Danh xưng Nghệ An - Một chặng đường lịch sử, một khát vọng vươn lên

Dấu mốc gần một thiên niên kỷ

Nằm ở trung tâm Bắc Trung bộ, Nghệ An từ lâu được biết đến là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi kết tinh nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, cách mạng và tinh thần hiếu học của dân tộc. Trải qua gần một thiên niên kỷ kể từ khi danh xưng Nghệ An được chính thức xác lập, mảnh đất này không chỉ giữ vai trò chiến lược đặc biệt mà còn góp phần quan trọng vào sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Năm 2025, Nghệ An sẽ tổ chức các hoạt động kỷ niệm 995 năm danh xưng Nghệ An (1030 - 2025), đây là dịp để ôn lại truyền thống hào hùng, khẳng định bề dày lịch sử - văn hiến và bồi đắp khát vọng phát triển trong giai đoạn mới.

Theo các Mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới đầu tiên của nước ta được UNESCO công nhận năm 2009 thì năm 1030 dưới triều vua Lý Thái Tông, Hoan Châu được đổi tên thành Nghệ An. Cùng thời điểm này, Uy Minh hầu Lý Nhật Quang được cử làm Tri châu, bắt đầu gắn bó tên gọi Nghệ An với tiến trình lịch sử dân tộc. Từ đó đến nay, qua các triều Trần, Lê, Tây Sơn, Nguyễn, địa giới hành chính dù nhiều lần thay đổi nhưng danh xưng Nghệ An vẫn tồn tại bền vững, trở thành một phần không thể tách rời của lịch sử Việt Nam.

Trong suốt gần 1.000 năm, Nghệ An luôn giữ vị trí chiến lược trọng yếu. Từng được ví như “phên dậu”, “then khóa” của quốc gia, vùng đất này là bức tường thành che chở kinh thành Thăng Long và đất nước qua nhiều cuộc chiến tranh. Đồng thời, đây cũng là cửa ngõ kết nối Bắc - Nam, Đông - Tây, là cầu nối quan trọng giữa đồng bằng ven biển và miền núi phía Tây rộng lớn.

Bên cạnh vị thế địa chính trị, Nghệ An còn là vùng đất văn hiến lâu đời. Trên mảnh đất này hiện có hàng nghìn di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; trong đó hơn 400 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và cấp tỉnh, 3 di tích quốc gia đặc biệt, phản ánh những dấu ấn quan trọng của lịch sử. Các lễ hội truyền thống như Lễ hội Đền Cuông, Lễ hội Đền Quả Sơn, Lễ hội Đền Chung Sơn, Lễ hội Làng Sen... vẫn được duy trì, trở thành không gian tâm linh, nơi hội tụ văn hóa cộng đồng.

Đặc biệt, dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh - “hồn cốt” của xứ Nghệ đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây không chỉ là niềm tự hào của Nghệ An mà còn là tài sản chung vô giá của dân tộc Việt Nam. Nhiều giá trị văn hóa, nghệ thuật, phong tục tập quán của người dân nơi đây tiếp tục được gìn giữ, lan tỏa, trở thành nền tảng cho bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng đất này.

Người Nghệ An từ lâu nổi tiếng với đức tính cần cù, chịu khó, giàu nghị lực và tinh thần hiếu học. Sách Đại Nam nhất thống chí từng ghi nhận: “Người Nghệ An chuộng khí tiết, văn chương kiệt xuất”. Từ trong khó khăn, thiên nhiên khắc nghiệt, con người xứ Nghệ đã hun đúc nên phẩm chất kiên cường, sáng tạo, tạo nên nhiều đóng góp xuất sắc cho đất nước.

Đi suốt chiều dài lịch sử, Nghệ An đã sản sinh nhiều anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, nhà cách mạng và trí thức lớn. Ngay từ thời Bắc thuộc, khởi nghĩa Hoan Châu dưới sự lãnh đạo của Mai Thúc Loan (thế kỷ VIII) đã chứng minh tinh thần bất khuất của người dân nơi đây. Bước sang các triều đại sau, nhiều nhân tài xứ Nghệ đã góp công trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm và xây dựng đất nước.

Đặc biệt, Nghệ An là quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất, người đã đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Nhiều bậc chí sĩ như Phan Bội Châu, Nguyễn Xuân Ôn, Cao Xuân Dục, Lê Hồng Phong... góp phần làm rạng rỡ truyền thống văn hiến và yêu nước của mảnh đất này.

Chính nhờ những con người tiêu biểu ấy, Nghệ An trở thành biểu tượng của tinh thần hiếu học, khát vọng đổi thay, hun đúc nên sức mạnh để vươn lên trong từng giai đoạn lịch sử.

Hãy xứng đáng hơn nữa với công ơn tiền nhân

Năm 2025, UBND tỉnh Nghệ An sẽ tổ chức nhiều hoạt động trọng thể kỷ niệm 995 năm danh xưng Nghệ An. Đây là dịp để ôn lại chặng đường lịch sử, khẳng định những đóng góp của vùng đất này đối với dân tộc, đồng thời lan tỏa niềm tự hào, khát vọng vươn lên của các thế hệ hôm nay.

Các hoạt động kỷ niệm bao gồm lễ dâng hoa, dâng hương tại Khu di tích Kim Liên quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh; các triển lãm, trưng bày giới thiệu thành tựu, di sản văn hóa Nghệ An; hội thảo khoa học nhằm làm rõ thêm giá trị lịch sử, văn hóa của danh xưng Nghệ An trong tiến trình phát triển dân tộc. Nhiều chương trình nghệ thuật đặc sắc, quảng bá hình ảnh Nghệ An trên các phương tiện truyền thông cũng sẽ được tổ chức, góp phần lan tỏa niềm tự hào về truyền thống văn hiến lâu đời.

Lễ kỷ niệm 995 năm không chỉ là sự kiện văn hóa lịch sử mà còn mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Đây là dịp để thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về cội nguồn, khơi dậy tình yêu quê hương, trách nhiệm giữ gìn và phát huy giá trị di sản; đồng thời khẳng định tầm vóc, vị thế của Nghệ An trong thời kỳ hội nhập.

Sinh thời, trong lần về thăm quê (1957), Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Nghệ An là một tỉnh có truyền thống cách mạng, có nhiều công lao cho cách mạng. Nhân dân Nghệ An cần phát huy truyền thống tốt đẹp ấy, ra sức thi đua lao động sản xuất, học tập và chiến đấu, để Nghệ An tiến bộ hơn nữa”. Lời dặn của Người đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị, trở thành động lực tinh thần để Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Nghệ An tiếp tục vươn lên mạnh mẽ.

Đại hội Đảng bộ tỉnh Nghệ An lần thứ XIX đã đề ra mục tiêu đến năm 2025 trở thành tỉnh khá của Bắc Trung bộ, đến năm 2030 thời điểm kỷ niệm 1.000 năm danh xưng phấn đấu trở thành tỉnh khá của cả nước. Đây là khát vọng lớn lao, chính đáng, đồng thời là sự kế thừa và phát huy truyền thống kiên cường, sáng tạo của con người xứ Nghệ.

Để hiện thực hóa mục tiêu ấy, Nghệ An đang tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức, khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, dịch vụ. Song song, tỉnh đặc biệt chú trọng bảo tồn, phát huy di sản văn hóa, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng hình ảnh Nghệ An trở thành “đất học, đất văn hiến” trong lòng bạn bè trong nước và quốc tế.

Nhìn lại 995 năm hình thành và phát triển, có thể khẳng định Nghệ An là vùng đất giàu truyền thống, gắn bó mật thiết với lịch sử dân tộc. Những giá trị văn hóa, lịch sử được vun đắp qua gần một thiên niên kỷ là nền tảng vững chắc để Nghệ An tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới, hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới.

Kỷ niệm 995 năm danh xưng Nghệ An không chỉ là dịp để tri ân tiền nhân, tôn vinh truyền thống mà còn khơi dậy tinh thần đoàn kết, sáng tạo, khát vọng vươn lên của toàn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân. Với những tiềm năng, lợi thế và truyền thống đáng tự hào, Nghệ An chắc chắn sẽ tiếp tục khẳng định vị thế mới, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Có như vậy mới không hổ thẹn với tiền nhân, không chỉ là những lời hứa suông, những bản báo cáo nhiều tính từ mà tương lai lịch sử nhìn lại, thế hệ hôm nay đang làm thật để nhân dân Nghệ An giàu về kinh tế, sướng về tinh thần, hạnh phúc nhờ văn minh.