Phát biểu tại diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” diễn ra chiều 26/8 tại TP.HCM, nhiều chuyên gia cho biết, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển của nền kinh tế sáng tạo, thương hiệu đã trở thành tài sản vô cùng quan trọng, quyết định năng lực cạnh tranh và vị thế thị trường của doanh nghiệp. Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng của các hành vi vi phạm thương hiệu đang tạo ra thách thức lớn cho cả cộng đồng doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước.
Nhiều chuyên gia nhận định, vi phạm thương hiệu đang tạo ra thách thức lớn cho cả cộng đồng doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Ảnh: Thục Vy.
Số liệu từ Cục Sở hữu trí tuệ và lực lượng Quản lý thị trường cho thấy, tình trạng xâm phạm thương hiệu đang ngày càng nghiêm trọng. Năm 2022, có 1.430 vụ xâm phạm quyền về nhãn hiệu bị xử lý. Năm 2024, có 1.256 vụ hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT). Trong nửa đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã xử lý vi phạm hành chính 3.270 vụ liên quan hàng giả và xâm phạm quyền SHTT. Đặc biệt, chỉ trong tháng cao điểm (15/5-15/6/2025) có hơn 1.631 vụ hàng giả và xâm phạm SHTT, với giá trị tạm giữ lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch VCCI cho biết, theo đánh giá của PwC Việt Nam, năm 2023, tài sản vô hình chiếm trung bình 53% giá trị doanh nghiệp toàn cầu, trong khi tại Việt Nam con số này mới chỉ đạt 26%. Dù Việt Nam đã có hơn 700.000 nhãn hiệu được bảo hộ, nhưng mỗi năm vẫn xảy ra hàng nghìn vụ xâm phạm.
Theo ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch VCCI, hành lang pháp lý về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn tồn tại nhiều “lỗ hổng sinh tử”. Ảnh: Thục Vy.
Việt Nam đã đi qua giai đoạn tăng trưởng nhờ tài nguyên, lao động giá rẻ. Nhưng điều đó không còn là lợi thế bền vững. Nghị quyết 57-NQ/TW (về phát triển KH&CN đến năm 2030) và Nghị quyết 68-NQ/TW (về phát triển thị trường KH&CN) đã khẳng định: đổi mới sáng tạo là động lực tăng trưởng mới, và thể chế bảo hộ tài sản trí tuệ là nền móng cần được ưu tiên hoàn thiện.
Tuy nhiên, trên thực tế, hành lang pháp lý về SHTT tại Việt Nam vẫn tồn tại nhiều “lỗ hổng sinh tử”. Không chỉ các doanh nghiệp nhỏ lẻ, mà cả những thương hiệu lớn như Nhựa Bình Minh, cà phê Trung Nguyên… cũng bị làm giả bao bì, nhãn hiệu, tên thương mại một cách trắng trợn.
Luật sư Mai Thị Thảo – Phó Giám đốc TAT Law Firm cho hay, có nhiều hình thức xâm phạm thương hiệu tại Việt Nam, đó là: đạo nhái bao bì và mẫu mã, giả mạo tên thương mại, làm giả kiểu dáng và nhãn hiệu, đăng ký nhãn hiệu trùng hoặc tương tự tại Cục Sở hữu trí tuệ, sự bùng nổ của thương mại điện tử và truyền thông số đã mở ra một không gian mới cho các hành vi xâm phạm thương hiệu.
“Thông thường người ta nghĩ rằng khi nhãn hiệu được đăng ký bảo hộ thì doanh nghiệp sẽ được pháp luật bảo vệ, nhưng thực tế có những vụ việc xảy ra đã cho thấy có bảo hộ, chưa chắc đã được bảo vệ. Điển hình như vụ xâm phạm thương hiệu Nhựa Bình Minh – một thương hiệu gần 50 năm gây dựng uy tín, đang đối mặt với sự mạo danh chỉ vì khác một chữ Việt”, luật sư Mai Thị Thảo nhấn mạnh.
Luật sư Mai Thị Thảo – Phó Giám đốc TAT Law Firm cho rằng, quá trình bảo vệ thương hiệu đang trở thành một bài toán nan giải. Ảnh: Thục Vy.
Theo luật sư Mai Thị Thảo, việc xử lý các vụ xâm phạm thương hiệu tại Việt Nam hiện nay đang gặp nhiều trở ngại cả về nhận diện, thu thập chứng cứ lẫn thực thi các biện pháp xử lý. Sự phức tạp của thị trường, đặc biệt là sự phát triển của thương mại điện tử, kết hợp với những hạn chế về khung pháp lý và năng lực thực thi, khiến quá trình bảo vệ thương hiệu trở thành một bài toán nan giải.
Đại diện công ty nhựa Bình Minh thì cho rằng, doanh nghiệp sinh ra không để tranh tụng nhưng “buộc phải trở thành luật sư bất đắc dĩ” để giữ lại cái tên do mình tạo dựng suốt gần 50 năm. “Người tiêu dùng không cần truy xuất nguồn gốc. Họ chỉ nhớ cái tên Nhựa Bình Minh. Khi chất lượng không đảm bảo, họ quay lưng và chúng tôi mất không chỉ doanh thu, mà mất cả niềm tin”, đại diện Nhựa Bình Minh chia sẻ.
Trước làn sóng xâm phạm ngày càng tinh vi, Nhựa Bình Minh đã chủ động thành lập tổ công tác bảo vệ thương hiệu. Doanh nghiệp thực hiện hàng loạt biện pháp: giám định tại Viện Sở hữu trí tuệ, khiếu nại đến nhiều cơ quan chức năng, khởi kiện tại tòa, đầu tư hơn 19 tỷ đồng vào công nghệ in laser chống giả, tổ chức phân phối - truyền thông để phân biệt hàng thật, hàng giả. Tuy nhiên, kết quả thu được chưa tương xứng với nỗ lực bỏ ra.
Để khắc phục những điểm nghẽn hiện tại trong công tác bảo vệ thương hiệu, việc hoàn thiện chính sách và cơ chế thực thi là yêu cầu cấp bách. Theo đó, các chuyên gia và doanh nghiệp kiến nghị cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế vận hành của tòa chuyên trách về SHTT với đội ngũ thẩm phán được đào tạo chuyên sâu; xây dựng cơ chế giám định độc lập ngoài Bộ Khoa học và Công nghệ; ban hành quy chuẩn đánh giá tổn thất phi vật chất (uy tín thương hiệu, niềm tin thị trường) thay vì chỉ đo lường bằng doanh thu; chú trọng nâng cao chế tài xử lý hành chính…
