Nghệ An hướng tới nền công nghiệp xanh, bền vững từ dòng vốn FDI

FDI đang tạo cú hích tăng trưởng

Trong bức tranh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Nghệ An hơn ba năm qua, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nổi lên như một ‘mạch máu mới’ bơm sinh lực cho nền công nghiệp địa phương. Từ một tỉnh miền Trung vốn chịu nhiều hạn chế về hạ tầng, nguồn nhân lực và khả năng thu hút đầu tư, Nghệ An đang vươn lên trở thành điểm đến chiến lược của các tập đoàn công nghiệp toàn cầu. Không chỉ đóng vai trò ‘đòn bẩy’ về tăng trưởng, FDI ở Nghệ An còn đang mở đường cho một định hướng phát triển mới: công nghiệp xanh, thông minh và bền vững.

Theo số liệu tính đến hết tháng 7/2025 cho thấy, Nghệ An đã thu hút hơn 16.400 tỷ đồng vốn đầu tư, trong đó gần 300 triệu USD đến từ khu vực FDI. Lũy kế đến nay, toàn tỉnh có 169 dự án FDI còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký hơn 5,6 tỷ USD - con số không chỉ phản ánh sức hấp dẫn gia tăng mà còn khẳng định vị thế mới của tỉnh trong bản đồ đầu tư Việt Nam.

Đáng chú ý, các ‘ông lớn’ toàn cầu như Luxshare ICT, Foxconn, Goertek, Everwin, Ju Teng, Sunny Optical, Runergy…đã chọn Nghệ An làm cứ điểm sản xuất. Mỗi dự án không chỉ mang giá trị vốn hàng trăm triệu USD mà còn đưa về công nghệ, quản trị và mạng lưới khách hàng quốc tế. Ví dụ, dự án Runergy - nhà máy sản xuất thanh silic đơn tinh thể trị giá 440 triệu USD được đánh giá là ‘cú đấm thép’ giúp Nghệ An bứt phá trong lĩnh vực năng lượng và công nghệ cao.

Cùng với đó, dự án Nhà máy điện khí LNG Quỳnh Lập (1.500 MW) với tổng vốn hơn 2 tỷ USD đang trong giai đoạn chuẩn bị triển khai, hứa hẹn trở thành một trong những nguồn cung năng lượng sạch quy mô lớn nhất miền Trung. Đây không chỉ là công trình hạ tầng chiến lược mà còn là nền tảng cho việc phát triển các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều điện năng nhưng ít phát thải.

Tại Khu kinh tế Đông Nam, trong các năm 2024 - 2025 đánh dấu sự bùng nổ khi có tới 20 dự án mới và 20 dự án điều chỉnh tăng vốn, tổng giá trị 41.766 tỷ đồng, vượt hơn gấp đôi mục tiêu đề ra. Những con số này là minh chứng rõ ràng cho xu thế FDI đang ‘dịch chuyển’ về các địa phương giàu tiềm năng quỹ đất, hạ tầng tốt và chính sách thông thoáng như Nghệ An.

Điểm đáng chú ý là Nghệ An không chạy theo số lượng dự án thuần túy, mà đang chuyển hướng xúc tiến đầu tư theo chiều sâu, ưu tiên những lĩnh vực công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn, thân thiện môi trường. Danh mục ưu tiên gồm điện tử, vi mạch, bán dẫn, năng lượng tái tạo (LNG, hydrogen xanh, điện mặt trời), vật liệu mới, sản xuất thông minh (AIoT, robot, công nghiệp 4.0)...

Chiến lược này phản ánh nhận thức rằng, tăng trưởng kinh tế không thể đánh đổi bằng môi trường và an sinh xã hội. Thay vì trở thành ‘công xưởng gia công’ với giá trị nội địa hóa thấp, Nghệ An muốn hình thành hệ sinh thái công nghiệp dựa trên đổi mới công nghệ, năng lượng sạch và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tập đoàn lớn thứ 2 Hàn Quốc SK Innovation vừa có đề xuất gửi UBND tỉnh Nghệ An về việc ký kết thỏa thuận hợp tác phát triển để thực hiện dự án điện khí LNG Quỳnh Lập là một ví dụ điển hình. Không chỉ dừng ở dự án điện khí LNG Quỳnh Lập, hai bên còn định hướng phát triển cụm công nghiệp - năng lượng chuyên biệt, có kho LNG chung phục vụ nhiều nhà máy điện, đồng thời triển khai nguồn năng lượng phân tán cho các khu công nghiệp. Đây là mô hình giúp tối ưu hạ tầng, giảm phát thải và tạo điều kiện mở rộng sản xuất công nghệ cao.

Hướng tới nền công nghiệp xanh

FDI không chỉ mang vốn, công nghệ, mà còn kéo theo nhiều hiệu ứng lan tỏa tích cực. Trước hết là việc làm, tính đến năm 2025, các doanh nghiệp FDI tại Nghệ An sử dụng hơn 45.000 lao động, tăng gần 78% so với 2019 và dự kiến còn cần tuyển thêm hơn 70.000 lao động mới. Đáng mừng là phần lớn là lao động nữ ở nông thôn, giúp cải thiện thu nhập, giảm áp lực di cư lao động xa nhà và nâng cao vị thế phụ nữ trong gia đình.

Thứ hai là kỹ năng và năng suất lao động. Làm việc trong môi trường FDI, người lao động được tiếp cận dây chuyền hiện đại, quy trình quản lý quốc tế, từ đó hình thành tác phong công nghiệp, kỷ luật lao động, kỹ năng vận hành thiết bị tiên tiến. Đây là nền tảng để lực lượng lao động địa phương thích ứng với xu thế tự động hóa, sản xuất thông minh trong tương lai.

Thứ ba là sự phát triển của các doanh nghiệp nội địa. Khi tham gia chuỗi cung ứng cho các tập đoàn FDI, doanh nghiệp Việt tại Nghệ An có cơ hội nâng cao tiêu chuẩn sản xuất, quản lý chất lượng và khả năng cạnh tranh quốc tế. Nếu tận dụng tốt, đây sẽ là bước đệm để hình thành các doanh nghiệp công nghiệp phụ trợ mạnh, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện.

Tuy vậy, để FDI thực sự trở thành động lực cho một nền công nghiệp xanh và bền vững, Nghệ An phải đối diện một số thách thức. Thứ nhất là nguy cơ phụ thuộc vào FDI nếu tỷ lệ nội địa hóa thấp và doanh nghiệp trong nước không đủ năng lực tham gia chuỗi giá trị. Thứ hai là áp lực về hạ tầng giao thông, điện, nước, xử lý chất thải...khi số lượng dự án tăng nhanh. Thứ ba là yêu cầu về nguồn nhân lực kỹ thuật cao, vốn không thể đào tạo trong một sớm một chiều.

Ngoài ra, trong bối cảnh cạnh tranh thu hút FDI ngày càng gay gắt, Nghệ An cần duy trì và nâng cấp ‘5 sẵn sàng’ - hạ tầng, quỹ đất, nhân lực, ưu đãi, hành chính ở mức vượt trội so với các tỉnh trong khu vực. Nếu không, lợi thế hiện tại có thể bị san phẳng.

Để tận dụng tối đa lợi ích từ FDI, đồng thời hướng đến một nền công nghiệp xanh, Nghệ An cần phải chọn lọc dự án, ưu tiên công nghệ cao, ít phát thải, giá trị gia tăng lớn; kiên quyết từ chối các dự án tiêu hao nhiều năng lượng, gây ô nhiễm.

Phát triển công nghiệp phụ trợ để hỗ trợ doanh nghiệp trong nước nâng cấp công nghệ, quản trị để tham gia chuỗi cung ứng của FDI, qua đó tăng tỷ lệ nội địa hóa.

Đầu tư mạnh cho nhân lực, liên kết với doanh nghiệp, trường nghề, đại học để đào tạo theo nhu cầu, nhất là kỹ sư, kỹ thuật viên cho các ngành điện tử, năng lượng, cơ khí chính xác.

Xây dựng hạ tầng xanh - thông minh - áp dụng tiêu chuẩn quốc tế cho khu công nghiệp về tiết kiệm năng lượng, xử lý nước thải, giao thông kết nối; Bảo đảm hài hòa lợi ích giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và an sinh xã hội, tránh tình trạng ‘tăng trưởng nóng’ gây áp lực đô thị hóa, giá đất, hạ tầng.

Có thể nói, FDI đang viết tiếp câu chuyện vươn tầm cho công nghiệp Nghệ An. Nếu giai đoạn trước là bứt tốc là thu hút dự án, thì giai đoạn tới là ‘chọn thông minh’ để dòng vốn này trở thành trụ cột cho một nền công nghiệp xanh, hiện đại và bền vững.

Với tầm nhìn chiến lược, quyết tâm cải cách và sự đồng hành của các nhà đầu tư quốc tế, Nghệ An hoàn toàn có thể biến lợi thế FDI thành động lực nội sinh, đưa địa phương không chỉ là ‘điểm sáng’ của Bắc Trung Bộ, mà còn là ‘điểm đến’ của tương lai công nghiệp xanh Việt Nam.