Liên kết để làm giàu
Trước đây, những vườn cà phê tại vùng Bờ Ngoong, Ia Tiêm (Gia Lai) thường xuyên đối mặt với năng suất thấp, chất lượng hạt không ổn định do canh tác theo lối truyền thống, lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật.
Tác giả tại vườn cà phê hữu cơ của ông Trần Minh Trí (thôn Ia Ring, xã Bờ Ngoong). Ảnh: Anh Tuấn.
Ông Trần Quốc Hưng, Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp - Dịch vụ Ia Ring (xã Bờ Ngoong) cho biết: “Canh tác truyền thống chỉ hiệu quả trong giai đoạn đầu, sau vài vụ là cây xuống sức. Hạt cà phê chỉ quẩn quanh trong nước, không thể xuất khẩu. Muốn làm giàu từ cà phê, nhất thiết phải liên kết và đưa được sản phẩm ra thế giới”.
Theo đó, HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Ia Ring được thành lập vào tháng 12/2017 với 40 thành viên, quản lý 70ha cà phê, 20ha tiêu và 10ha cây ăn quả.
“Ngay sau khi thành lập, Viện Chiến lược thuộc Bộ NN&PTNT đã đầu tư 30ha cà phê, chăm sóc theo hướng hữu cơ bền vững. Các quy trình bón phân, tưới nước, làm cỏ, tỉa cành và thu hoạch đều ứng dụng tiến bộ kỹ thuật. Trong quá trình triển khai mô hình, Viện và hợp tác xã tổ chức tập huấn ngay tại vườn, hướng dẫn nông dân chăm sóc cà phê theo phương pháp hữu cơ”. Ông Hưng chia sẻ.
Chỉ sau thời gian ngắn, 30ha cà phê thí điểm đã cho thấy sự khác biệt rõ rệt so với các vườn truyền thống: cây khỏe, ít sâu bệnh, năng suất vượt trội.
“Hiện HTX đã phát triển 500 thành viên với khoảng 600 ha cà phê, toàn bộ đều được canh tác theo hướng hữu cơ bền vững và đạt các chứng nhận như 4C, RA... “Nếu trước năm 2019, năng suất chỉ đạt 2- 3 tấn nhân mỗi héc ta thì đến năm 2022, năng suất đã đạt 5 tấn nhân/ha, thậm chí 7 tấn đối với diện tích tái canh”. Ông Hưng thông tin.
Đưa hạt cà phê đi xa hơn
Để hạt cà phê có thể vươn tới những thị trường khó tính, HTX Ia Ring tập trung hoàn thiện quy trình sản xuất hữu cơ. Diện tích 600ha cà phê nằm chủ yếu tại thôn Ia Ring, cạnh hồ Ia Ring, giúp nông dân chủ động nước tưới. Những vườn xa nguồn nước thì đào giếng để đáp ứng nhu cầu tưới béc phun mưa trên ngọn.
Về phân bón, ngoài các loại phân vô cơ sử dụng theo đúng quy trình, bà con ưu tiên phân vi sinh hữu cơ. Tại hợp tác xã, các lớp tập huấn thường xuyên được mở để hướng dẫn nông dân tự sản xuất phân vi sinh từ phân chuồng kết hợp vỏ trấu và men vi sinh.
“Các lớp tập huấn kỹ thuật chăm sóc vườn cà phê theo hướng hữu cơ bền vững được mở tại hợp tác xã, ngoài việc hướng dẫn bà con kỹ thuật chăm sóc cây cà phê thì các kỹ sư, chuyên gia còn hướng dẫn bà con cách sản xuất phân bón vi sinh tại chỗ”, ông Hưng cho biết.
Ông Trần Văn An ở thôn Ia Ring (xã Bờ Ngoong) là một trong 40 thành viên đầu tiên của HTX. Ông cho biết: “Khi vào hợp tác xã, tôi và các hộ khác được đi tham quan những vườn cà phê canh tác theo hướng hữu cơ bền vững. Hợp tác xã cũng thường xuyên mời các chuyên gia về mở các lớp tập huấn. Những kiến thức học được, chúng tôi đem áp dụng vào vườn cà phê của gia đình”.
Nhờ trồng cà phê theo hướng hữu cơ bền vững, 2,2ha cà phê của gia đình ông An, trước đây năm nào tốt cũng chỉ thu được không quá 5 tấn nhân. Vụ cà phê năm 2024, ông thu được 10 tấn nhân, tất cả đều đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.
Nhờ trồng cà phê theo hướng hữu cơ bền vững, 2,2ha cà phê của ông Trần Văn An thu được 10 tấn nhân khô. Ảnh: Trần Đăng Lâm.
Cũng ở thôn Ia Ring, 3ha cà phê của gia đình ông Nguyễn Văn Bình năm vừa rồi thu được 18 tấn nhân, lãi ròng 1,2 tỷ đồng. “Tất cả đều nhờ biết áp dụng khoa học kỹ thuật, mà cụ thể là chăm sóc theo hướng hữu cơ. Ngoài những biện pháp như ông Hưng nói, bà con còn để cỏ bằng cách khi cỏ dưới gốc cà phê lên cao, dùng máy cắt chỉ để lại khoảng 30cm, có tác dụng tạo độ ẩm, tăng độ mùn, tạo các vi sinh vật có lợi. Ngoài ra chúng tôi còn trồng cây tạo bóng, chắn gió quanh những lô cà phê...”, ông Bình nói.
Nhờ sản xuất bền vững, cà phê của HTX Ia Ring đã có mặt tại nhiều thị trường lớn thông qua các doanh nghiệp thu mua uy tín như Vĩnh Hiệp, Sơn Huyền Phát, Ngọc Chương. Sau thu mua, sản phẩm được chế biến bằng dây chuyền hiện đại và xuất khẩu sang nhiều quốc gia. Ông Hưng cho biết.
Thực tế cho thấy, nhiều hộ dân tại HTX Ia Ring như ông Trần Văn An, ông Nguyễn Văn Bình, Trần Nghiêm, Trần Thiện Văn và hàng trăm hộ khác đã tăng thu nhập đáng kể nhờ sản xuất cà phê hữu cơ và áp dụng kỹ thuật hiện đại. Đây là những minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của mô hình liên kết bền vững tại địa phương.
Ông Nguyễn Hữu Tỵ - Chủ tịch UBND xã Bờ Ngoong cho biết: "Việc liên kết giữa hợp tác xã, nông dân và doanh nghiệp để sản xuất cà phê sạch là một mô hình hay. Từ đây, sản phẩm cà phê đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, nâng cao giá trị kinh tế, giúp người dân giảm nghèo và vươn lên làm giàu. Xã sẽ triển khai nhân rộng mô hình này, mục tiêu trong tương lai gần là toàn bộ những vườn cà phê của bà con nông dân trong xã đều được áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, sản xuất cà phê theo hướng hữu cơ bền vững, đủ tiêu chuẩn xuất khẩu".
