Để vựa măng Bát Độ phát triển bền vững và gia tăng giá trị

Tre Bát Độ phát triển mạnh ở nhiều địa phương

Hơn 2 thập kỷ trở về trước, nhiều vùng đồi núi ở các tỉnh Yên Bái (cũ) và Lào Cai (cũ) chủ yếu là đất trống, đồi núi trọc, hoặc trồng các loại cây ngắn ngày hiệu quả thấp như ngô, sắn. Đời sống người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số gặp muôn vàn khó khăn.

Cây tre Bát Độ, từ một giống cây xa lạ đã từng bước trở thành "cây xóa đói giảm nghèo" chủ lực, biến những vùng đồi đất dốc thành một vùng măng nguyên liệu bạt ngàn. Với diện tích lên đến hơn 7.250 ha, tre măng Bát Độ đang thực sự thay đổi bộ mặt kinh tế - xã hội của nhiều địa phương. Loài tre đặc biệt thích nghi với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng ở nhiều vùng đất của Lào Cai. Đặc biệt, loại cây trồng này không chỉ dễ trồng, dễ chăm sóc mà còn có khả năng sinh trưởng mạnh, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ đất, giữ nước và chống sạt lở…

Với những lợi ích kinh tế đã được khẳng định trong nhiều năm qua, Lào Cai đã quy hoạch các vùng nguyên liệu tập trung. Đến nay, bản đồ măng tre đã được định hình rõ nét. Một số địa phương có diện tích lớn như: Quy Mông 2.270ha, Hưng Khánh 1.896ha, Lương Thịnh 635ha, Đông Cuông 364ha, Yên Thành 195 ha, Mường Lai với 260ha, Văn Bàn với 536 ha.  Qua đó, góp phần tạo nên một vùng nguyên liệu rộng lớn, liên hoàn, tạo điều kiện lý tưởng cho việc tổ chức sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Trong tổng số hơn 7.200 ha, có khoảng 5.000 ha đang trong thời kỳ thu hoạch ổn định. Với năng suất bình quân đạt từ 20-25 tấn/ha/năm, mỗi ha tre Bát Độ mang về cho người nông dân thu nhập bình quân 70 - 80 triệu đồng/ha/năm.

Theo ông Vũ Minh Phúc, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lào Cai, trên địa bàn tỉnh đã hình thành một mạng lưới thu mua, chế biến khá hoàn chỉnh. Có 3 doanh nghiệp lớn đóng vai trò chủ chốt là Công ty Cổ phần Yên Thành, Công ty TNHH Vạn Đạt và Công ty Yamazaki. Cùng với đó, còn có nhiều doanh nghiệp và hơn 10 Hợp tác xã (HTX) như HTX nông lâm nghiệp Thủy Sơn, HTX măng Dần Thàng, HTX măng Nậm Xé, HTX Măng tre Bát độ Hưng Khánh... đang tích cực tham gia vào chuỗi giá trị, tổ chức thu mua và chế biến sơ cấp.

Các sản phẩm chính từ măng Bát Độ là măng lên men, măng khô và măng chua. Những sản phẩm này đã tìm được đường xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Nhật Bản và Đài Loan (Trung Quốc). Đây là một tín hiệu đáng mừng, khẳng định chất lượng măng Bát Độ của tỉnh Lào Cai hoàn toàn có thể chinh phục và mở rộng thị trường quốc tế.

Phần lớn sản lượng măng Bát Độ của tỉnh (chiếm hơn 90%) vẫn đang được bán thô hoặc qua sơ chế cực kỳ đơn giản (như luộc, sấy thủ công). Điều này giống như đang "bán lúa non", chưa phát huy hết giá trị thu nhập có thể mang lại. Giá trị gia tăng lớn nhất của cây măng không nằm ở củ măng tươi, mà nằm ở các sản phẩm chế biến tinh, sẵn sàng lên bàn ăn của người tiêu dùng toàn cầu.

Mở rộng diện tích lên 10.000ha và hướng tới chế biến sâu

Ông Vũ Minh Phúc cho biết thêm, tiềm năng của ngành hàng măng Bát Độ nói riêng và các sản phẩm măng khác của Lào Cai là không thể phủ nhận. Bên cạnh những thuận lợi về điều kiện tự nhiên, hiệu quả kinh tế cao và chính sách hỗ trợ của tỉnh, việc có sẵn thị trường xuất khẩu như Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) là tấm vé bảo hành cho chất lượng.

Tuy nhiên, để phát triển bền vững và nâng cao giá trị thu nhập trên một đơn vị diện tích vẫn gặp một số trở ngại. Thứ nhất, là khâu vận chuyển. Măng tươi rất nặng, dễ hỏng và cần được xử lý nhanh. Việc vận chuyển măng từ các vùng trồng, vốn là đồi núi đến các cơ sở chế biến tập trung gặp rất nhiều khó khăn về hạ tầng giao thông, đẩy chi phí logistics lên cao và làm giảm chất lượng nguyên liệu.

Thứ hai, về công nghệ chế biến, các cơ sở hiện có, bao gồm cả các HTX, phần lớn vẫn còn nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu, chủ yếu là sơ chế. Trên địa bàn tỉnh vẫn thiếu những nhà máy quy mô lớn với công nghệ hiện đại để sản xuất các mặt hàng giá trị cao như măng đóng hộp, măng sấy, măng ăn liền...

Thứ ba, sự liên kết "4 nhà" (Nhà nông - Nhà nước - Nhà khoa học - Doanh nghiệp) tuy đã hình thành nhưng chưa thực sự chặt chẽ. Nông dân chưa hoàn toàn yên tâm sản xuất theo quy trình, còn doanh nghiệp cũng gặp khó trong việc cạnh tranh thu mua nguyên liệu.

Để biến tiềm năng vùng nguyên liệu măng tre rộng lớn thành tài sản có giá trị lớn hơn, góp phần nân cao thu nhập trên đơn vị diện tích cho nông dân, tỉnh Lào Cai đã đặt ra những mục tiêu tham vọng nhưng đầy tính thực tiễn cho thời gian tới. Tỉnh đặt mục tiêu mở rộng diện tích vùng tre măng Bát Độ lên 10.000 ha, nâng sản lượng măng lên 140.000 tấn.

Bên cạnh đó, tập trung hướng dẫn người dân áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào thâm canh. Chuyển dần sang sản xuất tập trung, áp dụng các quy trình canh tác tiên tiến, hữu cơ để nâng cao năng suất và chất lượng măng nguyên liệu, đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường xuất khẩu.

Đặc biệt, Lào Cai đang tiếp tục trải thảm đỏ mời gọi các nhà đầu tư chiến lược, các doanh nghiệp có tiềm lực tài chính và công nghệ, đầu tư xây dựng các nhà máy chế biến sâu ngay tại vùng nguyên liệu.

Mô hình lý tưởng mà tỉnh hướng đến là xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ khép kín và bền vững. Nơi đó, doanh nghiệp "đặt hàng" tiêu chuẩn, HTX tổ chức nông dân sản xuất, nhà máy cam kết bao tiêu toàn bộ sản phẩm. Khi đó, người nông dân sẽ yên tâm làm giàu trên mảnh đất của mình, còn doanh nghiệp có đủ nguyên liệu chất lượng để chinh phục những thị trường lớn.

Với sự quyết tâm của chính quyền và sự cần cù của người dân, cùng với những chính sách thu hút đầu tư đúng đắn, tin rằng “vựa măng” Lào Cai sẽ sớm nâng tầm giá trị, mang lại sự thịnh vượng bền vững cho mảnh đất vùng cao này.