Dấu ấn truyền thống hữu nghị
Trong lịch sử quan hệ Việt Nam - Lào, Nghệ An luôn được xem là một “cửa ngõ” chiến lược, là cầu nối trực tiếp giữa khu vực Bắc Trung Bộ Việt Nam với các tỉnh Trung và Nam Lào. Với đường biên giới dài hơn 468 km, tiếp giáp ba tỉnh nước bạn, đồng thời có quan hệ hợp tác chính thức với các địa phương gồm tỉnh Viêng Chăn, Khăm Muộn, Savannakhet, Xay Sổm Bun và Thủ đô Viêng Chăn, Nghệ An giữ một vị trí đặc biệt trong chiến lược hợp tác toàn diện giữa hai nước. Bởi vậy, việc tỉnh Nghệ An đang xây dựng và triển khai Đề án “Hợp tác toàn diện giữa tỉnh Nghệ An và các tỉnh của CHDCND Lào giai đoạn 2025 - 2030 và những năm tiếp theo” không chỉ là nhiệm vụ chính trị cấp thiết, mà còn mang ý nghĩa chiến lược, mở ra cơ hội phát triển sâu rộng cho cả hai bên.
Bộ đội biên phòng Việt Nam và Lào thăm cột mốc biên giới. Ảnh: Báo Nghệ An.
Nhìn lại thời gian qua, quan hệ hợp tác giữa Nghệ An và các tỉnh Lào đã đạt nhiều kết quả quan trọng. Từ kết nghĩa bản với bản, giao lưu nhân dân, đến hợp tác trong giáo dục - đào tạo, y tế, nông nghiệp, quốc phòng - an ninh, tình hữu nghị đặc biệt đã được vun đắp và lan tỏa. Hàng nghìn lưu học sinh Lào đã và đang học tập tại Nghệ An, trở thành cầu nối nhân văn gắn bó hai dân tộc. Các đồn biên phòng hai bên duy trì mô hình kết nghĩa, phối hợp tuần tra bảo vệ đường biên, cột mốc, giữ vững an ninh khu vực. Nhiều công trình hợp tác về hạ tầng, thương mại, du lịch cũng đã hình thành, bước đầu tạo nền tảng cho phát triển chung.
Tuy vậy, phải thẳng thắn nhìn nhận, thành quả hợp tác vẫn chưa tương xứng với tầm vóc của quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt - Lào. Các dự án kinh tế còn rời rạc, chưa có bước đột phá; giao thông xuyên biên giới còn hạn chế; hợp tác thương mại và đầu tư mới dừng lại ở quy mô nhỏ, chưa khai thác hết tiềm năng.
Đề án hợp tác giai đoạn 2025 - 2030 đã xác lập một tầm nhìn toàn diện, với những định hướng then chốt. Trước hết, đó là đưa mối quan hệ hợp tác đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả, tránh tình trạng hình thức hay chỉ dừng ở các chuyến thăm xã giao. Điều này đồng nghĩa với việc mỗi lĩnh vực, mỗi chương trình hợp tác đều phải có chỉ tiêu cụ thể, có cơ chế giám sát, có phân công trách nhiệm rõ ràng, gắn với nguồn lực thực hiện.
Đường lên Cửa khẩu Thanh Thủy sẽ được đầu tư thành đường cao tốc. Ảnh: Phạm Tuân.
Đặc biệt, dự án đường cao tốc Vinh - Thanh Thủy vừa được Ban Thường vụ Tỉnh ủy Nghệ An thông qua chủ trương thực hiện có thể coi là “đột phá chiến lược”. Với quy mô 6 làn xe, tổng vốn đầu tư gần 24.000 tỷ đồng, tuyến đường này không chỉ giúp hoàn thiện mạng lưới hạ tầng vùng Bắc Trung Bộ mà còn trực tiếp kết nối hai thủ đô Hà Nội - Viêng Chăn. Một khi hoàn thành, cao tốc Vinh - Thanh Thủy sẽ mở ra không gian phát triển mới, đưa Nghệ An trở thành điểm trung chuyển quan trọng trên hành lang kinh tế Đông - Tây, kết nối Việt Nam với Trung Lào, Đông Bắc Thái Lan và xa hơn là cả khu vực ASEAN. Đây là cơ hội lịch sử để tỉnh “hóa giải” tình trạng hợp tác còn manh mún, thiếu sức bật lâu nay.
Hợp tác đa lĩnh vực hướng tới phát triển bền vững
Để Đề án thực sự đi vào cuộc sống, hợp tác Nghệ An - Lào trong giai đoạn tới cần triển khai đồng bộ trên nhiều lĩnh vực.
Thứ nhất, hợp tác chính trị - đối ngoại. Công tác đối ngoại Đảng đóng vai trò trung tâm trong hoạch định phương hướng chiến lược. Các chuyến thăm, trao đổi đoàn cấp cao giữa Nghệ An và các tỉnh bạn phải được duy trì thường xuyên, coi đó là “chìa khóa” tạo niềm tin chính trị, nền tảng cho hợp tác lâu dài.
Thứ hai, hợp tác quốc phòng - an ninh. Củng cố cơ chế phối hợp tuần tra song phương, bảo vệ đường biên, cột mốc; tăng cường hợp tác chống tội phạm xuyên biên giới, đặc biệt là buôn lậu, ma túy. Phát huy hiệu quả mô hình kết nghĩa giữa các đồn Biên phòng Việt Nam và Đại đội Biên phòng Lào, gắn kết chặt chẽ nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền với phát triển kinh tế - xã hội vùng biên.
Chợ '"đoàn kết" tại Cửa khẩu Nậm Cắn là nơi giao thương và gắn kết giữa người dân hai nước. Ảnh: Nguyễn Duy.
Thứ ba, hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư. Cần xây dựng các khu hợp tác kinh tế cửa khẩu, khuyến khích doanh nghiệp hai bên đầu tư vào lĩnh vực nông - lâm nghiệp, năng lượng tái tạo, chế biến gỗ, dược liệu. Nghệ An phải chủ động hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu sang Lào, đồng thời thu hút các nhà đầu tư Lào và quốc tế khai thác tiềm năng dọc tuyến cao tốc tương lai. Xúc tiến thương mại không thể chỉ dừng ở hội chợ, triển lãm, mà cần hướng đến hình thành những chuỗi giá trị bền vững.
Thứ tư, hợp tác giáo dục - đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. Đây là điểm sáng truyền thống cần tiếp tục nhân rộng. Ngoài việc đào tạo sinh viên Lào tại Nghệ An, có thể mở rộng sang đào tạo nghề, chuyển giao công nghệ nông nghiệp, y tế, quản lý hành chính. Đặc biệt, cần thiết lập cơ chế “trao đổi nhân lực” để cán bộ, trí thức Nghệ An có thể làm việc tại Lào và ngược lại.
Cuối cùng là hợp tác văn hóa - xã hội. Các chương trình giao lưu văn hóa, thể thao, lễ hội truyền thống, kết nghĩa bản với bản phải trở thành hoạt động thường niên. Đây không chỉ là “chất keo” kết nối tình cảm, mà còn góp phần phát triển du lịch song phương, thu hút khách quốc tế quan tâm đến trải nghiệm văn hóa xuyên biên giới.
Thách thức và yêu cầu đổi mới
Dù có nhiều thuận lợi, hợp tác Nghệ An - Lào vẫn đứng trước không ít thách thức. Đó là sự khác biệt về thể chế, chính sách, trình độ phát triển; hạn chế về hạ tầng giao thông và logistics; nguồn lực đầu tư còn mỏng; năng lực hội nhập quốc tế của doanh nghiệp địa phương chưa cao.
Xe tải của Nghệ An thông quan thủ tục hải quan tại cửa khẩu. Ảnh: Phạm Tuân.
Để vượt qua những rào cản này, cần sự đổi mới mạnh mẽ trong cách tiếp cận. Nghệ An phải xác định hợp tác với Lào không chỉ là nhiệm vụ đối ngoại, mà là một động lực kinh tế thực sự. Đề án giai đoạn 2025 - 2030 cần được thiết kế theo hướng “kế hoạch hành động” với các chỉ tiêu định lượng rõ ràng như kim ngạch thương mại song phương đạt bao nhiêu, số lượng lưu học sinh trao đổi, số dự án đầu tư liên kết... Đồng thời, phải có cơ chế phân công trách nhiệm cụ thể ai làm, làm gì, khi nào, kết quả ra sao.
Ngoài ra, cần mở rộng hợp tác “đa tầng nấc”, không chỉ cấp tỉnh với tỉnh, mà còn khuyến khích doanh nghiệp với doanh nghiệp, trường học với trường học, bản với bản. Có như vậy, mối quan hệ mới thật sự bền chặt từ gốc rễ, không phụ thuộc vào những cam kết chính trị nhất thời.
Việc thúc đẩy hợp tác toàn diện giữa Nghệ An và các tỉnh Lào không chỉ mang ý nghĩa song phương, mà còn gắn với chiến lược hội nhập khu vực và quốc tế của Việt Nam. Trong bối cảnh ASEAN hướng đến xây dựng Cộng đồng Kinh tế chung, khi các tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, Bắc - Nam ngày càng đóng vai trò huyết mạch, Nghệ An có cơ hội trở thành “trung tâm kết nối” mới. Nếu biết tận dụng, tỉnh Nghệ An sẽ không chỉ góp phần củng cố tình hữu nghị đặc biệt Việt - Lào, mà còn nâng cao vị thế của mình trong mạng lưới hợp tác khu vực.
Xã Mường Típ hỗ trợ nhu yếu phẩm cho người dân Lào bị cô lập do lũ lụt cuối tháng 7/2025 vừa qua. Ảnh: Hồng Quyên.
Với Lào, sự đồng hành của Nghệ An sẽ hỗ trợ mạnh mẽ cho mục tiêu thoát khỏi tình trạng kém phát triển, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Với Việt Nam, đặc biệt là Nghệ An, hợp tác này mở ra thị trường, không gian phát triển, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh biên giới, ổn định chính trị.
Đề án “Hợp tác toàn diện giữa tỉnh Nghệ An và các tỉnh của CHDCND Lào giai đoạn 2025 - 2030 và những năm tiếp theo” là một bước đi đúng đắn, kịp thời, thể hiện tầm nhìn chiến lược của tỉnh. Nhưng để đề án không chỉ dừng lại trên giấy, điều quan trọng là phải biến quyết tâm chính trị thành hành động cụ thể, có trọng tâm, trọng điểm, có lộ trình rõ ràng.
Một mối quan hệ hữu nghị đặc biệt, được thử thách qua thời gian, nay đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành động lực phát triển mới. Nghệ An, với vị trí địa chiến lược, với truyền thống gắn bó máu thịt với Lào hoàn toàn có thể trở thành “điểm sáng” trong hợp tác Việt - Lào ở cấp địa phương, góp phần vun đắp cho hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển bền vững của khu vực.
