Theo đó, từ ngày 1/7, vai trò của Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố sẽ được tăng cường với nhiều nhóm quyền hạn mới, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp - hướng đến một bộ máy hành chính kiến tạo, hành động và phục vụ hiệu quả hơn.
Chiều 14/6, tại Hội nghị tập huấn toàn quốc, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà khẳng định: UBND cấp tỉnh sẽ không còn là cơ quan hành chính thuần túy, mà trở thành trung tâm điều hành thống nhất, trực tiếp tổ chức thực thi pháp luật và thúc đẩy phát triển bền vững. Đây là một chuyển đổi căn bản, khẳng định vị thế trung tâm của cấp tỉnh trong toàn bộ hệ thống chính quyền địa phương.
Không chỉ thực hiện nhiệm vụ hành chính đơn thuần, chính quyền cấp tỉnh sẽ đóng vai trò đầu mối liên kết giữa Trung ương và cơ sở, dẫn dắt chiến lược phát triển địa phương một cách nhất quán, đồng bộ. Theo Bộ trưởng, đây là minh chứng rõ ràng cho tư duy hành chính kiến tạo, đặt người dân và doanh nghiệp vào trung tâm phục vụ.
Trao quyền mạnh mẽ, rút ngắn quy trình
Một trong những điểm đột phá là Chủ tịch UBND tỉnh sẽ trở thành hạt nhân điều hành toàn diện. Nếu trước đây, nhiều quyết định phải thông qua tập thể hoặc trình Hội đồng nhân dân, dẫn đến quy trình kéo dài và bỏ lỡ cơ hội, thì nay, Chủ tịch tỉnh sẽ được trao quyền cá nhân xử lý, chịu trách nhiệm trực tiếp - từ đó nâng cao hiệu quả và tốc độ giải quyết công việc.
Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (đang được Quốc hội xem xét) đã mở rộng nhóm nhiệm vụ độc lập của Chủ tịch UBND tỉnh từ 11 lên 23 nhóm, đáng chú ý là 5 nhóm quyền gồm: Tổ chức thi hành pháp luật; điều hành bộ máy hành chính từ tỉnh đến xã; chủ động phân cấp, ủy quyền; quyết định thay mặt UBND trong các tình huống cần thiết; xử lý kịp thời những vấn đề vượt quá thẩm quyền cấp dưới.
Đặc biệt, lần đầu tiên Chủ tịch tỉnh được trao quyền trực tiếp phân cấp, ủy quyền cho các sở, ngành, chính quyền cấp xã và các Phó Chủ tịch UBND, bước cải cách được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng trì trệ, né tránh trách nhiệm, xử lý chồng chéo tồn tại bấy lâu nay.
Đây là sự thay đổi tư duy điều hành rõ nét: từ mô hình quyết định phân tán, theo tập thể, sang mô hình tập trung, đề cao trách nhiệm cá nhân. Song hành với việc mở rộng quyền lực, cơ chế giám sát cũng được thiết kế phù hợp, đảm bảo sự minh bạch, hiệu quả và có thể kiểm soát được.
Cấp xã - “bộ não” tại cơ sở
Không chỉ dừng lại ở cấp tỉnh, mô hình chính quyền 2 cấp còn đặt ra yêu cầu đổi mới toàn diện cho cấp xã - nơi gần dân nhất và trực tiếp hiện thực hóa mọi chính sách thành hành động cụ thể.
Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, cấp xã trong giai đoạn mới sẽ thực hiện đầy đủ vai trò điều hành, quản lý nhà nước trên địa bàn, bao gồm các lĩnh vực như: tổ chức thi hành pháp luật, điều hành hành chính, quản lý kinh tế xã hội tại địa bàn; quản lý tài chính, ngân sách, đầu tư công; quản lý đất đai, tài nguyên, môi trường, trật tự xây dựng; quản lý dân cư, hộ tịch, quốc phòng, an ninh tại cộng đồng; cung ứng dịch vụ công thiết yếu và đảm bảo an sinh xã hội; thực hiện cải cách hành chính, phát triển chính quyền số, công dân số.
Tập huấn nghiệp vụ về vận hành chính quyền 2 cấp tại điểm cầu Quảng Ngãi. Ảnh: Báo Quảng Ngãi.
Với chức năng được nâng cao, UBND cấp xã không còn là "cánh tay nối dài" mà trở thành "bộ não" điều hành tại cơ sở, với vị thế pháp lý và chính trị được xác lập rõ ràng hơn bao giờ hết.
Dự kiến, Chủ tịch UBND xã sẽ có 17 nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch phường có 23 nhiệm vụ - tăng đáng kể so với trước đây. Nhiều công việc từng do cấp huyện thực hiện sẽ được chuyển giao cho xã, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, đặc biệt là người đứng đầu, phải nâng cao năng lực toàn diện.
Bộ trưởng nhấn mạnh: “Chủ tịch xã là hiện thân cụ thể nhất của chính quyền trong mắt người dân - người lãnh đạo tại chỗ, điều hành tại hiện trường và chịu trách nhiệm trực tiếp về hiệu quả quản trị địa phương. Vì vậy, Chủ tịch xã cần có tư duy gần dân, hành xử minh bạch, am hiểu pháp luật và vững vàng trong điều hành”.
Cải cách lần này đánh dấu bước ngoặt trong cách thức vận hành chính quyền địa phương, hướng đến sự chuyên nghiệp, linh hoạt và phục vụ tốt hơn. Mô hình điều hành mới không chỉ phân định rõ ràng vai trò của từng cấp, từng người đứng đầu, mà còn trao quyền song hành với trách nhiệm, nhằm tạo ra một bộ máy hành chính năng động, minh bạch và gắn kết với đời sống người dân.
