Lợi thế cạnh tranh và dễ tiếp cận vốn xanh
Theo Bộ Xây dựng, tính đến tháng 10/2025, Việt Nam có khoảng 600 công trình xanh, với tổng diện tích gần 17 triệu m² sàn xây dựng. Con số còn khiêm tốn so với tiềm năng, song cũng đã là bước tiến rõ rệt cho thấy chủ đầu tư các công trình đang quan tâm nhiều hơn đến yếu tố phát triển bền vững hơn.
Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Bộ Xây dựng) Tạ Quang Hưng cho biết, công trình xanh không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Các văn bản pháp luật như QCVN 09:2017/BXD về hiệu quả năng lượng hay Nghị định 95/2024/NĐ-CP về phân hạng nhà chung cư đã bước đầu lồng ghép các tiêu chí xanh, tạo khung pháp lý cho quá trình chuyển đổi.

Một khu chung cư đạt chứng nhận công trình xanh EDGE tại Việt Nam. Ảnh: MOC.
Đặc biệt, theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, các cơ sở phát thải lớn, bao gồm cả các tòa nhà có tiêu thụ năng lượng lớn hay sử dụng nhiều môi chất lạnh gây hại cho môi trường, sẽ phải tham gia thị trường carbon. Điều này đồng nghĩa với việc nếu vượt hạn ngạch phát thải, các tòa nhà sẽ phải mua tín chỉ carbon, hạn ngạch phát thải từ nơi khác. Khi đó, công trình sử dụng năng lượng hiệu quả sẽ có lợi thế rõ rệt về chi phí, trong khi các dự án tiêu hao năng lượng sẽ bị giảm giá trị thương mại và khó tiếp cận vốn.
Thực tế cho thấy, chi phí đầu tư ban đầu cho công trình xanh chỉ cao hơn 1–5% so với công trình thông thường, nhưng thời gian hoàn vốn trung bình từ 3–5 năm nhờ tiết kiệm chi phí vận hành điện, nước và bảo trì. Hơn thế, việc đạt các chứng nhận xanh như EDGE, LEED, Lotus hay Green Mark còn mở ra cơ hội tiếp cận tín dụng ưu đãi, vốn xanh và trái phiếu bền vững.
Thạc sĩ Vũ Hồng Phong, chuyên gia Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) cho biết, công cụ chứng nhận EDGE cho phép lượng hóa cụ thể mức tiết kiệm năng lượng, nước và vật liệu, giúp chủ đầu tư tính toán hiệu quả kinh tế ngay từ khâu thiết kế. Việc áp dụng các giải pháp xanh không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính mà còn giúp công trình thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, đồng thời nâng cao giá trị tài sản và uy tín của chủ đầu tư trên thị trường.
Thích ứng khí hậu ngày càng khắc nghiệt
Theo GS.TS. Nguyễn Hữu Dũng - Chủ tịch Hội Môi trường xây dựng Việt Nam, công trình xanh không chỉ chú trọng đến tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường mà còn cần tích hợp các giải pháp làm mát bền vững, bao gồm cả làm mát thụ động (như thông gió tự nhiên, mái xanh, vật liệu phản xạ nhiệt, cây xanh đô thị) và làm mát chủ động hiệu quả (sử dụng hệ thống điều hòa tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo).
Những giải pháp này giúp cải thiện vi khí hậu đô thị, giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, góp phần tạo môi trường sinh hoạt, làm việc thân thiện khí hậu cho con người.

Dù là nhà ở xã hội hay chung cư cao cấp đều có thể đạt chứng nhận công trình xanh nếu có thể đáp ứng các tiêu chí cụ thể. Ảnh: MOC.
Về mặt kỹ thuật, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Ngọc Quang (Trường Đại học Xây dựng Hà Nội), máy điều hòa Inverter có khả năng kiểm soát liên tục lượng môi chất làm lạnh (có mức phát thải khí nhà kính cao gấp hàng trăm, hàng nghìn lần khí CO2), giúp tiết kiệm tới 27% điện năng tiêu thụ và duy trì nhiệt độ ổn định, mang lại sự thoải mái cho người sử dụng.
Trong bối cảnh thời tiết nóng bức ngày càng cực đoan, việc chuyển đổi sang các thiết bị tiết kiệm năng lượng là giải pháp khả thi để giảm áp lực lên hệ thống điện quốc gia, đồng thời, giúp các tòa nhà giảm phát thải từ sử dụng năng lượng khi thực hiện kiểm kê khí nhà kính.
Các công trình xây dựng hiện chiếm khoảng 40% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Ngành vật liệu xây dựng có thể giảm ít nhất 15% lượng phát thải CO₂ với các giải pháp ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất, sử dụng chất thải công nghiệp làm nguyên liệu, tối ưu hóa quy trình và nghiên cứu công nghệ thu hồi carbon.
Cần những chỉ hướng rõ ràng
Dù khung chính sách đã hình thành, song theo các chuyên gia, doanh nghiệp, quá trình phát triển công trình xanh ở Việt Nam vẫn còn nhiều trở ngại.
Trước hết là thiếu cơ chế ràng buộc. Hầu hết quy định hiện nay mới dừng ở mức khuyến khích, chưa có tiêu chuẩn bắt buộc áp dụng cho từng loại công trình. Điều này khiến các chủ đầu tư còn e dè, đặc biệt trong lĩnh vực nhà ở tư nhân hoặc công trình quy mô nhỏ.
Thứ hai là hạn chế về năng lực kỹ thuật và nhân lực. Nhiều nhà thầu chưa hiểu rõ tiêu chí xanh, chưa quen với công cụ mô phỏng hoặc quy trình chứng nhận. Các trường đại học, viện nghiên cứu mới bắt đầu tích hợp kiến thức về công trình xanh trong chương trình đào tạo, dẫn đến thiếu hụt chuyên gia có khả năng kiểm định và tư vấn chứng chỉ.
Thứ ba là vấn đề chuỗi cung ứng vật liệu xanh. Các vật liệu có chứng nhận phát thải thấp, gạch không nung, kính phản xạ nhiệt… còn khan hiếm hoặc đắt đỏ. Khi vật liệu trong nước chưa đáp ứng, doanh nghiệp phải nhập khẩu, làm tăng chi phí và kéo dài tiến độ. Việc thiếu liên kết giữa chủ đầu tư - nhà thầu - nhà cung cấp khiến công trình xanh khó được triển khai đồng bộ.
Ngoài ra, thủ tục hành chính và cơ chế phê duyệt vẫn còn phức tạp. Hồ sơ chứng nhận, kiểm định tiêu chuẩn xanh phải qua nhiều cấp, khiến doanh nghiệp ngại đăng ký hoặc chọn cách “đứng ngoài cuộc”. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến số lượng công trình xanh chưa bứt phá dù thị trường có tiềm năng lớn.
Bà Đỗ Ngọc Diệp, Quản lý Chương trình công trình xanh, công trình thích ứng rủi ro biến đổi khí hậu Việt Nam, Tổ chức tài chính quốc tế (IFC) thẳng thắn nhìn nhận: Công trình đạt chứng chỉ xanh cần đạt được nhiều tiêu chí về nước, năng lượng, vật liệu, chất lượng không khí trong nhà, thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý công trình sau khi đưa vào vận hành… Chủ đầu tư khi mới tiếp cận, nếu chọn lựa đơn vị tư vấn uy tín, có kinh nghiệm thì sẽ có mức giá cả tốt, còn nếu không sẽ được đưa ra mức giá… “trên trời”.
Từ thực tiễn đã thực hiện nhiều công trình xanh trong nước, các chuyên gia, doanh nghiệp kiến nghị Bộ Xây dựng nên mạnh dạn cần ban hành hệ thống tiêu chí, tiêu chuẩn công trình xanh tích hợp từ các bộ tiêu chí nước ngoài đang áp dụng phù hợp với đặc điểm của Việt Nam. Các nhà đầu tư đã có đủ kiến thức, kinh nghiệm để tham mưu cho Bộ về nội dung các bộ tiêu chí, tiêu chuẩn này. Ông Luyện Văn Phương, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội đề xuất nên áp dụng bắt buộc công trình xanh cho các dự án đầu tư công như trường học, bệnh viện, đồng thời khuyến khích tư nhân bằng ưu đãi thuế, tín dụng, hoặc cộng điểm khi đấu thầu.
Về lâu dài, cần đào tạo đội ngũ chuyên gia, kỹ sư và kiến trúc sư xanh; đồng thời thúc đẩy hợp tác giữa nhà nước – doanh nghiệp – tổ chức tài chính để tạo dòng vốn ưu đãi cho các dự án tiết kiệm năng lượng. Quan trọng hơn cả là thay đổi tư duy. Công trình xanh không phải gánh nặng tài chính, mà là khoản đầu tư chiến lược bảo vệ doanh nghiệp trước rủi ro biến đổi khí hậu và biến động năng lượng.