Muốn một lô sầu riêng, thanh long, hay cà phê vượt qua hàng rào kỹ thuật của châu Âu, câu chuyện không dừng ở cánh đồng hay nhà máy chế biến. Đằng sau đó là cả một hệ thống linh kiện, thiết bị, vật liệu và bao bì - những yếu tố ít được nhắc tới nhưng đang quyết định sức bền của nông sản Việt trong kỷ nguyên xanh.
Phân loại, đóng gói thanh long trước khi xuất khẩu. Ảnh: ST.
'Xanh hóa' từ hỗ trợ công nghệ
Khi Nghị định 205/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung quy định về phát triển công nghiệp hỗ trợ có hiệu lực từ ngày 1/9 vừa qua, doanh nghiệp sản xuất linh kiện, vật tư và thiết bị phục vụ nông nghiệp sẽ có thêm cơ hội bứt lên. Nghị định này sửa đổi Nghị định 111/2015/NĐ-CP, mở rộng danh mục sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên, đồng thời cho phép hỗ trợ tối đa 50% kinh phí thử nghiệm, kiểm định và chứng nhận chất lượng.
Các nhóm sản phẩm được bổ sung, từ động cơ tiết kiệm năng lượng, cảm biến điện tử đến bao bì sinh học, đều gắn trực tiếp với chuỗi giá trị nông sản.
Theo Bộ Công Thương, đây là bước đi cần thiết để làm dày nền công nghiệp hỗ trợ phía sau sản xuất nông nghiệp. Một thiết bị sấy tiết kiệm điện, một bao bì phân hủy hoàn toàn hay một cảm biến tưới nước chính xác không chỉ là sản phẩm cơ khí, mà còn là giải pháp giúp nông sản Việt đáp ứng chuẩn xanh toàn cầu.
Thực tế cho thấy, một dây chuyền hiện đại có thể làm giảm đáng kể lượng điện tiêu thụ, cắt giảm phát thải, cũng như giảm rủi ro kỹ thuật trong xuất khẩu, những yếu tố mà nhiều thị trường cao cấp đang ngày càng được quan tâm và nâng cao.
Sức ép thị trường đã rõ. Các cam kết giảm phát thải trong khuôn khổ Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia và Đề án sản xuất giảm phát thải trong trồng trọt 2025-2035 yêu cầu toàn chuỗi giá trị cùng tham gia. Tại lễ công bố Đề án vào trung tuần tháng 10/2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung khẳng định: “Mục tiêu trung tâm là vừa đảm bảo tăng trưởng năng suất, giá trị sản xuất, vừa giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và phát thải thấp”.
Nhiều doanh nghiệp trong nước đã chứng minh hướng đi đó khả thi. Nafoods lắp đặt dây chuyền sấy tuần hoàn nhiệt, tiết kiệm 20% điện so với công nghệ cũ. Doveco đầu tư hệ thống cấp đông biến tần, giảm chi phí vận hành và phát thải. ABA Cooltrans chuyển sang kho lạnh lắp mái pin mặt trời, mỗi năm giảm hơn 1.000 tấn CO₂ tương đương.
Hoặc trong lĩnh vực bao bì, An Phat Holdings đã đưa vào sử dụng vật liệu phân hủy sinh học đạt chuẩn OK Compost, được nhiều nhà xuất khẩu nông sản lựa chọn để đáp ứng quy định chống nhựa của EU.
Máy móc, thiết bị hỗ trợ xuất hiện và ứng dụng ngày càng nhiều trong sản xuất nông nghiệp. Ảnh minh họa.
Những thay đổi tưởng nhỏ này cộng dồn lại thành hiệu ứng lớn. Điện năng được tiết kiệm, lượng phát thải bị cắt giảm, chi phí logistics hạ thấp. Với doanh nghiệp, “xanh hóa” không chỉ là hành động môi trường, mà còn là chiến lược kinh tế giúp tăng sức cạnh tranh và khả năng trụ vững trong chuỗi cung ứng.
Khi công nghệ và công nghiệp gặp nhau trên cánh đồng, nông nghiệp không còn đơn thuần là sản xuất, mà dần liên kết và hình thành một hệ sinh thái sản xuất - chế biến - logistics - vật liệu bền vững liên kết chặt chẽ.
Dù vậy, số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đủ sức chuyển đổi và bước vào chuỗi nông nghiệp xanh vẫn còn tương đối khiêm tốn. Việc chứng nhận, thử nghiệm sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế vẫn tốn kém, trong khi hướng dẫn thủ tục để được hưởng ưu đãi chưa thật cụ thể. Cầu - cung chưa gặp nhau, dù nhà máy chế biến cần linh kiện, bao bì xanh, trong khi nhà cung ứng nội địa lại chưa kịp nâng chuẩn kỹ thuật.
Xây dựng bộ tiêu chí nhận diện doanh nghiệp công nghiệp hỗ xanh
Cục Công Nghiệp (Bộ Công Thương) đang gấp rút hoàn thiện hướng dẫn thực thi Nghị định 205/2025/NĐ-CP nhằm khắc phục điểm nghẽn này. Một trong những giải pháp được cân nhắc là xây dựng bộ tiêu chí nhận diện doanh nghiệp công nghiệp hỗ xanh, dựa trên mức tiêu hao năng lượng, tỷ lệ vật liệu tái chế và tuân thủ tiêu chuẩn môi trường quốc tế. Khi có “thẻ xanh”, doanh nghiệp sẽ dễ tiếp cận ưu đãi hơn và được ưu tiên trong chuỗi cung ứng xuất khẩu.
Trước mắt, nhiều chuyên gia trong nước khuyến nghị, doanh nghiệp nên tận dụng ngay những điều khoản sẵn có trong nghị định. Chẳng hạn, nhóm sản phẩm phục vụ nông nghiệp có thể đăng ký hỗ trợ chi phí thử nghiệm - chứng nhận (50%). Hoặc doanh nghiệp đầu tư hệ thống quản trị hoặc sản xuất số hóa được hỗ trợ tới 70%.
Cùng với đó, cần kích hoạt các quỹ tín dụng xanh của ngân hàng thương mại để dòng vốn chảy thực sự vào cơ khí - chế biến - bao bì nông sản, chứ không chỉ dừng ở năng lượng tái tạo. Khi chính sách và tài chính cùng vận hành, chuỗi công nghiệp hỗ trợ sẽ trở thành mắt xích chủ động thay vì phụ thuộc nhập khẩu.
Nếu làm được, công nghiệp hỗ trợ sẽ không còn là “khâu phụ” mà trở thành xưởng hậu cần của nông nghiệp xanh. Những dây chuyền chế biến tiết kiệm điện, kho lạnh thông minh, bao bì sinh học hay cảm biến tưới chính xác, nếu được lan tỏa, sẽ giúp nông sản Việt không chỉ xanh trên ruộng, mà còn xanh trong từng con ốc vít và bao bì xuất khẩu.
