Có hay không ẩn khuất mô hình bò sữa ở Hưng Yên?

Mô hình khuyến nông bò sữa tại Hưng Yên có khá nhiều ẩn khuất

Hơi ngược với cách làm thông thường là về gặp những người trực tiếp hưởng lợi từ mô hình tôi lại tìm đến những nông dân đã bán bò sữa cho mô hình để tìm hiểu chất lượng thực sự của chúng.

Tại cánh đồng xã Đông Kết (Khoái Châu), tôi gặp anh Đỗ Trọng Dung. Anh mừng ra mặt vì vừa rồi đã bán được 3 con bò với giá khá hấp dẫn. “Vừa rồi tôi thay bò, nâng đời lên loại cao cấp F2, F3 nên phải bán loại F1 đi”. Nói rồi anh Dung dắt hai con bò F2, F3 đến cạnh con F1 để cho tôi phân biệt. Không cần con mắt chuyên môn tôi cũng thấy lũ bò này khác một trời một vực với bò F1. Con F1 đứng cạnh F2, F3 còi cọc như con bò cóc đứng cạnh con trâu.

Theo anh Dung, lũ bò nhà mình vừa bán là 2 con bò F1 và 1 con bê choai F2. Những con bò F1 có từ ngày dự án năm 2004, hồi đó gia đình anh được khuyến nông tỉnh hỗ trợ một phần để mua 3 con bò sữa, mỗi con 3 triệu đồng. Anh thú thật: “Mua bò ở tận Chương Mỹ (Hà Tây), giấy tờ có chính quyền xã bên ấy xác nhận nhưng năng suất sữa của F1 kém. Lúc đầu được cỡ 10-12 kg/ngày nhưng càng ngày càng giảm, chỉ còn 7-8 kg sữa/ngày. Sữa ít, nuôi chỉ lỗ, chán, tôi đang định bán làm bò thịt chỉ độ 7 triệu đồng/con vì nếu tính thịt cũng được chừng 90 kg thịt/con F1 bởi cân hơi chỉ khoảng trên 3 tạ. Tính là vậy nhưng bỗng nhiên có mối (người giới thiệu) dẫn dắt bảo bán bò sữa cho mô hình bên khuyến nông tỉnh”.

Bất ngờ trước những thông tin trên, tôi gặng hỏi sao dự án biết anh có bò mà đến thì nhận được câu trả lời: “Qua mối lái chỗ anh em làm ăn với nhau nên mới biết. Được bán cho dự án cũng dôi ra ít nhiều so với bán thịt. Thực tế vẫn phải có ít nhiều (cho mối lái), miễn là hai bên cùng có lợi. Tôi bán 3 con trong đó có 2 con F1 mua từ năm 2004 và 1 bê choai F2. Bán mỗi con tầm 10 triệu, 3 con ngót 30 triệu. Con bê F2 8 tháng tuổi cũng bằng tiền, thậm chí hơn tiền bò mẹ F1 ấy chứ, nó giá khoảng 13 triệu còn 2 con F1 giá chỉ trên chục triệu.

Bán cho dự án còn được thế chứ không bán cho dân giờ ai nuôi, người ta chỉ cân thịt luôn. Mình đã chán rồi thì ai nuôi làm gì? Hoạch toán một ngày cho 1 con F1 ăn mất 4 kg lương thực tức cỡ 25.000đ, cộng thêm 5.000đồng các loại nữa là cỡ 30.000đ. 10 lít sữa bán được 70.000 đồng trừ thức ăn đi còn 40.000đ chênh lệch chẳng là bao đó chưa tính đến công chăm sóc rồi khấu hao bò nữa. Công sức mình bỏ ra hàng ngày vẫn là 4 con bò như thế nhưng mình thu không bằng 2 con. Con F1 còn lại kia lượng sữa cao hơn 2 con vừa bán mà năng suất cũng chỉ 10 kg/ngày. Hồi đó tôi mua cao tiền nên chấp nhận (lỗ) để đổi đời bò chứ. Bò F2, F3 ít nhất ngày cũng được khoảng 50.000đ tiền lãi bán sữa”.

Những con bò này khi bán cũng đầy đủ các thủ tục rất chỉn chu, kể cả việc thú y đóng dấu, xã chứng nhận: “Phải ra xã làm thủ tục cẩn thận chứ bên A người ta cũng yêu cầu mình ra làm giấy tờ hợp pháp cho người ta cũng như mình ngày xưa đi mua bò chứ thế nào. Đóng dấu xác nhận bò không bệnh tật, khoẻ mạnh. Đúng là bò khoẻ mạnh, không bệnh tật gì (cười) mà chỉ có lượng sữa nó không đảm bảo cho người chăn nuôi”.

Tò mò, tôi hỏi chuyện xã có chứng nhận bán bao nhiêu tiền không? Lúc làm hợp đồng bán anh giữ một bản khuyến nông giữ một bản à? Người chủ bò lắc đầu bảo “Khuyến nông chắc giữ chứ mình không giữ đâu, xong mình giả người ta chứ giữ làm gì?”. Anh Dung không dấu nổi sự đồng cảm cho những chủ nhân tiếp theo của mấy con bò F1 nhà mình bởi cũng như anh lúc mới vào nghề, người ta bảo bò sữa cũng chỉ biết là bò sữa: “Thế nhưng mang về thực tế nó mới lè ra chất lượng. Một là nó bé bằng tí, lượng sữa nó ít. Hai là cũng cùng công chăm sóc nhưng trừ đầu, trừ cuối chẳng được là bao”.

Rời khỏi nhà ông Dung, lấy những bản thanh lý hợp đồng mua bò sữa mà Trung tâm Khuyến nông, khuyến ngư Hưng Yên cung cấp cho tôi khi trước ra xem. Bên bán ghi rõ ông Đỗ Trọng Dung bán 4 con bò sữa F3 với giá tổng cộng 98.880.000đồng. Cũng theo thông tin chúng tôi được biết, trong xã Đông Kết không chỉ có anh Dung mà còn có anh Đỗ Đắc Tịnh- cũng đã bán 3 con bò sữa cho Trung tâm KN- KN Hưng Yên. Tôi có đến gặp anh Tịnh và nhận được lời xác nhận bán bò nhưng anh một mực bảo bò của mình không phải là bò F1 từ dự án cũ mà là những con bò mua gom của mấy người trong vùng, bận không nuôi được gồm toàn những “con tốt, sản lượng sữa cao, F2, F3 hết”.