơ chế, chính sách hỗ trợ.

Việc thiếu thông tin và tư vấn chuyên sâu khiến các kế hoạch sử dụng năng lượng còn manh mún, chưa tạo được sự thay đổi mang tính hệ thống, đó là còn chưa nói đến đo lường để giảm phát thải khí nhà kính. Một khó khăn khác là chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho tiết kiệm năng lượng chưa thực sự đồng bộ. Các gói hỗ trợ tín dụng xanh, ưu đãi về thuế hay đất đai hiện còn hạn chế, thủ tục tiếp cận vốn vay chưa thuận lợi, khiến doanh nghiệp chưa mạnh dạn đầu tư.

Có một điểm rất quan trọng dù không nổi bật nhưng lại mang tính nền tảng, đó là sự minh bạch trong các quy định. Để thu hút đầu tư vào ngành điện, chỉ cải cách thủ tục là chưa đủ. Nếu nhà đầu tư không có một khung pháp lý rõ ràng, không nắm được kế hoạch sản xuất - kinh doanh, chi phí đầu vào, đầu ra và tổng mức đầu tư thì họ sẽ không thể yên tâm tham gia. Trong bối cảnh đó, dự án Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) được ban hành kỳ vọng sẽ tháo gỡ các rào cản, hoàn thiện hành lang pháp lý để khuyến khích doanh nghiệp và toàn xã hội chuyển đổi xanh hiệu quả, bền vững.

Theo ông, làm thế nào để doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ có thể khởi đầu và vươn lên trong xu thế chuyển đổi xanh, giảm phát thải hiện nay?

Trong xu thế phát thải ròng bằng 0 đến năm 2050, giảm phát thải khí nhà kính đã trở thành một mệnh lệnh cấp thiết của thời đại. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO về quản lý năng lượng, kết hợp với các giải pháp công nghệ hiện đại, có thể nâng cao đáng kể hiệu quả sử dụng năng lượng. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí mà còn giảm áp lực lên hệ thống cung ứng điện, đặc biệt trong bối cảnh phụ tải tăng cao, khí hậu cực đoan và nguồn nguyên liệu khan hiếm.

Để tháo gỡ vướng mắc, Ban Quản lý các Khu công nghiệp Hà Nội đang phối hợp cùng các sở, ngành và đối tác quốc tế triển khai nhiều định hướng. Trong đó, trọng tâm là hoàn thiện hạ tầng các khu công nghiệp theo hướng đồng bộ, hiện đại, thúc đẩy phát triển hệ thống điện tái tạo tập trung, tiến tới xây dựng trung tâm đo đếm năng lượng để cung cấp dữ liệu minh chứng hiệu quả cho doanh nghiệp. Đồng thời, thành phố cũng nghiên cứu cơ chế giảm tiền thuê đất, hỗ trợ vay vốn ưu đãi và khuyến khích doanh nghiệp tiếp cận nguồn tín dụng xanh khi triển khai dự án tiết kiệm năng lượng.

Chúng tôi cũng kỳ vọng Quỹ đổi mới sáng tạo của Bộ Công Thương sẽ giúp hoá giải bài toán đầu tư bền vững cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực sử dụng hiệu quả, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng, với cộng đồng doanh nghiệp, đây không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà còn là một bài toán đầu tư chiến lược, mang tính sống còn trong hành trình phát triển bền vững. Việc tối ưu hóa năng lượng không chỉ giúp giảm chi phí vận hành, giảm phát thải khí nhà kính, nâng cao hiệu quả sản xuất – kinh doanh, mà còn góp phần khẳng định vị thế của doanh nghiệp trong xu thế kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, hội nhập quốc tế sâu rộng đang ngày càng lan rộng. Doanh nghiệp không chỉ là đối tượng thụ hưởng chính sách, mà còn là chủ thể kiến tạo - nơi các quyết định đầu tư, lựa chọn công nghệ và tư duy vận hành sẽ định hình chất lượng tăng trưởng trong nhiều thập kỷ tới. Từ đó, hiện thực và cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, cũng như phát triển kinh tế - xã hội.

Trân trọng cảm ơn ông!